Uliczny artysta nie korzysta z kasy fiskalnej

Tematyka: uliczny artysta, kasa fiskalna, VAT, interpretacja indywidualna, świadczenie usług, podatek

Ze świadczeniem usług na gruncie VAT mamy do czynienia wtedy, kiedy między aktywnością usługodawcy
a korzyścią usługobiorcy istnieje odpowiedni związek przyczynowy, a obydwie strony oraz samo
świadczenie są dostatecznie skonkretyzowane. Z tego względu nie jest podatnikiem VAT np. uliczny artysta,
prezentujący swoje umiejętności przed losowym gronem odbiorców. Tę starą prawdę potwierdza najnowsza
interpretacja indywidualna Dyrektora KIS. Wystąpił o nią wnioskodawca specjalizujący się w prezentowanych
publicznie trikach piłkarskich.
Zgodnie z art. 111 ust. 1 ustawy z 11.3.2004 r. o podatku od towarów i usług (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 931; dalej:
VATU) podatnicy dokonujący sprzedaży na rzecz osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej oraz
rolników ryczałtowych są obowiązani prowadzić ewidencję sprzedaży przy zastosowaniu kas rejestrujących.
Sprzedaż to zgodnie z art. 2 pkt. 22 VATU odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium
kraju, eksport towarów oraz wewnątrzwspólnotowa dostawa towarów. Wniosek z zestawienia tych dwóch kategorii
jest taki, że dokonując czynności opodatkowanych VAT na rzecz osób fizycznych nieprowadzących działalności,
z zasady należy przynajmniej zastanowić się nad koniecznością posiadania kasy rejestrującej, by zewidencjonować
sprzedaż i wydać konsumentowi paragon. Istnieje wiele zwolnień z tego rodzaju obowiązku. Szczegóły znajdują się
w rozporządzeniu Ministra Finansów z 22.12.2021 r. w sprawie zwolnień z obowiązku prowadzenia ewidencji przy
zastosowaniu kas rejestrujących (Dz.U. z 2021 r. poz. 2442; dalej: KasRejR).
Rozważania na temat wydawania paragonów i ewidencjonowania sprzedaży na kasie fiskalnej są dobrym pretekstem
do rozważań, czy w danym przypadku mamy w ogóle do czynienia z czynnościami opodatkowanymi VAT, albo
z podatnikiem VAT prowadzącym działalność gospodarczą. „Być albo nie być” podatnikiem VAT – to pytanie zadają
sobie często przede wszystkim sprzedawcy nieruchomości, menadżerowie i specjaliści współpracujący na zasadach
B2B, a także sportowcy, sprzedawcy „rodzinnych kolekcji” w serwisach aukcyjnych itp.
Kwestia opodatkowania VAT działalności ulicznych artystów i twórców, prezentujących pokazy publicznie bliżej
nieograniczonej grupie odbiorców nie jest zupełnie abstrakcyjnym problemem podatkowym. Podobne przypadki
znane są w praktyce od lat. Nieabstrakcyjny nie oznacza jednak, że nieciekawy. Spójrzmy na najnowszy przykład,
który dotyczy specjalisty od piłkarskich trików z piłką przy nodze.
Czego dotyczyła sprawa
Pan Piotr zamierza spędzić sezon letni nad polskim morzem. Nie chodzi jednak o wypoczynek na plaży. Pan Piotr
swoje występy uliczne prezentować będzie na nadmorskich promenadach. Występy mają polegać na wykonywaniu
różnego rodzaju trików z piłką w rytm muzyki. To autorski występ artystyczny, zawierający indywidualny przekaz dla
publiczności i zarazem w pełni interaktywny. Na końcu każdego występu widzowie mogą przekazywać dowolną,
określoną przez siebie kwotę na rzecz pana Piotra, jako pewnego rodzaju wynagrodzenie za zapewnioną rozrywkę.
Sposób pobierania wynagrodzenia oparty będzie o tradycyjną metodę gotówki wrzucanej do wystawionego
kapelusza. Pan Piotr nie zamierza zapewniać widzom możliwości korzystania w tym zakresie z instrumentów
płatniczych. Kartą płatniczą za występ zapłacić się więc nie da.
Jest wielce prawdopodobne, że publiczność stanowić będą zupełnie przypadkowi przechodnie i urlopowicze, a nie
zorganizowane grupy fanów podążające za panem Piotrem wzdłuż wybrzeża tylko po to, by podziwiać jego występy.
Pan Piotr zamierza rozszerzyć swoją aktywność o występy z piłką na wszelkiego rodzaju wydarzeniach sportowych,
piłkarskich, otwarciach obiektów, gdzie na zasadzie wykonania show będzie on prezentował swój program
artystyczny. Pan Piotr nabrał wątpliwości co do tego, czy prowadząc tego typu działalność nie powinien zaopatrzyć
się w kasę rejestrującą po to, aby ewidencjonować uzyskiwane wynagrodzenie oraz wydawać widzom paragony
fiskalne.
Stanowisko organu
Dyrektor KIS rozstrzygnął sprawę, wydając interpretację indywidualną z 13.4.2022 r., 0114-KDIP1-
3.4012.31.2022.4.KP,
. Organ zauważył, że obowiązek ewidencjonowania na kasie rejestrującej powstaje
wówczas, gdy mamy do czynienia ze sprzedażą, a więc np. odpłatnym świadczeniem usług na rzecz osób
fizycznych, nieprowadzących działalności gospodarczej. Ze świadczeniem usług mamy zaś do czynienia wtedy, gdy
pomiędzy świadczącym usługę a odbiorcą istnieje stosunek prawny, a w zamian za wykonanie usługi wypłacone jest
wynagrodzenie. Musi więc istnieć bezpośredni związek pomiędzy świadczoną usługą i przekazanym za nią
wynagrodzeniem.

