Od 1.1.2022 r. nowa ulga dla samotnego rodzica

Polski Ład wprowadza nową ulgę dla samotnych rodziców, którzy od 1.1.2022 r. będą mogli odliczyć od podatku 1500 zł. Dotychczasowy system wspólnego rozliczania rodzica z dzieckiem ulega zmianie, eliminując możliwość korzystania z ulg przez oboje eksmałżonków. Nowe rozwiązanie ma na celu ułatwienie podatkowego wsparcia dla samotnych rodziców, zgodnie z aktualnymi przepisami podatkowymi.

Tematyka: Polski Ład, ulga podatkowa, samotny rodzic, wspólne rozliczenie, eksmałżonek, dziecko, odliczenie podatku, interpretacja KIS, preferencyjne zasady obliczania podatku

Polski Ład zmienił sposób podatkowego wsparcia dla osób samotnie wychowujących dzieci. Poprzedni
system, zakładający wspólne rozliczenie rodzica z dzieckiem, zdaniem fiskusa mógł być rozwiązaniem
ułatwiającym rozwody. Pozwalał bowiem na korzystanie z ulg dla samotnych rodziców obojgu
eksmałżonkom. Co więcej, połączenie wspólnego rozliczenia chociażby z podwyższoną kwotą wolną od
podatku powodowałoby spektakularną kumulację ulg (bez konieczności składania przez małoletniego
formularza PIT-2). Nowe rozwiązanie daje samotnemu rodzicowi możliwość odliczenia od podatku 1500 zł.
Zgodnie z art. 27ea ust. 1 ustawy z 26.7.1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz.
1128 ze zm.; dalej: PDOFizU), podatnik samotnie wychowujący dziecko może odliczyć od podatku kwotę
w wysokości 1500 zł. Warunkiem jest konieczność bycia rodzicem albo opiekunem prawnym dziecka małoletniego,
otrzymującego zasiłek pielęgnacyjny lub rentę socjalną albo uczącego się do osiągnięcia 25. roku życia. To
najnowsza zmiana dotycząca podatkowego wspierania samotnych rodziców. Za rok 2021 mogą oni jeszcze
dokonywać rozliczenia podatkowego wspólnie z dzieckiem. Gwarantuje to mechanizm określony w uchylonym już art.
6 ust. 2 PDOFizU. Do porównania obu rozwiązań wykorzystana zostanie najnowsza interpretacja indywidualna
Dyrektora KIS. Nie na tyle jednak aktualna, by dotyczyła nowego stanu faktycznego.
Czego dotyczyła sprawa
Podatniczka (przyjmijmy: Bożena) ma siedmioletnią córkę (przyjmijmy: Klaudię). Mąż pani Bożeny wyprowadza się
ze wspólnego gospodarstwa domowego. Kobieta wnosi więc pozew o rozwód. Sąd wydaje wyrok orzekający
o rozwiązaniu małżeństwa z winy jej byłego już małżonka. Wykonywanie władzy rodzicielskiej nad małoletnią Klaudią
powierza obojgu rodzicom. Miejsce pobytu dziecka ustala przy matce, czyli przy pani Bożenie. Zgodnie z wyrokiem
Sądu obie strony zobowiązane są do ponoszenia kosztów utrzymania i wychowania małoletniej Klaudii. Dla ojca
dziecka oznacza to konieczność uiszczania świadczeń alimentacyjnych.
Wyrok uprawomocnia się. W konsekwencji od 2020 r. pani Bożena samotnie wychowuje córkę, czyli: opiekuje się nią;
utrzymuje ją; zabezpiecza jej potrzeby bytowe, zdrowotne, edukacyjne; troszczy się o jej rozwój fizyczny i psychiczny
oraz zapewnia realizację zainteresowań. Pani Bożena spędza z córką czas wolny, dba o jej rozwój emocjonalny,
prawidłowe kształtowanie osobowości poprzez naukę samodzielności, odpowiedzialności oraz systemu wartości.
Dobrowolnie zaspakaja wszystkie potrzeby materialne dziecka, ogółem - zapewnia dziecku wszystko to, co tylko
może jako matka. Pani Bożena pomaga także córce w odrabianiu zadań domowych, wybiera i zapewnia dostęp do
zajęć dodatkowych, opłaca korepetycje, kontaktuje się z nauczycielami, z psychologiem oraz uczestniczy
w zebraniach szkolnych. Małoletnia Klaudia ma problemy ze zdrowiem. Matka zapewnia więc córce regularne wizyty
u specjalistów oraz odpowiednie badania. Zakup żywności, leków, ubrań, przyborów do szkoły, koszt wizyt lekarskich
(ortodonta, dentysta, kardiolog, psycholog, psychiatra) spoczywa również na pani Bożenie.
Eksmałżonek pani Bożeny uczestniczy w życiu córki w bardzo ograniczonym zakresie. Widuje się z dzieckiem
sporadycznie. W efekcie owych spotkań pani Bożena nie zauważa pozytywnego wpływu ojca na rozwój Klaudii. Co
gorsza, mężczyzna nie partycypuje w kosztach utrzymania dziecka i nie płaci zasądzonych alimentów. Źródłem
utrzymania pani Bożeny oraz małoletniej Klaudii jest wynagrodzenie tej pierwszej. Klaudia nie posiada żadnych
źródeł dochodu. Nie otrzymuje zasiłku (dodatku) pielęgnacyjnego ani renty socjalnej. Pani Bożena postanawia więc
potwierdzić, czy może rozliczyć podatek dochodowy w sposób właściwy dla osoby samotnie wychowującej dziecko.
Stanowisko KIS
Wydając interpretację indywidualną z 10.1.2022 r., 0113-KDIPT2-2.4011.1033.2021.1.EC, Dyrektor KIS zauważył, że
ustawodawca uzależnił prawo do skorzystania z preferencyjnych zasad obliczania podatku dochodowego przez
osoby samotnie wychowujące dzieci od spełnienia łącznie kilku warunków. Po pierwsze, chodzi o sam fakt
posiadania statusu osoby samotnie wychowującej dziecko. Po drugie, warunkiem jest wychowywanie samotnie
dziecka (dzieci) w roku podatkowym. Po trzecie, rodzic i dziecko nie mogą uzyskać określonych
przychodów/dochodów.
Z istoty pojęcia „osoby samotnie wychowującej dziecko” wynika, że jest to osoba, która w określonej sytuacji,
w określonym czasie, tj. w roku podatkowym, zupełnie sama (bez udziału drugiej osoby), zajmuje się
wychowywaniem dziecka. Słowo „wychowywać” oznacza zapewnić byt i doprowadzić do osiągnięcia pełnego rozwoju
psychicznego i fizycznego. Podstawową kwestią jest zatem ustalenie, który z rodziców faktycznie wychowuje dziecko
w sytuacji, w której rodzice nie pozostają w związku małżeńskim i żadnemu z rodziców sąd nie ograniczył władzy
rodzicielskiej oraz ojciec (matka) dziecka częściowo wypełnia postanowienia wyroku sądowego w zakresie realizacji
kontaktów z dzieckiem oraz świadczeń alimentacyjnych.

