Najstarsza optymalizacja podatkowa świata

Przychody z nieujawnionych źródeł podlegają wysokiemu opodatkowaniu w wysokości 75% podstawy opodatkowania. Publikacja "Najstarsza optymalizacja podatkowa świata" analizuje strategie unikania tego podatku oraz konieczność dokładnego dokumentowania prowadzonej działalności. Zmiany w polskim systemie podatkowym mogą wpłynąć na przyszłość takich praktyk.

Tematyka: optymalizacja podatkowa, nieujawnione źródła dochodu, polski system podatkowy, interpretacja indywidualna, dokumentacja działalności

Przychody z nieujawnionych źródeł podlegają drakońskiemu opodatkowaniu w wysokości 75% podstawy
opodatkowania. Jak uniknąć tak horrendalnego podatku? Wiadomo, nierząd. Publicystyka podatkowa raz na
jakiś czas zwraca uwagę na interpretacje podatkowe opisujące taką formę swoistej „optymalizacji”.
Najnowsza interpretacja w tym zakresie uczy uniwersalnej prawdy o tym, że każdą prowadzoną działalność
należy dobrze dokumentować. Polski Ład zachęca do ujawniania nieujawnionych źródeł. Czy czeka nas
zmierzch „najstarszej optymalizacji podatkowej świata”?
Zgodnie z art. 25b ust. 1 ustawy z 26.7.1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz.
1128 ze zm.; dalej: PDOFizU), za przychody z nieujawnionych źródeł uważa się przychody nieznajdujące pokrycia
w ujawnionych źródłach, obejmujące przychody ze źródeł wskazanych przez podatnika, ujawnione w nieprawidłowej
wysokości. A także ze źródeł nieujawnionych, obejmujące przychody ze źródeł niewskazanych przez podatnika
i nieustalonych przez organ podatkowy. W kwocie odpowiadającej nadwyżce wydatku nad przychodami (dochodami)
opodatkowanymi lub przychodami (dochodami) nieopodatkowanymi, uzyskanymi przed poniesieniem tego wydatku.
Od przychodów nieznajdujących pokrycia w ujawnionych źródłach lub pochodzących ze źródeł nieujawnionych,
zryczałtowany podatek dochodowy wynosi 75% podstawy opodatkowania (art. 25e PDOFizU). To dużo. Zgodnie
jednak z art. 2 ust. 1 pkt 4 PDOFizU, nie podlegają opodatkowaniu przychody wynikające z czynności, które nie
mogą być przedmiotem prawnie skutecznej umowy.
Granica między obydwoma pojęciami często się zaciera. Nie każdy nieujawniony przychód pochodzi z czynności,
które nie mogą być przedmiotem umowy prawnie skutecznej. Ta druga kategoria kojarzy się zaś z reguły ze
zdarzeniami kryminalnymi. Nie ma w związku z nimi konieczności zapłaty podatku. Niemniej sprawca może ponieść
zupełnie inne, dużo bardziej dotkliwe ciężary. Czasami znajdzie się jednak między ww. skrajnościami kategoria
pośrednia. Źródło związane z umową prawnie nieskuteczną, ale legalną zarazem. Wyobraźnia podatników nie zna
granic, o czym raz na jakiś czas możemy się przekonać, analizując dorobek orzeczniczy Dyrektora KIS. W świetle
nadchodzących zmian w podatkach, warto na tego rodzaju sytuacje zerkać ze szczególnym zaciekawieniem.
Czego dotyczyła sprawa
Wnioskodawczyni przyznaje, że już od czasów studenckich uprawia za wynagrodzeniem tzw. najstarszy zawód
świata. I nie stroni od szczegółowego opisu modelu biznesowego swojego działania oraz jego ewolucji na przestrzeni
lat. I tak, początkowo, wnioskodawczyni poszukiwała klientów, ogłaszając swoje wdzięki na popularnych portalach
„branżowych”. Co prawda pod fałszywym imieniem, ale za to przy wykorzystaniu używanego do dziś adresu e-mail
(cała korespondencja z klientami jest zarchiwizowana) oraz za pomocą swoich jak najbardziej aktualnych zdjęć.
Przedstawienie materiału dowodowego w tym zakresie nie jest więc dla wnioskodawczyni problemem.
Wnioskodawczyni działała na względnie szeroką skalę, zarówno co do ilości kontrahentów, jak i obszaru
terytorialnego swojej aktywności. Jej działalność wiązała się z koniecznością ponoszenia wydatków bezpośrednio
związanych z jej prowadzeniem, w tym np. na przejazdy (w tej kwestii wnioskodawczyni korzystała z różnych
przewoźników) jak i siedzibę (tu także panowała różnorodność, uwzględniająca zarówno hotele jak i prywatne
mieszkania). Wydatki te są udokumentowane, więc przedstawienie ich w ramach materiału dowodowego to dla
wnioskodawczyni żaden problem.
Wynagrodzenie z tytułu świadczonych usług nie było określone w sposób sztywny. Przeciwnie, bywało zmienne, na
co wpływ miały okoliczności i czynniki zewnętrzne. Ale także częstotliwość świadczonych usług (nie wiadomo, czy
wnioskodawczyni udzielała rabatów). Z uwagi na specyfikę prowadzonej działalności, klienci rozliczali się gotówkowo.
Ona jednak wpłacała kwoty uzyskiwanego wynagrodzenia na konto bankowe, gdyż poza prowadzoną działalnością
posiadała także inne źródła utrzymania (wsparcie rodziców, rentę oraz czasowo także umowę o pracę). Nie będzie
więc problemu z wykazaniem ww. faktów na wypadek postępowania dowodowego.
Wnioskodawczyni z czasem zmieniła swój biznesowy modus operandi. Wbrew trendom przeniosła swą aktywność
z internetu do „realu”. A konkretnie do przestrzeni klubowej, w której stosunkowo łatwo zdobyć amatora tego rodzaju
usług. Zamiast więc rozmieniać się na drobne, postawiła na świadczenie usług na rzecz znacznie węższego
spectrum odbiorców. Poskutkowało to zacieśnieniem relacji biznesowych i znacznie większą ilością roboczogodzin
na rzecz głównie jednego klienta. Wbrew pozorom, pomimo uczestnictwa wnioskodawczyni również w prywatnych
aspektach życia swoich klientów (takich jak np. wakacje) nadal chodziło tylko o biznes, co znajdowało
odzwierciedlenie w abonamentowym modelu rozliczeń usług w okresach rozliczeniowych. Wnioskodawczyni nie
będzie miała kłopotu z przedstawieniem stosownego materiału dowodowego, chociażby poprzez wezwanie swoich
kontrahentów na świadków w ewentualnym postępowaniu podatkowym.

