Import towarów ze zwolnieniem z VAT

Import towarów może korzystać ze zwolnienia z VAT, co ma szczególne znaczenie dla organizacji charytatywnych i jednostek pomocy humanitarnej. Przepisy VAT precyzyjnie określają warunki, na jakich import towarów może być zwolniony z podatku, co stanowi istotną ulgę dla podmiotów wspierających ofiary wojen czy katastrof naturalnych. Artykuł analizuje szczegóły dotyczące zwolnień z VAT w kontekście importu towarów oraz warunków koniecznych do skorzystania z tego przywileju.

Tematyka: Import towarów, zwolnienie z VAT, organizacje charytatywne, pomoc humanitarna, klęski żywiołowe, katastrofy, przepisy VAT, podatek od towarów i usług

Import towarów może korzystać ze zwolnienia z VAT. W tym zakresie istnieje wiele bardzo szczegółowych
przepisów, choć w praktyce nieczęsto się do nich zagląda, a z uwagi na wyjątkową kazuistykę czasem się
wręcz o nich zapomina. Część z tych zwolnień może znaleźć zastosowanie we wspieraniu ofiar wojny
w Ukrainie.
Zgodnie z § 10bd rozporządzenia Ministra Finansów z 25.3.2020 r. w sprawie towarów i usług, dla których obniża się
stawkę podatku od towarów i usług, oraz warunków stosowania stawek obniżonych (t.j. Dz.U. z 2021 poz. 1696;
dalej: WarObnVATR), nieodpłatna dostawa towarów oraz nieodpłatne świadczenie usług na cele związane z pomocą
ofiarom skutków działań wojennych na terytorium Ukrainy pod określonymi warunkami korzysta z 0% stawki VAT.
Ww. przepis ma charakter szczególny i ustanowiony został w związku z wojną na terytorium Ukrainy, by zachęcać
podatników do podejmowania określonych aktywności pomocowych. Istnieją także obowiązujące już przepisy VAT,
które w ramach takiego wsparcia mogą być potencjalnie wykorzystane. Niektóre z nich dotyczą importu towarów.
Zgodnie z art. 2 pkt. 7 ustawy z 11.3.2004 r. o podatku od towarów i usług (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 685; dalej: VATU)
importem towarów jest ich przywóz z terytorium państwa trzeciego na terytorium Unii Europejskiej. W związku
z importem towarów podatnik zobowiązany jest do rozliczenia jednocześnie podatku należnego i naliczonego.
Z punktu widzenia VAT powinna więc być to transakcja neutralna, ale nie zawsze tak jest. Przyjmując standardowy
sposób rozliczeń (o którym mowa w art. 33a VATU), podatnik musi najpierw zapłacić VAT w ciągu 10 dni od
powstania długu celnego (art. 33 ust. 4 VATU), a dopiero po uzyskaniu dokumentu celnego może odliczyć podatek
(art. 86 ust. 10b pkt 1 VATU). Jest to więc neutralność przesunięta w czasie. Może zdarzyć się tak, że podatnik
w ogóle nie ma prawa do odliczenia podatku naliczonego, a musi zapłacić podatek należny. Dzieje się tak wówczas,
gdy zakup nie ma związku z wykonywaniem czynności opodatkowanych. Rozwiązaniem są liczne zwolnienia
importowe. Niektóre z nich mogą mieć znaczenie w różnego rodzaju działaniach pomocowych.
Towary na rzecz organizacji społecznych i charytatywnych
Zgodnie z art. 61 ust. 1 VATU od podatku zwalnia się import:
• leków, odzieży, środków spożywczych, środków sanitarno-czyszczących i innych rzeczy służących zachowaniu lub
ochronie zdrowia oraz artykułów o przeznaczeniu medycznym - przywożonych przez organizacje społeczne lub
jednostki organizacyjne, statutowo powołane do prowadzenia działalności charytatywnej lub do realizacji pomocy
humanitarnej; przeznaczonych do nieodpłatnej dystrybucji wśród osób potrzebujących pomocy;
• towarów przesyłanych nieodpłatnie przez osoby z terytorium państwa trzeciego, przeznaczonych dla organizacji
społecznych lub jednostek organizacyjnych, statutowo powołanych do prowadzenia działalności charytatywnej lub do
realizacji pomocy humanitarnej, wykorzystywanych do zebrania funduszy w trakcie zbiórek publicznych
organizowanych na rzecz osób potrzebujących pomocy;
• wyposażenia i materiałów biurowych przesyłanych nieodpłatnie przez osoby mające miejsce zamieszkania lub
siedzibę na terytorium państwa trzeciego, przeznaczonych dla organizacji społecznych lub jednostek
organizacyjnych, statutowo powołanych do prowadzenia działalności charytatywnej lub do realizacji pomocy
humanitarnej, wykorzystywanych jedynie do tej działalności.
Warunkiem zwolnienia jest to, by organizacje społeczne posiadały procedury księgowe, umożliwiające sprawowanie
odpowiedniej kontroli.
Towary do pomocy ofiarom klęsk i katastrof
Zgodnie z art. 63 ust. 1 pkt. 1 VATU od podatku zwalnia się import towarów przywożonych przez państwowe
jednostki organizacyjne, organizacje społeczne lub jednostki organizacyjne, statutowo powołane do prowadzenia
działalności charytatywnej lub do realizacji pomocy humanitarnej, jeżeli są przeznaczone do bezpłatnego rozdania
ofiarom klęski żywiołowej, katastrofy, lub oddania do dyspozycji ofiarom klęski żywiołowej lub katastrofy, i pozostają
własnością tych jednostek.
Zwolniony z VAT jest także import towarów przywożonych przez jednostki ratownictwa, przeznaczony na ich potrzeby
w związku z prowadzonymi przez nie działaniami. Zwolnienia nie zastosujemy do materiałów i sprzętu
przeznaczonych do odbudowy terenów dotkniętych klęską żywiołową lub katastrofą.