Z danego stosunku prawnego, na podstawie którego wykonywana jest usługa, musi wynikać wyraźna, bezpośrednia
korzyść na rzecz świadczącego usługę. Usługą jest tylko takie świadczenie, w przypadku którego istnieje
bezpośredni konsument - odbiorca świadczenia odnoszący korzyść o charakterze majątkowym. Pod pojęciem
odpłatności świadczenia usług rozumieć należy prawo podmiotu świadczącego usługę do żądania od odbiorcy usługi
zapłaty ceny. Dopóty nie istnieje podmiot, który odnosiłby lub powinien odnosić konkretne korzyści o charakterze
majątkowym, związanym z danym świadczeniem, dopóki świadczenie to nie będzie usługą podlegającą
opodatkowaniu podatkiem VAT.
Otrzymywane przez pana Piotra „datki” stanowią przejaw dobrowolnej zapłaty za występ artystyczny. Wynagrodzenie
jest uznaniowym, dobrowolnym świadczeniem pieniężnym, którego nie można rozpatrywać w kategoriach kwoty
należnej za wykonaną usługę. Pan Piotr jako występujący nie będzie żądał zapłaty za swoje usługi. Obserwujący
będą wrzucać dowolną, określoną przez siebie kwotę za występ. Brak datku nie pozbawi możliwości skorzystania
z obejrzenia występu artystycznego. Tym samym otrzymane datki nie stanowią wynagrodzenia za występy uliczne.
W konsekwencji nie podlegają opodatkowaniu podatkiem VAT, zatem pan Piotr nie będzie również zobowiązany do
prowadzenia ewidencji przy zastosowaniu kasy rejestrującej w związku z występem artystycznym na ulicy.

