VAT od wynajmu hulajnogi elektrycznej z franczyzą w tle

Wynajem hulajnóg elektrycznych z wykorzystaniem modelu franczyzowego to temat, który budzi coraz większe zainteresowanie wśród przedsiębiorców. W ostatnim czasie pojawiły się pierwsze interpretacje dotyczące sposobu rozliczeń podatkowych w takich przypadkach, co może wpłynąć na inne gałęzie biznesu. Sprawa dotycząca systemu wynajmu hulajnóg elektrycznych podnosi kontrowersje, gdyż brak jest precyzyjnych regulacji prawnych w tej dziedzinie. Stanowisko organu podatkowego wskazuje, że odpowiedzialność za podatek VAT spoczywa na franczyzobiorcach, a nie na podatniku dzierżawiącym hulajnogi. Cała sytuacja otwiera dyskusję na temat podmiotów odpowiedzialnych za świadczenie usług w ramach umów franczyzy.

Tematyka: wynajem hulajnogi, franczyza, podatek VAT, interpretacja indywidualna, usługi krótkoterminowego najmu, model franczyzowy

Wynajem hulajnóg elektrycznych to biznes przeżywający w ostatnim czasie prawdziwy boom. Na polskim
rynku funkcjonuje wielu operatorów takiego rodzaju urządzeń. Okazuje się, że także w oparciu o model
franczyzowy. Spory zakres obowiązków względem ostatecznego klienta spoczywa na franczyzodawcy. Może
to rodzić wątpliwości co do sposobu rozliczeń podatkowych na linii franczyzodawca – franczyzobiorca –
klient ostateczny. Stąd też pojawiają się pierwsze interpretacje indywidualne w tym zakresie. Uniwersalne
wnioski z nich płynące można zaszczepić także do innych rodzajów działalności.
Zgodnie z art. 8 ust. 1 ustawy z 11.3.2004 r. o podatku od towarów i usług (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 685 ze zm.; dalej:
VATU), przez świadczenie usług rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub
jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów. To bardzo szeroka
definicja i nie jest to dziełem przypadku. Chodzi bowiem o to, by powszechnym ze swojej natury podatkiem VAT
opodatkowane było możliwie wiele świadczeń zapewnianych przez podmioty prowadzące działalność gospodarczą.
Istnieje jednak szereg czynności, które nawet gdy są świadczone przez podatnika prowadzącego działalność
gospodarczą, nie mieszczą się w szerokiej definicji świadczenia usług wskazanej wyżej. Bywa tak np. w sytuacji, gdy
określony podmiot wykonuje pewne czynności „w imieniu i na rzecz” innego podmiotu. Czyli jedynie „przekazuje”
świadczenie (albo wynagrodzenie za nie) między rzeczywistym usługodawcą i usługobiorcą. Sytuację taką należy
odróżnić od działania na rzecz osoby trzeciej ale we własnym imieniu. Wówczas bowiem mamy do czynienia
z zupełnie klasycznie pojmowaną refakturą kosztów, a to jest jak najbardziej czynność opodatkowana VAT.
Ciekawą płaszczyznę rozważań w ww. zakresie wskazuje jedna z najnowszych interpretacji indywidualnych
Dyrektora KIS. Dotyczy ona systemu wynajmu hulajnóg elektrycznych. A więc zagadnienia samego w sobie
kontrowersyjnego z prawnego punktu widzenia, przez wzgląd na brak stosownej regulacji ustawowej (ta jednak już
się pojawiła). Wyzwania podatkowe do tej pory z tą branżą jednak się aż tak bardzo nie kojarzyły.
Czego dotyczyła sprawa?
Podatnik świadczy usługi krótkoterminowego najmu hulajnóg elektrycznych przy użyciu aplikacji mobilnej,
zainstalowanej na urządzeniu mobilnym klientów korzystających z tych hulajnóg. Zawiera on umowy franczyzy
z podmiotami gospodarczymi, które również świadczą usługi krótkoterminowego najmu hulajnóg elektrycznych.
W ramach tych umów, podatnik upoważnia franczyzobiorcę do prowadzenia działalności gospodarczej polegającej
na wynajmie hulajnóg elektrycznych z użyciem oznaczenia graficznego podatnika. Franczyzobiorca prowadzi jednak
działalność we własnym imieniu, na własny rachunek oraz na własne ryzyko.
Podatnik przekazuje franczyzobiorcom „pakiet franczyzowy” obejmujący m.in.: prawo do korzystania z oznaczeń
graficznych, możliwość zakupu hulajnóg, dostęp do aplikacji serwisowej i panelu zarządzającego itp. Ale także
szkolenie pracowników franczyzobiorcy w zakresie obsługi technicznej hulajnóg, zapewnienie wsparcia infolinii dla
klientów franczyzobiorcy, zapewnienie obsługi reklamacji. Co jednak ważne, same wypożyczenie hulajnóg odbywa
się na podstawie umowy wypożyczenia, która jest zawierana między klientem, a podatnikiem działającym w imieniu
franczyzobiorcy. Choć hulajnogi są formalnie własnością franczyzobiorcy (ten kupił bowiem urządzenie od
podatnika).
Franczyzobiorca zobowiązany jest do wykorzystywania wyłącznie hulajnóg wskazanych przez podatnika. Umowa
franczyzy przewiduje, że użytkownicy hulajnóg franczyzobiorcy korzystają wyłącznie z jego aplikacji mobilnej.
Wszelkie płatności związane z działalnością franczyzobiorców są wpłacane przez użytkowników hulajnóg na konto
bankowe podatnika, który następnie przekazuje te płatności na konto bankowe wskazane przez franczyzobiorców, po
potrąceniu swojej prowizji z tytułu usług świadczonych w ramach umowy franczyzy. Prowizja jest ustalana
procentowo proporcjonalnie do wysokości wpływów uzyskanych przez franczyzobiorcę. Z tytułu potrąconej prowizji
podatnik wystawia na rzecz franczyzobiorcy fakturę. Podatnik nabrał wątpliwości co do tego, czy powinien on być
uznawany za podatnika VAT z tytułu usług krótkotrwałego najmu hulajnóg.
Stanowisko organu
W interpretacji indywidualnej z 10.12.2021 r., 0111-KDIB3-1.4012.737.2021.2.WN - Dyrektor KIS uznał, że skoro
hulajnogi będące własnością franczyzobiorców wypożyczane są przez franczyzobiorców we własnym imieniu i na
własny rachunek, to podatnik nie jest podatnikiem VAT z tytułu usług krótkotrwałego najmu hulajnóg. W tym zakresie,
usługa świadczona jest przez franczyzobiorców. Bez znaczenia pozostaje fakt, że klienci zawierają umowy
wypożyczenia hulajnóg z podatnikiem oraz że wszelkie płatności klientów (użytkowników hulajnóg) wpłacane są na
konto bankowe podatnika.