Dyrektor KIS uznał, że to pani Bożena jest osobą samotnie wychowującą dziecko. Jest ona bowiem rozwódką
i samotnie wychowuje córkę – ojciec nie uczestniczy w tym procesie. Pani Bożenie przysługuje więc prawo do
rozliczenia się za lata 2020-2021 w sposób przewidziany dla osoby samotnie wychowującej dziecko, określony w art.
6 ust. 4 PDOFizU.

Komentarz
Fiskus zaznaczył, że wydana interpretacja dotyczy stanu faktycznego i prawnego, który obowiązywał w dacie
zaistnienia zdarzenia. To ważna obserwacja. Wraz z wejściem w życie przepisów tzw. Polskiego Ładu (czyli od
1.1.2022 r.) dość diametralnie zmieniają się zasady rozliczeń podatkowych osób samotnie wychowujących dziecko.
Pani Bożena skorzysta w rozliczeniu za 2021 r. z mechanizmu określonego w uchylonym już art. 6 ust. 4 PDOFizU.
Jak on działał? Od dochodów rodzica (opiekuna prawnego) samotnie wychowującego dzieci małoletnie, otrzymujące
zasiłek (dodatek) pielęgnacyjny lub rentę socjalną, albo do ukończenia 25 roku życia, ale uczące się w szkołach,
podatek mógł być (nadal może, za 2021 r.) określony w podwójnej wysokości podatku obliczonego od połowy
dochodów osoby samotnie wychowującej dzieci. Z wyjątkami, do sumy tych dochodów nie wlicza się dochodów
(przychodów) opodatkowanych w sposób zryczałtowany. Do tej pory mieliśmy więc do czynienia ze swoistym
wspólnym rozliczeniem samotnego rodzica z dzieckiem.
Od 1.1.2022 r. wspólne rozliczenie zostało zastąpione nową ulgą. Zgodnie z art. 27ea ust. 1 PDOFizU, osoba
samotnie wychowująca dziecko składa zeznanie podatkowe samodzielnie. Może jednak skorzystać z ulgi w postaci
odliczenia od podatku kwoty w wysokości 1500 zł. Co ważne, zgodnie z art. 27ea ust. 2 PDOFizU, odliczenie
przysługuje wyłącznie jednemu z rodziców albo opiekunów prawnych (co nie było jasne w poprzednim stanie
prawnym). Z samotnym wychowywaniem dziecka nie mamy do czynienia w sytuacji, w której rodzice w równym
stopniu (choć naprzemiennie) są zaangażowani w wychowywanie dziecka niezależnie od stanu cywilnego, w którym
pozostają. Osobą samotnie wychowującą dziecko nie jest bowiem rodzic, który naprzemiennie z drugim rodzicem
sprawuje zgodną opiekę nad dzieckiem. W takim przypadku nie można mówić o samotnym wychowywaniu dziecka,
lecz o zaangażowaniu w proces wychowawczy obojga rodziców.
Nowa ulga jest korzystniejsza od wspólnego rozliczenia dla najmniej zamożnych samotnych rodziców. Jednak Ci
samotni rodzice, którzy zarabiający co najmniej 9.100 zł brutto, stracą na nowym rozwiązaniu. Powstrzymam się od
oceny wprowadzonych zmian. Nie wiadomo też nic o sytuacji pani Bożeny i o tym, które rozwiązanie jest dla niej
korzystniejsza. Należy jednak przypomnieć, że omawiana ulga może się łączyć z tzw. ulgą prorodzinną, o której
mowa w art. 27f ust. 1 PDOFizU. W przypadku samotnej opieki nad jednym dzieckiem próg dochodu samotnego
rodzica wynosi 112.000 zł.

Interpretacja indywidualna Dyrektora KIS z 10.1.2022 r., 0113-KDIPT2-2.4011.1033.2021.1.EC

Nowa ulga dla samotnych rodziców daje możliwość odliczenia od podatku kwoty 1500 zł, zastępując dotychczasowe wspólne rozliczenie rodzica z dzieckiem. Zmiana ta ma na celu uproszczenie systemu ulg podatkowych i wprowadzenie bardziej korzystnych rozwiązań dla najmniej zamożnych samotnych rodziców.