Darowizny pieniężne na rzecz obywateli Ukrainy

Ministerstwo Finansów wprowadziło rozwiązania podatkowe zachęcające do wspierania obywateli Ukrainy poprzez darowizny pieniężne. Preferencje podatkowe dotyczą kosztów poniesionych na cele związane z przeciwdziałaniem skutkom działań wojennych na Ukrainie. Publikacja omawia ograniczenia oraz możliwości podatkowe związane z darowiznami pieniężnymi na rzecz organizacji pożytku publicznego. Przedstawiono także przykład wsparcia osób uciekających z Ukrainy poprzez darowizny pieniężne prowadzone przez pracowników i pracodawcę.

Tematyka: darowizny pieniężne, pomoc obywatelom Ukrainy, Ministerstwo Finansów, preferencje podatkowe, koszty uzyskania przychodów, podatki, organizacje pożytku publicznego, wsparcie pracowników, działalność charytatywna

Ministerstwo Finansów wprowadziło rozwiązania podatkowe zachęcające zarówno przedsiębiorców jak
i osoby nieprowadzące działalności gospodarczej do wspierania ofiar skutków działań wojennych na
terytorium Ukrainy. Każda pomoc jest cenna, nie każda pozwoli jednak na skorzystanie z preferencji
podatkowej. Jedną z najczęstszych form wsparcia jest przekazywanie wsparcia finansowego w formie
darowizn.
Zgodnie z art. 52zf ustawy z 26.7.1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1128
ze zm.; dalej: PDOFizU oraz art. 38w ustawy z 15.2.1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (t.j. Dz.U.
z 2021 r. poz. 1800 ze zm.; dalej: PDOPrU), kosztem uzyskania przychodów mogą być koszty wytworzenia albo cena
nabycia rzeczy lub praw będących przedmiotem darowizn a także koszty poniesione z tytułu nieodpłatnego
świadczenia, o ile:
• realizują na cele związane z przeciwdziałaniem skutkom działań wojennych na terytorium Ukrainy;
• zostaną przekazane w okresie od dnia 24.2.2022 r. do 31.12.2022 r.;
• nie zostały zaliczone do kosztów uzyskania przychodów, w tym poprzez odpisy amortyzacyjne;
• zostaną przekazane organizacjom, o których mowa w art. 3 ust. 2 i 3 ustawy z 24.4.2003 r. o działalności pożytku
publicznego i o wolontariacie (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1057 ze zm., dalej: PożPubWolontU) lub równoważnym
organizacjom określonym w przepisach regulujących działalność pożytku publicznego obowiązujących na terytorium
Ukrainy, jednostkom samorządu terytorialnego, Rządowej Agencji Rezerw Strategicznych, względnie podmiotom
wykonującym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub na terytorium Ukrainy działalność leczniczą lub działalność
z zakresu ratownictwa medycznego.
Ww. przepisy nie odnoszą się w swej treści do darowizn pieniężnych. Co więcej, zgodnie z art. 16 ust. 1 pkt 14
PDOPrU oraz analogicznym art. 23 ust. 1 pkt 11 PDOFizU, nie zalicza się do kosztów uzyskania przychodów
darowizn i ofiar wszelkiego rodzaju, z wyjątkiem wpłat na rzecz Polskiej Organizacji Turystycznej. Niedogodności
podatkowe związane z tymi przepisami łagodzi częściowo możliwość pomniejszenia podstawy opodatkowania
o odpowiednią kwotę darowizny. Nie większą jednak niż 10% dochodu (art. 18 ust. 1 pkt 2 PDOPrU) lub 6% dochodu
(art. 26 ust. 1 pkt 9 PDOFizU), przy spełnieniu warunków określonych w tych przepisach.
Przykład z życia: darowizna pieniężna
Podatnik prowadzi działalność w branży produkcyjnej i zatrudnia ok. 100 pracowników. Podatnik postanowił
zorganizować akcję wsparcia osób uciekających z terytorium Ukrainy w związku z toczącymi się tam działaniami
wojennymi. Zachęca więc pracowników do przekazywania na swoją rzecz darowizn pieniężnych. Wprowadzając
nawet możliwość potrącania odpowiednich kwot z wynagrodzenia netto pracowników.
Aby zachęcić do niesienia pomocy, podatnik zobowiązuje się do dołożenia do każdej darowizny przekazanej przez
pracownika „drugie tyle” z własnych środków. Tak zebraną kwotę, podatnik przekaże na rzecz urzędu gminy,
w którym zlokalizowana jest siedziba podatnika. Gmina przeznaczy zaś zebrane środki na remont budynku
nieczynnego internatu szkoły zawodowej zlokalizowanej w gminie, w którym to budynku zakwaterowanie znajdą
osoby przybywające z Ukrainy.

