Usługi transportowe w ramach pomocy obywatelom Ukrainy

Ministerstwo Finansów wprowadziło rozwiązania podatkowe zachęcające przedsiębiorców do wspierania ofiar skutków działań wojennych na Ukrainie, m.in. poprzez preferencje podatkowe dotyczące przewozu osób. Artykuł omawia warunki, na jakich możliwe jest zaliczenie kosztów transportu do kosztów uzyskania przychodów oraz korzystanie z obniżonej stawki VAT. Dodatkowo porusza kwestie preferencji wspierających działalność charytatywną.

Tematyka: preferencje podatkowe, wsparcie ofiar wojny, Ukraina, transport osób, stawka VAT, działalność charytatywna

Ministerstwo Finansów wprowadziło rozwiązania podatkowe zachęcające przedsiębiorców do wspierania
ofiar skutków działań wojennych na terytorium Ukrainy. Każda pomoc jest cenna, nie każda pozwoli jednak
na skorzystanie z preferencji podatkowej. Jedną z częściej oferowanych form wsparcia jest przewóz osób.
Zgodnie z art. 52zf ustawy z 26.7.1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1128
ze zm.; dalej: PDOFizU) oraz art. 38w ustawy z 15.2.1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (t.j. Dz.U.
z 2021 r. poz. 1800 ze zm.; dalej: PDOPrU), kosztem uzyskania przychodów mogą być koszty wytworzenia albo cena
nabycia rzeczy lub praw będących przedmiotem darowizn a także koszty poniesione z tytułu nieodpłatnego
świadczenia, o ile:
• realizują na cele związane z przeciwdziałaniem skutkom działań wojennych na terytorium Ukrainy;
• zostaną przekazane w okresie od 24.2.2022 r. do 31.12.2022 r.;
• nie zostały zaliczone do kosztów uzyskania przychodów, w tym poprzez odpisy amortyzacyjne;
• zostaną przekazane organizacjom, o których mowa w art. 3 ust. 2 i 3 ustawy z 24.4.2003 r. o działalności pożytku
publicznego i o wolontariacie (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1057 ze zm.; dalej: PożPubWolontU) lub równoważnym
organizacjom określonym w przepisach regulujących działalność pożytku publicznego obowiązujących na terytorium
Ukrainy, jednostkom samorządu terytorialnego, Rządowej Agencji Rezerw Strategicznych, względnie podmiotom
wykonującym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub na terytorium Ukrainy działalność leczniczą lub działalność
z zakresu ratownictwa medycznego.
Co więcej, zgodnie z § 10bd rozporządzenia Ministra Finansów z 25.3.2020 r. w sprawie towarów i usług, dla których
obniża się stawkę podatku od towarów i usług, oraz warunków stosowania stawek obniżonych (t.j. Dz.U. z 2021 r.
poz. 1696 ze zm.; dalej: WarObnVATR) do 30.6.2022 r. nieodpłatna dostawa towarów oraz nieodpłatne świadczenie
usług na cele związane z pomocą ofiarom skutków działań wojennych na terytorium Ukrainy korzysta z 0% stawki
VAT. Obniżoną stawkę podatku stosuje się wyłącznie do dostaw towarów lub świadczenia usług na rzecz Rządowej
Agencji Rezerw Strategicznych, podmiotów leczniczych w rozumieniu art. 4 ust. 1 ustawy z 15.4.2011 r.
o działalności leczniczej (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 711 ze zm.; dalej: DziałLeczU) oraz jednostek samorządu
terytorialnego.
Pamiętać należy także o innych, funkcjonujących od lat preferencjach wspierających działalność charytatywną. Np.
o możliwość pomniejszenia podstawy opodatkowania o odpowiednią kwotę, nie większą jednak niż 10% dochodu
(art. 18 ust. 1 pkt 2 PDOPrU) lub 6% dochodu (art. 26 ust. 1 pkt 9 PDOFizU), przy spełnieniu warunków określonych
w tych przepisach.
Przykład z życia: usługi transportowe
Podatnik prowadzi firmę transportową i na co dzień świadczy usługi przewozu osób z Lublina i innych miejscowości
województwa lubelskiego do portu lotniczego im. Fryderyka Chopina w Warszawie. Podatnik realizuje swoje usługi
przy wykorzystaniu floty dziesięciu komfortowych, piętnastoosobowych busów (użytkowanych na podstawie umowy
leasingu).
Podatnik postanowił udostępnić połowę swoich pojazdów do celów nieodpłatnego transportowania uchodźców
z przejść granicznych do punktów tymczasowego pobytu, prowadzonych przez pozarządową organizację
wspierającą ofiary wojny w Ukrainie. Pięciu kierowców – pracowników podatnika zostało więc (za swoją zgodą)
czasowo oddelegowanych do pełnienia tego rodzaju powinności w ramach swoich obowiązków służbowych. Kilku
kierowców rozwozi dodatkowo osoby uchodźców „po godzinach”, nabywając paliwo do tych celów z własnych
środków, lecz biorąc faktury „na firmę”.