Wszystko dlatego, że podatnik zawierając z klientami umowy wypożyczenia hulajnóg działa w imieniu
franczyzobiorców. Przekazuje on jedynie otrzymane od klientów (użytkowników hulajnóg) płatności na konto
bankowe wskazane przez franczyzobiorców, po potrąceniu swojej prowizji (wynagrodzenia) z tytułu usług
świadczonych w ramach umowy franczyzy - podatnik nie dysponuje tymi należnościami jak właściciel. Hulajnogi
wypożyczane są więc przez franczyzobiorców we własnym imieniu i na własny rachunek. Nie ma znaczenia, że cenę
usług ustala wyłącznie podatnik (choć franczyzobiorcy mogą decydować o promocjach).

Komentarz
Pamiętajmy, że pod pojęciem usługi należy rozumieć każde zachowanie, na które składać się może zarówno
działanie (uczynienie, wykonanie czegoś na rzecz innej osoby), jak i zaniechanie (nieczynienie bądź też tolerowanie).
Niemniej, usługą będzie tylko takie świadczenie, w przypadku którego istnieje bezpośredni konsument, odbiorca
świadczenia odnoszący korzyść o charakterze majątkowym. W związku z powyższym czynność podlega
opodatkowaniu jedynie wówczas, gdy wykonywana jest w ramach umowy zobowiązaniowej, a jedna ze stron
transakcji może zostać uznana za bezpośredniego beneficjenta tej czynności. Przy czym związek pomiędzy
otrzymywaną płatnością a świadczeniem na rzecz dokonującego płatności musi mieć charakter bezpośredni i na tyle
wyraźny, aby można powiedzieć, że płatność następuje w zamian za to świadczenie.
W opisywanej sytuacji podatnik świadczy usługę i wystawia fakturę. Chodzi jednak jedynie o usługę na rzecz
franczyzobiorców („udzielenie pakietu franczyzowego”). Usługę wynajmu na rzecz klientów – użytkowników hulajnóg
świadczą już sami franczyzobiorcy. Nie ma na taką kwalifikację żadnego wpływu fakt, że podatnik zapewnia
użytkownikom hulajnóg szereg świadczeń i jest bezpośrednio zaangażowany w proces wypożyczania. To podatnik
zawiera umowę z użytkownikiem. To on pobiera na swoje konto pieniądze od użytkownika. Również to podatnik
ustala cenę za wynajem oraz rozpatruje ewentualne reklamacje. Dużo więc podatnik wykonuje aktywności
w kierunku użytkowników. Natomiast zdaniem fiskusa podatnik działa w tym zakresie „w imieniu i na rzecz”
franczyzobiorców. Wypożyczenie przez franczyzobiorcę przybiera zaś postać działania „we własnym imieniu i na
własny rachunek”.
Przepisy VATU znają koncepcję świadczenia „w imieniu i na rzecz”. Zgodnie z art. 29a ust. 7 pkt 3 VATU, podstawa
opodatkowania VAT nie obejmuje otrzymanych od nabywcy lub usługobiorcy jako zwrot udokumentowanych
wydatków poniesionych w imieniu i na rzecz nabywcy lub usługobiorcy i ujmowanych przejściowo przez podatnika
w prowadzonej przez niego ewidencji. Podobnie nie podlega opodatkowaniu np. pobieranie przez agenta celnego
kwot opłat celnych i VAT „w imieniu i na rzecz” klienta agencji celnej. Należności celno-podatkowe związane
z importem towarów nie są więc z reguły włączone do podstawy opodatkowania usług agencji celnych (choć usługi
agencyjne jako takie podlegają rzecz jasna opodatkowaniu) – tak przykładowo Dyrektor KIS w interpretacji
indywidualnej z 1.12.2021 r., 0113-KDIPT1-2.4012.610.2021.2.KT,
. Nie stanowią bowiem same w sobie
elementu kalkulacyjnego świadczonych usług tego rodzaju.

Interpretacja indywidualna Dyrektora KIS z 10.12.2021 r., 0111-KDIB3-1.4012.737.2021.2.WN

Interpretacja indywidualna Dyrektora KIS z 10.12.2021 r. wyraźnie wskazuje, że podatnik działający w imieniu franczyzobiorców nie jest zobowiązany do opodatkowania usług krótkotrwałego najmu hulajnóg. Kluczową kwestią jest rozróżnienie między działaniem 'w imieniu i na rzecz' a 'we własnym imieniu'. Ostateczne ustalenie, że to franczyzobiorcy są świadczycielami usługi, ma istotne znaczenie dla podatkowej odpowiedzialności w tej branży.