Komentarz
Nie trzeba być najwybitniejszym w świecie znawcą unijnego orzecznictwa w zakresie VAT, by nie zauważyć daleko
posuniętej analogii między omawianą sprawą a pewnym wyrokiem TSUE - bardzo charakterystycznym, zaliczanym
do swego rodzaju podatkowego elementarza. Chodzi o sprawę rozstrzygniętą wyrokiem TSUE z 3.3.1994 r., C-
16/93,
(sprawa R.J. Tolsma przeciwko Inspecteur der Omzetbelasting Leeuwarden). Pan Tolmsa był
ulicznym grajkiem, który przygrywał na katarynce przy drodze publicznej w Holandii. W czasie wykonywania utworów
muzycznych kataryniarz wystawiał skarbonkę, do której przechodnie wrzucali datki. Wskazując na brak
bezpośredniego związku między graniem muzyki a zapłatą oraz na dobrowolność datków, TSUE uznał, iż datki nie
podlegają opodatkowaniu VAT. Zdaniem Sądu czynność podlega opodatkowaniu wyłącznie wtedy, gdy istnieje
związek prawny między usługodawcą i usługobiorcą, w ramach którego następuje świadczenie wzajemne.
Wynagrodzenie otrzymane przez usługodawcę stanowi wartość faktycznie przekazaną w zamian za usługi
świadczone na rzecz usługobiorcy.
Właśnie dlatego ww. wyrok to cenny pomnik unijnej praktyki podatkowej. Pozwala on na zdefiniowanie jednego
z najbardziej podstawowych pojęć z zakresu VAT, a mianowicie - świadczenia usług. Gdy nie ma precyzyjnie
określonego beneficjenta świadczenia, nie ma czynności opodatkowanej. Dyrektor KIS powołuje się na ten wyrok
w wielu wydawanych przez siebie interpretacjach, także tych najnowszych, dotyczących np. skutków VAT świadczeń
pieniężnych w związku z rozbiórką obiektów budowlanych (interpretacja indywidualna Dyrektora KIS z 1.4.2022 r.,
0113-KDIPT1-1.4012.80.2022.2.ŻR,
), obowiązku podatkowego w VAT z tytułu depozytów (interpretacja
indywidualna Dyrektora KIS z 6.4.2022 r., 0112-KDIL1-1.4012.859.2021.3.JKU,
), przekazywania nagród
rzeczowych nieodpłatnie (interpretacja indywidualna Dyrektora KIS z 24.3.2022 r., 0111-KDIB3-
2.4012.969.2021.4.AZ,
). I pewnie w wielu innych, na pierwszy rzut oka dotyczących zupełnie innych stanów
faktycznych niż występy ulicznych artystów.
Wracając na grunt niniejszej sprawy, pytanie o kasę fiskalną ma charakter wtórny względem rozstrzygnięcia samej
kwestii wykonywania przez pana Piotra czynności opodatkowanych lub nie. Rozstrzygnięcie to nie dziwi. Prezentując
publicznie „ performance” piłkarsko-muzyczny, pan Piotr nie działa na rzecz skonkretyzowanego odbiorcy. Jeśli ktoś
wrzuci grosik do kapelusza, zrobi to z własnej woli jako wyraz uznania dla umiejętności mężczyzny. Pan Piotr nie
musi zaś przerywać pokazu tylko po to, by wydrukować paragon. Nie musi też rozliczać się z fiskusem z zarobionych
na ulicy środków. Zmieniają się czasy, zmieniają się także występy artystyczne na ulicy. Katarynki odchodzą
w niepamięć. Jeśli zaś chodzi o praktykę podatkową, to w tym wypadku pewne kwestie pozostają niezmienne.

Interpretacja indywidualna Dyrektora KIS z 13.4.2022 r., 0114-KDIP1-3.4012.31.2022.4.KP

Prezentując publicznie „performance” piłkarsko-muzyczny, pan Piotr nie działa na rzecz skonkretyzowanego odbiorcy. Jeśli ktoś wrzuci grosik do kapelusza, zrobi to z własnej woli jako wyraz uznania dla umiejętności mężczyzny. Pan Piotr nie musi zaś przerywać pokazu tylko po to, by wydrukować paragon. Nie musi też rozliczać się z fiskusem z zarobionych na ulicy środków. Zmieniają się czasy, zmieniają się także występy artystyczne na ulicy. Katarynki odchodzą w niepamięć. Jeśli zaś chodzi o praktykę podatkową, to w tym wypadku pewne kwestie pozostają niezmienne.