Czy można ograniczyć odpowiedzialność członka zarządu spółki kapitałowej za jej zobowiązania?

Członek zarządu spółki kapitałowej może ograniczyć swoje kompetencje w zarządzaniu spółką, ale nie wpłynie to na zakres jego odpowiedzialności za zobowiązania. Orzeczenie o solidarnej odpowiedzialności członków zarządu za zaległości podatkowe spółki z o.o. skutkuje poważnymi konsekwencjami. Sąd wymaga, aby członek zarządu wykazał staranność w kontrolowaniu finansów spółki i podejmowaniu działań mających na celu uniknięcie zaległości podatkowych.

Tematyka: członek zarządu, odpowiedzialność, zobowiązania, solidarna odpowiedzialność, podatki, upadłość, kontrola finansów

Członek zarządu spółki kapitałowej może ograniczyć swoje kompetencje w zarządzaniu spółką. Nie wpływa
to jednak na zakres jego odpowiedzialności, wynikającej z nieregulowania przez spółkę wymagalnych
zobowiązań.
Orzeczenie o solidarnej odpowiedzialności członków zarządu spółki z o.o.
Naczelnik Urzędu Skarbowego w Sz. orzekł o solidarnej odpowiedzialności za zaległości podatkowe „F.” sp. z o.o
(dalej: Spółka): R.G. - byłego członka zarządu, z A.K. - prezesem zarządu. Dyrektor Izby Administracji Skarbowej
w Sz. utrzymał w mocy decyzję organu I instancji stwierdzając, że zostały spełnione wszystkie przesłanki orzeczenia
o odpowiedzialności R.G. jako członka zarządu spółki kapitałowej. Odwołujący się nie wykazał również, że w sprawie
wystąpiła którakolwiek z przesłanek uwalniających go od odpowiedzialności za zobowiązania Spółki.
W szczególności, że niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości lub o wszczęcie postępowania układowego
nastąpiło bez jego winy. R.G. był członkiem zarządu Spółki od jej powstania w 2004 r. aż do 2013 r. Już od 2005 r.
miała ona problemy finansowe, zaś zaległości podatkowe, których dotyczyło orzeczenie o odpowiedzialności,
powstały w 2011 r. R.G. twierdził, że na skutek wewnętrznego podziału obowiązków pomiędzy członkami zarządu
został odsunięty od informacji o Spółce. Jednak organ wyjaśnił, że mniej lub bardziej aktywne uczestnictwo członka
zarządu w pracy tego organu jest bez znaczenia dla jego odpowiedzialności za zaległości podatkowe zarządzanego
podmiotu na podstawie art. 116 ustawy z 29.8.1997 r. Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1540 ze zm.;
dalej: OrdPU).
Stanowisko Sądu I instancji
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Szczecinie oddalił skargę R.G. Z art. 116 OrdPU, w brzmieniu właściwym dla tej
sprawy wynika, że w celu orzeczenia odpowiedzialności członka zarządu za zobowiązania spółki kapitałowej organ
podatkowy musi wykazać bezskuteczność egzekucji wobec spółki oraz okoliczność pełnienia przez członka zarządu
funkcji w czasie, w którym upływał termin płatności zobowiązania podatkowego. Natomiast w celu wyłączenia tej
odpowiedzialności członek zarządu może dowieść, że we właściwym czasie złożono wniosek o upadłość lub
wszczęto postępowanie układowe, bądź niezłożenie takiego wniosku nastąpiło bez jego winy, ewentualnie wskaże
mienie spółki, z którego możliwa będzie egzekucja. W ocenie Sądu organy podatkowe wykazały, że spełnione
zostały wszystkie przesłanki warunkujące odpowiedzialność skarżącego za zaległości podatkowe Spółki, określone
w art. 116 § 1 i 2 OrdPU. Natomiast R.G. nie wskazał majątku Spółki, z którego miałaby być możliwa egzekucja. Nie
złożył również wniosku o ogłoszenie upadłości, do czego był zobowiązany już w 2005 r., gdy Spółka przestała
wykonywać swoje wymagalne zobowiązania pieniężne.
Sąd podkreślił, że charakter prawny funkcji członka zarządu wiąże się ze zwiększonym zakresem
odpowiedzialności, również za skutki działań kierowanej spółki. Odpowiedzialność ta wynika z samego faktu
pełnienia, nie zaś wykonywania funkcji członka zarządu. Dlatego każdy członek zarządu jest nie tylko
uprawniony, ale zobowiązany do kontrolowania stanu finansów i majątku spółki. W sytuacji, gdy zaistnieją
przesłanki do zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości, a członek zarządu nie wykona tego obowiązku aby uwolnić
się od odpowiedzialności, powinien wykazać, że pomimo należytej staranności zaistniały obiektywne przyczyny, które
uniemożliwiły mu podjęcie działań zmierzających do wszczęcia postępowania upadłościowego lub układowego.
W razie braku takich okoliczności członek zarządu odpowiada nawet wtedy, kiedy nie uczestniczył w podejmowaniu
decyzji.
Skarżący dowodził, że na skutek podziału obowiązków między członkami zarządu miał zajmować się kwestiami
technicznymi i został odsunięty od spraw finansowych spółki. Jednak w trakcie sprawowania przez R.G. funkcji
członka zarządu, wobec Spółki były podejmowane liczne czynności egzekucyjne zarówno przez administracyjne
organy egzekucyjne jak i komornika sądowego. Działania te miały wpływ na bieżące funkcjonowanie spółki, dlatego
skarżący mógł z dochowaniem należytej staranności wiedzieć o problemach finansowych podatniczki.
W uzasadnieniu wyroku podkreślono, że nieznajomość kondycji finansowej spółki stanowi zawinione przez członka
zarządu zaniechanie wykonywania podstawowych obowiązków i nie stanowi okoliczności świadczącej o braku winy
w rozumieniu art. 116 OrdPU. Odmienna wykładnia art. 116 § 1 OrdPU prowadziłaby to sytuacji, w której osoby
powołane do kierowania spółką, uniknęłyby odpowiedzialności za zobowiązania spółki tylko dlatego, że unikały
sprawowania funkcji, do której zostały powołane.
Obowiązki członka zarządu