Komentarz
Pracownicy podatnika nie mają wielkiego manewru jeśli chodzi o skorzystanie z podatkowych preferencji. Nie ma tu
mowy o żadnych kosztach uzyskania przychodu. Osoby uzyskujące dochody ze stosunku pracy mają je określone
ryczałtowo. Art. 52zf PDOFizU ogranicza je zresztą jedynie do kosztu wytworzenia lub ceny nabycia rzeczy lub praw,
względnie kosztów poniesionych z tytułu nieodpłatnego świadczenia. Nie ma tam miejsca na darowizny pieniężne.
Tym bardziej, że w tym wypadku są przekazywane na rzecz pracodawcy a nie odpowiedniej instytucji wskazanej
w ww. przepisie. Z podobnych względów, pracownicy nie odliczą kwoty darowizny od dochodu zgodnie z art. 26 ust.
1 pkt 9 PDOFizU. Pracodawca nie spełnia bowiem przesłanek z PożPubWolontU.
Z punktu widzenia pracodawcy, sytuacja wygląda w opisywanym przypadku w zasadzie podobnie. Z podobnych
bowiem względów, podatnik nie zaliczy kwoty przekazanej darowizny do KUP z uwagi na przepisy art. 38w PDOPrU.
Tam również nie ma możliwości zaliczenia do KUP wydatków na darowiznę pieniężną. Co prawda środki będą
przekazane na rzecz jednostki samorządu terytorialnego. Nie mieszczą się jednak w katalogu wsparcia określonym
w ww. przepisie. Co więcej, może się okazać, że pobranie środków z wynagrodzeń pracowników może stanowić
przysporzenie po stronie podatnika. A więc przychód, opodatkowany podatkiem CIT. Tu rozwiązaniem może być

jednak skonstruowanie mechanizmu pomocowego tak, by podatnik jako pracodawca jedynie „przekazywał” środki
pobrane od pracowników odpowiedniej instytucji. To znaczy, by działał jako pośrednik, przekazujący nie swoje środki.
Takie podejście wyklucza oczywiście możliwość zaliczenia ich do KUP, ale to bez znaczenia, skoro takiej możliwości
i tak nie ma.
Pracodawca nie odliczy też przekazanej darowizny (choćby w części finansowanej jedynie ze środków własnych) od
dochodu zgodnie z art. 18 ust. 1 pkt 1 PDOPrU. Jednostki samorządu terytorialnego nie zostały wskazane
w PożPubWolontU. Nie mieszczą się więc w dyspozycji tego przepisu. Tyle dobrego, że darowizna nie wywoła
skutków na gruncie podatku VAT. Jej przekazanie nie stanowi bowiem żadnej czynności opodatkowanej tym
podatkiem.
Sytuacja wyglądałaby inaczej, gdyby darowizna została przekazana przez podatnika na rzecz organizacji, o której
mowa w art. 3 ust. 2 i 3 PożPubWolontU. Na cele określone w art. 4 PożPubWolontU. Co ważne, nie muszą to być
literalnie cele związane z przeciwdziałaniem skutkom działań wojennych na terytorium Ukrainy. Wystarczy, że
zmieszczą się w szerokim katalogu wskazanym w tym przepisie. Inna sprawa, że znajdzie się tam m.in. pomoc
ofiarom katastrof, klęsk żywiołowych, konfliktów zbrojnych i wojen w kraju i za granicą.
Podobna kwalifikacja mogłaby dotyczyć darowizn przekazywanych przez pracowników. Ważne jednak, by podatnik-
pracodawca nie pobierał w pierwszej kolejności wpłat od pracowników na swoje konto. Odliczenie darowizny wymaga
posiadania dowodu wpłaty na rachunek płatniczy obdarowanego lub jego rachunek w banku, inny niż rachunek
płatniczy. Rola pracodawcy powinna więc ograniczać się do wskazywania, na jakie konto ma być dokonana wpłata.
Oczywiście, podatnik - pracodawca może wspierać jednostkę samorządu terytorialnego np. poprzez przekazywanie
określonych towarów (żywność, odzież, środki czystości, meble, materiały budowlane) albo usług (np. pracy własnej,
np. świadcząc usługi remontowe). Wówczas nie skorzysta z odliczenia od dochodu. Ale zaliczy wydatki w KUP.

Podsumowując, darowizny pieniężne na rzecz obywateli Ukrainy stanowią formę wsparcia objętą preferencjami podatkowymi. Zarówno pracownicy, jak i pracodawcy muszą uwzględnić określone przepisy dotyczące kosztów uzyskania przychodów i odliczeń podatkowych. Istnieją także alternatywne sposoby pomocy, takie jak przekazywanie towarów czy usług, które mogą wpłynąć na rozliczenia podatkowe.