Komentarz
Z omawianych zwolnień z VAT importu towarów korzystają podmioty o szczególnym statusie. Chodzi o organizacje

społeczne powołane do prowadzenia działalności charytatywnej lub do realizacji pomocy humanitarnej. Zwolnienie
dotyczy wszelkiego rodzaju dóbr służących zachowaniu lub ochronie zdrowia oraz artykułów o przeznaczeniu
medycznym (w tym m.in. odzieży, leków i innych artykułów). Ważne, by rzeczy te były przeznaczone do nieodpłatnej
dystrybucji wśród osób potrzebujących pomocy. Towary te mogą być też użyczane, wydzierżawiane, wynajmowane
lub odstępowane, ale wyłącznie do ww. celów, po uprzednim zawiadomieniu organu celnego.
Możliwość skorzystania z ww. zwolnienia jest cenna. Organizacje tego typu niekoniecznie mają bowiem prawo do
odliczenia podatku naliczonego z tytułu importu towarów, a VAT musi być naliczony. W przypadku zwolnienia nie ma
co się jednak martwić - nie tylko o VAT, lecz także o cło. Zwolnienie koresponduje z tym z należności celnych dla
„artykułów pierwszej potrzeby”. To ważne, bo zgodnie z art. 81 VATU zwolnienie z VAT stosuje się wyłącznie
w przypadku zastosowania zwolnień od cła.
Więcej wątpliwości budzi ewentualna możliwość skorzystania ze zwolnienia na podstawie art. 63 ust. 1 VATU.
Przede wszystkim należy ustalić, czy działania wojenne na terytorium Ukrainy mieszczą się w definicji „klęski
żywiołowej” lub „katastrofy”. Zgodnie z art. 3 ust. 1 pkt 1 ustawy z 18.4.2002 r. o stanie klęski żywiołowej (t.j. Dz.U.
z 2017 r. poz. 1897; dalej: KlęskŻywiołU) klęska żywiołowa to katastrofa naturalna lub awaria techniczna, której
skutki zagrażają życiu lub zdrowiu dużej liczby osób, mieniu w wielkich rozmiarach albo środowisku na znacznych
obszarach, a pomoc i ochrona mogą być skutecznie podjęte tylko przy zastosowaniu nadzwyczajnych środków.
Wojna nie jest ani awarią techniczną, ani katastrofą naturalną. Drugie pojęcie związane jest z działaniem siły natury,
zgodnie z art. 3 ust. 1 pkt 2 KlęskŻywiołU).
Jak widać istnieje więc definicja katastrofy naturalnej, brak zaś definicji katastrofy. Niemniej przepisy unijne
w zakresie omawianego zwolnienia odwołują się do „katastrof, które nawiedziły terytorium jednego lub więcej państw
członkowskich”. Skoro katastrofy „nawiedzają”, to muszą mieć charakter naturalny. Wydaje się więc, że omawiane
zwolnienie nie będzie właściwe. Zwłaszcza, że sposób interpretowania tego przepisu przez organy podatkowe jest,
jak to często bywa przy zwolnieniach z opodatkowania, raczej ścisły. Nie skorzysta ze zwolnienia z VAT np. import
samolotu przez jednostkę ratownictwa, jeśli służyć on ma w bieżącej działalności tego podmiotu, wykraczającej siłą
rzeczy poza wspieranie ofiar katastrof (interpretacja indywidualna Dyrektora KIS z 4.5.2021 r., 0114-KDIP1-
2.4012.443.2019.10.RD).

Zwolnienia z VAT dla importu towarów na cele charytatywne czy pomocowe stanowią istotne ułatwienie dla organizacji społecznych. Analiza przepisów podatkowych pokazuje, że korzystanie z tych zwolnień wymaga spełnienia konkretnych warunków oraz interpretacji przepisów dotyczących klęsk żywiołowych i katastrof. Warto więc dokładnie rozważyć możliwość skorzystania z tych ulg podatkowych.