TSUE: organ podatkowy powinien wyjaśniać z podatnikiem nieścisłości we wniosku VAT REF

Wyrok TSUE z 21.10.2021 r. dotyczy konieczności współpracy organu podatkowego z podatnikiem w przypadku nieścisłości we wniosku VAT REF. Organ powinien skorygować wniosek zgodnie z informacjami podatnika, a nie jednostronnie decydować. Orzeczenie to może ograniczyć nadużycia fiskusa w odmowie zwrotu podatku VAT pod byle pretekstem, szczególnie w kontekście miejsc opodatkowania towarów i usług.

Tematyka: TSUE, wyrok, organ podatkowy, podatnik, wniosek VAT REF, nieścisłości, zwrot VAT, miejsce opodatkowania, zasada neutralności, dobra administracja podatkowa, Ordynacja podatkowa, unijny system VAT, przepisy unijne, podatnicy, fiskus, melodia przyszłości

Wyrok TSUE z 21.10.2021 r. w sprawie C-396/20,
opowiada o konieczności współpracy między
organem podatkowym rozpatrującym wniosek o zwrot VAT a podatnikiem – wnioskodawcą.
W szczególności, w przypadku stwierdzenia nieścisłości organ powinien zwrócić się do podatnika
o skorygowanie wniosku o zwrot. A nie z góry rozstrzygać co do istoty. To ważne orzeczenie, może ukrócić
bowiem zapędy fiskusa do odmowy rozstrzygania wniosków VAT REF (i im podobnych) pod byle pretekstem.
Miejsce opodatkowania
Zgodnie z art. 89 ust. 1h ustawy z 11.3.2004 r. o podatku od towarów i usług (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 685; dalej:
VATU), podatnik ubiegający się o zwrot podatku od wartości dodanej w odniesieniu do nabytych przez niego towarów
i usług lub w odniesieniu do zaimportowanych przez niego towarów wykorzystywanych do wykonywania czynności
dających prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego na terytorium kraju, składa
wniosek za pomocą środków komunikacji elektronicznej o dokonanie takiego zwrotu za pośrednictwem właściwego
dla podatnika naczelnika urzędu skarbowego do właściwego państwa członkowskiego.
Chodzi o sytuacje, w których podatnik ponosi wydatki związane z prowadzoną przez siebie działalnością
opodatkowaną VAT w Polsce zagranicą, w których wysokości uwzględniany jest zagraniczny podatek VAT. Zerkając
w unijne pryncypia zasad ustalania miejsca opodatkowania dostaw towarów i świadczenia usług, często są to wydatki
związane z transportem pasażerów, zakwaterowaniem, żywnością, paliwem, opłatami drogowymi itp. Ale w praktyce
także z zagraniczną dostawą jakiegokolwiek towaru niewysyłanego ani nietransportowanego. Wówczas bowiem
miejscem opodatkowania jest miejsce, w którym towary znajdują się w momencie dostawy (art. 22 ust. 1 pkt 3
VATU).
Szczegółowe zasady zwrotu VAT zapłaconego za granicą określają przepisy dyrektywy Rady 2008/9/WE z 12.2.2008
r. określającej szczegółowe zasady zwrotu podatku od wartości dodanej, przewidzianego w dyrektywie 2006/112/WE,
podatnikom niemającym siedziby w państwie członkowskim zwrotu, lecz mającym siedzibę w innym państwie
członkowskim (Dz.Urz. UE L z 2008 r. Nr 44, s. 23).
Wnioski o zwrot VAT zagranicznego składane są do 30 września roku następującego po roku poniesienia wydatku.
Weryfikacja wniosku jest dwustopniowa, przez organ kraju siedziby oraz kraju poniesienia wydatku. Dość często
zdarzają się jednak w procesie zwrotu VAT sytuacje rodzące wątpliwości tak po stronie podatnika, jak i organu.
Czego dotyczyła sprawa
Podatnik z siedzibą w Belgii prowadzi działalność w sektorze logistyki i specjalizuje się w sprzedaży palet. Po
nabyciu palet na Węgrzech, złożył on do węgierskich organów podatkowych wniosek o zwrot naliczonego podatku
VAT, odpowiadającego towarom i usługom nabytym w okresie, którego zwrot miałby dotyczyć. Organ podatkowy
nabrał pewnych wątpliwości co do wysokości zwrotu, o który ubiegał się podatnik i zwrócił się doń o dostarczenie
dodatkowych informacji (które podatnik przekazał).
Po zbadaniu dodatkowych dokumentów organ podatkowy uwzględnił wniosek o zwrot co do znacznej części
wnioskowanej kwoty. Część kwoty jednak zakwestionował. Odmówił m.in. uwzględnienia wniosku w zakresie
czynności, co do których dokonano zwrotu już wcześniej. A także w zakresie rozbieżności między wnioskowaną
kwotą a wysokością wynikającą z faktur. Gdy podatnik wnioskował o więcej, niż wynika z faktury – zwrot był do
wysokości z faktury. Z kolei w sytuacji gdy podatnik wnioskował o zwrot kwoty niższej niż wynika z faktury, zwrot
rzeczywiście dokonany był do kwoty wnioskowanej przez podatnika (a nie wynikającej z faktury).
Ta ostatnia kategoria wzbudziła wątpliwości podatnika. Wyszedł on bowiem z założenia, że skoro faktura zawiera
kwotę wyższą, niż wnioskowana, to powinien przysługiwać mu zwrot w wysokości wynikającej z faktury. Niezależnie
od formalnych nieścisłości i omyłek w złożonym wniosku. A przynajmniej, że organ rozpatrujący wniosek powinien
o taką rozbieżność dopytać w formie dodatkowych wyjaśnień. Organ odwoławczy takie założenie zakwestionował.
Podatnik decyzję zaskarżył. Węgierski sąd pierwszej instancji uznał, że prawo do zwrotu zależy od samego
podatnika. Skoro wnioskował on o kwoty niższe niż wynikające z faktur, to w tym zakresie należy ów wniosek
uznać za wiążący. Kolejna skarga podatnika zaowocowała wreszcie tym, że sprawa zawisła przed TSUE.
Stanowisko TSUE