Wnioskodawczyni inwestowała w swoją działalność, w tym m.in. w niezbędne narzędzia (np. odzież i inne przyrządy
mające na celu poprawę jakości świadczonych usług). Narzędzia te urosły na przestrzeni lat do rangi prawdziwej
kolekcji, którą wnioskodawczyni oczywiście chętnie przedstawi w ramach ewentualnego postępowania dowodowego.
Puenta tej zapierającej dech w piersiach historii jest taka, że zgromadzony w wyniku prowadzonej aktywności
majątek, wnioskodawczyni postanowiła przeznaczyć na zakup własnej nieruchomości. Zwróciła się więc do Dyrektora
KIS z pytaniem o zasady opodatkowania swojej wieloletniej działalności. Na wypadek konieczności wykazywania
czegokolwiek w postępowaniu dowodowym, wnioskodawczyni mogłaby bez skrupułów wyciągnąć na stół, oprócz
imponującego materiału dowodowego, także uzyskaną interpretację indywidualną.
Stanowisko organu
Dyrektor KIS, wydając interpretację indywidualną z 6.12.2021 r., 0113-KDIPT2-1.4011.829.2021.3.AP, musiał się
zmierzyć z dwoma kwestiami.
Po pierwsze, czy dochody uzyskiwane przez wnioskodawczynię, podlegają opodatkowaniu podatkiem PIT, a jeśli tak,
to czy jako nieujawnione do tej pory źródła przychodu opodatkowane są najwyższą możliwą stawką 75%.
Fiskus zauważył, że przedmiotem prawnie skutecznej umowy nie mogą być zachowania, które ze swej istoty są
sprzeczne z prawami przyrody, ustawą lub zasadami współżycia społecznego i w konsekwencji w ogóle nie mogą
być określone w treści ważnej i wywołującej zamierzone skutki umowy. Są to czynności, które w żadnych
okolicznościach nie mogą być przedmiotem stosunku cywilnoprawnego, nawet hipotetycznie. Przychody wynikające
z tego rodzaju zachowań zostały wyłączone z opodatkowania na podstawie art. 2 ust. 1 pkt 4 PDOFizU.
Zgodnie z art. 20 ust. 1 PDOFizU, przychody nieznajdujące pokrycia w ujawnionych źródłach stanowią przychody
z tzw. innych źródeł. Wysokość tych przychodów ustala się na podstawie poniesionych przez podatnika w roku
podatkowym wydatków i wartości zgromadzonego w tym roku mienia, jeżeli wydatki te i wartości nie znajdują
pokrycia w mieniu zgromadzonym przed poniesieniem tych wydatków lub zgromadzeniem mienia. Ale przepisy te
w stosunku do wnioskodawczyni nie znajdą zastosowania. Wszystko dlatego, że wykonywane przez nią czynności
nie mogą być przedmiotem prawnie skutecznej umowy. Tym samym nie mogą również podlegać opodatkowaniu
i mogą być wręcz traktowane jako dochody „wolne od opodatkowania”. Wydatkowanie środków uzyskanych
z uprawiania działalności tego typu na zakup nieruchomości nie będzie skutkować zastosowaniem 75% stawki
podatku, określonej na podstawie art. 25e PDOFizU.