NSA utrzymał w mocy zaskarżony wyrok. W uzasadnieniu wskazał, że wbrew zarzutom R.G. wobec Spółki były
podejmowane wszechstronne, rzetelne i wystarczające czynności egzekucyjne - zarówno przez administracyjne
organy egzekucyjne, jak i komornika sądowego, na skutek których zasadnie stwierdzono bezskuteczność egzekucji.
NSA podkreślił, że rozmiary zobowiązań Spółki wobec Skarbu Państwa oraz innych podmiotów świadczyły o braku
należytej reakcji ze strony skarżącego na te zaległości. Za całkowicie chybione uznano zarzuty o braku wiedzy na
temat kondycji finansowej spółki oraz nierzetelnego sporządzania bilansów i deklaracji podatkowych przez innego
członka zarządu. Brak takiej wiedzy i przyczyny jej braku nie są przesłankami uwalniającymi członka zarządu spółki
od określonej w art. 116 OrdPU odpowiedzialności za jej zobowiązania (zob. wyrok NSA z 17.3.2021 r., III FSK
3004/21,
). Jeżeli członek zarządu funkcję tę przyjął, to ponosi odpowiedzialność za prowadzenie
spraw spółki i winę za niedopełnienie ciążących na nim obowiązków. NSA zaznaczył, że wina w ujęciu art.
116 § 1 pkt 1 lit. b OrdPU obejmuje zarówno winę umyślną i związaną z nią świadomość istnienia
wymagalnych zobowiązań, jak i winę nieumyślną w postaci niedbalstwa, polegającego np. na godzeniu to, że
sprawami spółki będą się zajmować inne osoby. Członek zarządu spółki nie może uwolnić się od
odpowiedzialności za jej zaległości z uwagi na fakt, że faktycznie nie wykonywał swoich obowiązków.
Członkowi zarządu powinien być znany na bieżąco stan finansów spółki, a co za tym idzie - możliwość zaspokojenia
długów (zob. wyrok SN z 2.10.2008 r., I UK 39/08,
).
Wyrok NSA z 14.12.2021 r., III FSK 214/21,

NSA potwierdził odpowiedzialność członka zarządu za zobowiązania spółki. Brak wiedzy o kondycji finansowej spółki nie zwalnia go od odpowiedzialności. Członek zarządu musi być świadomy stanu finansów spółki i podejmować działania zapobiegawcze.