Wydając wyrok z 21.10.2021 r., C-396/20 TSUE zmierzył się z pytaniem: czy pomimo oczywistych różnic w liczbach
(ze szkodą dla podatnika) pomiędzy wnioskiem o zwrot a fakturą, państwo członkowskie zwrotu może przyjąć, że nie
ma konieczności występowania o dodatkową informację oraz że uzyskało ono wszystkie informacje potrzebne do
podjęcia decyzji w przedmiocie zwrotu.
TSUE dostrzegł, że węgierski organ podatkowy skorzystał z możliwości przedstawienia przez podatnika dodatkowych
informacji w postępowaniu zwrotowym. Natomiast po zbadaniu tych informacji organ nie skorzystał z możliwości
zażądania dalszych dodatkowych informacji, uznając, że posiada wystarczającą wiedzę, aby rozstrzygnąć
w przedmiocie wniosku o zwrot. Przepisy unijne nie zawierają reguł dotyczących możliwości sprostowania wniosku
o zwrot VAT. Nie zmienia to faktu, że zasada dobrej administracji wymaga od organu administracyjnego
przeprowadzenia w ramach ciążących na nim obowiązków sumiennego i bezstronnego badania wszystkich istotnych
aspektów. Jeżeli podatnik popełnia błąd, a ani on, ani zainteresowany organ podatkowy nie stwierdzi następnie tych
błędów, nie można obarczać organu za to odpowiedzialnością, chyba że błędy te są łatwo zauważalne, w którym to
przypadku organ ten powinien być w stanie je wykryć w ramach obowiązku weryfikacji, który ciąży na nim na mocy
zasady dobrej administracji.
Jeżeli zatem w wyniku właściwie wykrytego błędu podatnika dany organ podatkowy mógł ustalić z całą pewnością
kwotę podatku VAT, który ma zostać mu zwrócony, zasada dobrej administracji wymaga od tego organu, by
z należytą starannością powiadomił o tym podatnika w celu wezwania go do skorygowania jego wniosku o zwrot, tak
aby organ ten mógł pozytywnie rozpatrzyć ten wniosek. W konsekwencji, przepisy unijne sprzeciwiają się temu, aby
organ podatkowy państwa członkowskiego zwrotu, w przypadku gdy uzyskał pewność, stosownie do okoliczności
w świetle dodatkowych informacji przedstawionych przez podatnika, że kwota VAT rzeczywiście naliczona, wskazana
na fakturze załączonej do wniosku o zwrot jest wyższa od kwoty widniejącej w tym wniosku, dokonał zwrotu VAT
wyłącznie w wysokości odpowiadającej tej ostatniej kwocie, bez zwrócenia się uprzednio do podatnika
o skorygowanie jego wniosku o zwrot w drodze wniosku.

Komentarz
TSUE zazwyczaj lubi odwoływać się do zasad ogólnych unijnego systemu VAT. W tym wypadku też tak jest, TSUE
nawiązuje do niemalże świętej zasady neutralności podatku. Prawo do zwrotu VAT stanowi podstawową zasadę
wspólnego systemu podatku VAT ustanowionego przez prawodawcę unijnego. A zasada neutralności VAT wymaga,
aby odliczenie lub zwrot VAT naliczonego zostały przyznane w razie spełnienia przesłanek materialnych.
Powyższe oznacza, że brak spełnienia niektórych wymogów formalnych nie może ograniczać podatnika w realizacji
tej zasady. Co jednak ciekawsze, narusza zasadę neutralności także sytuacja, gdy organ w teorii zdaje sobie sprawę,
że podatnikowi przysługuje kwota zwrotu podatku w wysokości wyższej, niż wnioskowana. Ale z uwagi na formalne
uchybienia, zwraca kwotę niższą nie dając podatnikowi szansy na uściślenie swojego żądania. Takie działanie to
zdaniem TSUE „obciążanie” podatników kwotą podatku VAT. I jest niezgodne z inną zasadą unijnego systemu VAT (i
nie tylko), a mianowicie zasadą dobrej administracji podatkowej.
Zasada dobrej administracji podatkowej powinna stanowić swoiste memento dla fiskusa. Podobnie, jak zasady
ogólne postępowania podatkowego, określone w art. 120–129 ustawy z 29.8. 1997 r. Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U.
z 2021 r. poz. 1540 ze zm.; dalej: OrdPU). Bez ich przestrzegania, nie powstanie w prawie podatkowym żaden realny
ład. To jednak melodia przyszłości. A póki co, podatnicy mogą dzięki omawianemu orzeczeniu zyskać w sporach
z fiskusem kolejny ciekawy argument (nie tylko w sprawach związanych z wnioskami VAT REF).

Wyrok TSUE z 21.10.2021 r., C-396/20,

Wyrok TSUE podkreśla, że organ podatkowy powinien sumiennie badać wszystkie istotne aspekty wniosku o zwrot VAT i w razie błędu podatnika skorygować wniosek współpracując z podatnikiem. Naruszenie zasady neutralności podatku VAT poprzez nieuzasadnione obciążanie podatników kwotą VAT jest niezgodne z zasadą dobrej administracji podatkowej i może stanowić podstawę do walki podatników ze służbami skarbowymi.