Komentarz
Przepisy ustawy podatkowej w ramach tzw. Polskiego Łady, które weszły w życie 1.12022 r., ustanawiają przejściowy
podatek dochodowy od niektórych dochodów, skierowany do podmiotów zainteresowanych ujawnieniem organom
podatkowym dochodów wcześniej nieopodatkowanych. Zgodnie z art. 27 ustawy z 29.10.2021 r. o zmianie ustawy
o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych oraz niektórych
innych ustaw (Dz.U. z 2021 r. poz. 2105) w przypadku dochodów lub przychodów, które nie zostały zadeklarowane
w całości lub w części do opodatkowania, w tym w szczególności w związku z nieujawnieniem w całości lub w części
tych dochodów (przychodów) lub źródła ich powstania, podmioty osiągające te dochody mogą je zgłosić do
opodatkowania przejściowym ryczałtem od dochodów.
Podstawą opodatkowania przejściowym ryczałtem od dochodów jest dochód osiągnięty do dnia złożenia wniosku
o opodatkowanie przejściowym ryczałtem od dochodów. Stawka przejściowego ryczałtu od dochodów wynosi 8%
podstawy opodatkowania. Dodatkowy 1% doliczyć trzeba za złożenie wniosku. Opodatkowanie przejściowym
podatkiem dochodowym jest dobrowolne. Oznacza to, że podatnicy dobrowolnie mogą dokonać oceny swojej sytuacji
prawno-podatkowej i dobrowolnie zdecydować się na ewentualne korekty dochodu, który nie został w pełni
obiektywnie i uczciwie zadeklarowany do opodatkowania, albo w ogóle nie został zadeklarowany do opodatkowania.
Oczywiście, zachowując konsekwencję myślową, ww. przepisy nie powinny znaleźć zastosowania do działalności
bohaterki niniejszego tekstu. Jej dochody nie podlegają bowiem opodatkowaniu, co potwierdził Dyrektor KIS. Co
ważne, wnioskodawczyni jest w stanie przedstawić szereg dokumentów i dowodów potwierdzających, że
rzeczywiście parała się działalnością szczegółowo opisywaną w złożonym wniosku. Gdyby jednak nie skrupulatność
w gromadzeniu materiału dowodowego, organ podatkowy mógłby nie dać wiary zakresowi działalności. A wtedy
rozwiązaniem mogłaby być instytucja preferencyjnego podatku od przychodów ujawnionych. Puenta jest więc taka,
że skrupulatność popłaca. Jej brak może kosztować 9% albo nawet 75% podatku.

Interpretacja indywidualna Dyrektora KIS z 6.12.2021 r., 0113-KDIPT2-1.4011.829.2021.3.AP

Interpretacja indywidualna Dyrektora KIS z 6.12.2021 r. wykazała, że niektóre dochody mogą być traktowane jako wolne od opodatkowania. Publikacja podkreśla znaczenie dokładnego udokumentowania działalności oraz konsekwencje braku takiej dokumentacji.