Komentarz
Z preferencji podatkowych na podstawie ww. przepisów korzysta wsparcie zinstytucjonalizowane. W opisywanych
okolicznościach, podatnik może mieć z takim rodzajem wsparcia do czynienia. Jeśli bowiem pozarządowa
organizacja spełnia warunki określone w PożPubWolontU, podatnik będzie mógł zaliczyć do KUP koszty poniesione
z tytułu nieodpłatnego świadczenia na jej rzecz. Ważne więc, żeby to właśnie ta organizacja odpowiadała za
koordynacje procesu przewozu osób z przejścia granicznego, żeby to ona była „beneficjentem” świadczenia
podatnika.
Przy spełnieniu ww. warunków, podatnik będzie mógł zaliczyć do kosztów podatkowych m.in. wydatki na paliwo do

pojazdów czy wynagrodzenie pracowników. Podchodząc do sprawy bardzo „aptekarsko”, bez powoływania się na
omawiane przepisy szczególne, mogłoby takie zaliczenie budzić wątpliwości. Trudno bowiem uznać, że
oddelegowanie aut i pracowników do wsparcia uchodźców miałoby związek z przychodem podatnika lub
zachowaniem źródła przychodu. Podatnik mógłby oczywiście szukać rozwiązać, np. wdrażając politykę CSR. To
jednak dodatkowe obciążenie.
Jakkolwiek źle to brzmi w kontekście celu działania na rzecz uchodźców, przepisy podatkowe mają to do siebie, że
bywają oderwane od szlachetnych pobudek. Tym lepiej więc, że nowe szczególne przepisy zostały wprowadzone.
Choć jeszcze inną sprawą jest, na ile organy podatkowe byłyby w stanie ustalić rzeczywisty charakter tego typu
działań. Skoro podatnik standardowo operuje na obszarze Lubelszczyzny i standardowo ponosi wydatki np. na
paliwo czy leasing aut.
Świadczona przez kierowców pomoc „na własną rękę” (ale z nabywaniem paliwa „na fakturę” podatnika) oczywiście
nie wpadnie już w zakres ww. przepisów. Bo też nie korzysta z preferencji podatkowej pomoc bezpośrednio na rzecz
osób fizycznych.
Osobną kwestią jest VAT i prawo do odliczenia podatku naliczonego, np. z tytułu nabycia paliwa. Zgodnie z art. 86a
ust. 1 ustawy z 11.3.2004 r. o podatku od towarów i usług (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 685 ze zm.; dalej: VATU), co do
zasady od tego rodzaju wydatków można odliczyć jedynie 50% podatku wykazanego na fakturze. Reguła ta nie
dotyczy jednak zgodnie z art. 86a ust. 3 pkt 1 lit. b VATU wydatków dotyczących pojazdów, jeśli są konstrukcyjnie
przeznaczone do przewozu co najmniej 10 osób łącznie z kierowcą, jeżeli z dokumentów wydanych na podstawie
przepisów o ruchu drogowym wynika takie przeznaczenie. Pytanie tylko, czy podatnikowi w ogóle takie prawo
przysługuje? Przewożąc uchodźców, wykonuje on co prawda działalność gospodarczą (skoro oddelegowuje
pracowników w ramach ich obowiązków). Istnieje jednak ryzyko, że zdaniem fiskusa nie będzie to wykonywanie
czynności opodatkowanych. Zwłaszcza, że § 10bd WarObnVATR akurat do organizacji pozarządowych nie referuje.
Nie mamy więc czynności opodatkowanej VAT (zgodnie z art. 8 ust. 2 VATU), ale nie mamy też prawa do odliczenia.
Wniosek z tego taki, że omawiane przepisy są wciąż niedoskonałe i dość wybiórczo kształtują preferencje. Wszystko
w rękach organów podatkowych, pozostaje mieć nadzieję, że interpretacja przepisów będzie zgodna z nadrzędnym
celem.

Omawiane przepisy podatkowe dotyczące wsparcia ofiar działań wojennych na Ukrainie mają istotne znaczenie dla przedsiębiorców. Artykuł analizuje możliwości zaliczenia kosztów transportu oraz korzystania z preferencyjnych stawek VAT. Podkreśla się także konieczność zgodności działań z przepisami podatkowymi oraz potencjalne trudności interpretacyjne.