Mąż podatnikiem VAT, gdy sprzedaje żonie majątek wspólny
Małżonkowie prowadzący działalność gospodarczą i sprzedający sobie nawzajem składniki majątku objętego wspólnością majątkową działają w charakterze podatników VAT na zasadach ogólnych. Sprzedaż tego rodzaju oraz usługowe udostępnienie składnika majątku stanowi więc zwykłą czynność opodatkowaną VAT, nawet jeśli z punktu widzenia prawa cywilnego i rodzinnego niewiele się zmienia w stosunkach finansowych między małżonkami. Zgodnie z art. 15 ust. 1 ustawy z 11.3.2004 r. o podatku od towarów i usług (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 931; dalej: VATU) podatnikami są osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą, bez względu na cel lub rezultat takiej działalności. Działalność gospodarcza obejmuje wszelką działalność producentów, handlowców lub usługodawców, w tym podmiotów pozyskujących zasoby naturalne oraz rolników, a także działalność osób wykonujących wolne zawody. Działalność gospodarcza obejmuje w szczególności czynności polegające na wykorzystywaniu towarów lub wartości niematerialnych i prawnych w sposób ciągły dla celów zarobkowych (art. 15 ust. 2 VATU).
Tematyka: podatnik VAT, małżonkowie, wspólność majątkowa, działalność gospodarcza, transakcje między małżonkami, interpretacja indywidualna
Małżonkowie prowadzący działalność gospodarczą i sprzedający sobie nawzajem składniki majątku objętego wspólnością majątkową działają w charakterze podatników VAT na zasadach ogólnych. Sprzedaż tego rodzaju oraz usługowe udostępnienie składnika majątku stanowi więc zwykłą czynność opodatkowaną VAT, nawet jeśli z punktu widzenia prawa cywilnego i rodzinnego niewiele się zmienia w stosunkach finansowych między małżonkami. Zgodnie z art. 15 ust. 1 ustawy z 11.3.2004 r. o podatku od towarów i usług (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 931; dalej: VATU) podatnikami są osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą, bez względu na cel lub rezultat takiej działalności. Działalność gospodarcza obejmuje wszelką działalność producentów, handlowców lub usługodawców, w tym podmiotów pozyskujących zasoby naturalne oraz rolników, a także działalność osób wykonujących wolne zawody. Działalność gospodarcza obejmuje w szczególności czynności polegające na wykorzystywaniu towarów lub wartości niematerialnych i prawnych w sposób ciągły dla celów zarobkowych (art. 15 ust. 2 VATU).
Małżonkowie prowadzący działalność gospodarczą i sprzedający sobie nawzajem składniki majątku objętego wspólnością majątkową działają w charakterze podatników VAT na zasadach ogólnych. Sprzedaż tego rodzaju oraz usługowe udostępnienie składnika majątku stanowi więc zwykłą czynność opodatkowaną VAT, nawet jeśli z punktu widzenia prawa cywilnego i rodzinnego niewiele się zmienia w stosunkach finansowych między małżonkami. Zgodnie z art. 15 ust. 1 ustawy z 11.3.2004 r. o podatku od towarów i usług (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 931; dalej: VATU) podatnikami są osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą, bez względu na cel lub rezultat takiej działalności. Działalność gospodarcza obejmuje wszelką działalność producentów, handlowców lub usługodawców, w tym podmiotów pozyskujących zasoby naturalne oraz rolników, a także działalność osób wykonujących wolne zawody. Działalność gospodarcza obejmuje w szczególności czynności polegające na wykorzystywaniu towarów lub wartości niematerialnych i prawnych w sposób ciągły dla celów zarobkowych (art. 15 ust. 2 VATU). Ww. definicja podatnika VAT jest bardzo szeroka, co nie oznacza, że zupełnie nieograniczona. Poza wyjątkami określonymi wprost (np. pracownicy, organy władzy publicznej) istnieją też inne, niewyrażone dosłownie kategorie nieuznawane za podatników VAT. W zakresie definicji podatnika VAT przepisy VATU nie odnoszą się zupełnie np. do małżeństwa (pośrednio poza osobami prowadzącymi wspólnie gospodarstwo rolne). „Małżeństwo” w rozumieniu związku mężczyzny i kobiety nie stanowi więc odrębnego podatnika VAT. Małżonkowie mogą być odrębnymi podatnikami, jeśli każdy z nich prowadzi swoją działalność gospodarczą. Może być też tak, że tylko jeden małżonek jest podatnikiem. Z drugiej jednak strony między małżonkami może istnieć wspólność majątkowa. Oznacza ona, że dokonywane przez nich zakupy „trafiają” do majątku wspólnego. W kontekście skutków VAT takiego rodzaju przypadków mogą powstać z tego tytułu pewne wątpliwości praktyczne. Sprawa dodatkowo komplikuje się, gdy oboje małżonkowie prowadzą odrębne od siebie działalności gospodarcze i postanawiają dokonywać między sobą transakcji dotyczących majątku wspólnego, takich jak np. usługowe udostępnienie składnika majątku wspólnego albo odsprzedaż majątku między jedną a drugą działalnością gospodarczą. Czego dotyczyła sprawa Podatnik i jego żona prowadzą odrębne od siebie jednoosobowe działalności gospodarcze i są podatnikami VAT czynnymi. Między małżonkami panuje ustawowy ustrój wspólności majątkowej małżeńskiej. Podatnik (mąż) nabył w ramach swojej działalności linię browarniczą do produkcji piwa, która została już nawet częściowo zmontowana. Podatnik planował rozpoczęcie działalności gospodarczej w zakresie produkcji i sprzedaży piwa oraz prowadzenia restauracji. Podatnik odliczył VAT naliczony z otrzymanych faktur związanych z zakupem elementów linii. Ta została ponadto przyjęta do ewidencji środków trwałych. W związku ze zmianą założeń biznesowych linia browarnicza miała być wykorzystywana jednak w działalności gospodarczej żony. Dlatego też podatnik (mąż) zawarł wraz z żoną umowę dzierżawy tej linii. Żona wykorzystywała linię browarniczą do produkcji i sprzedaży piwa. Osiągała przychody z działalności gospodarczej oraz świadczyła czynności podlegające opodatkowaniu podatkiem VAT. Docelowo podatnik planował przeniesienie tej linii do działalności gospodarczej żony poprzez jej odsprzedaż. Z punktu widzenia przepisów prawa cywilnego linia produkcyjna stanowiła jednak przecież majątek wspólny podatnika i jego małżonki. Podatnik (i jego małżonka też) nabrali wątpliwość, czy dzierżawa linii browarniczej będącej we współwłasności małżeńskiej podlega opodatkowaniu podatkiem VAT jako świadczenie usług, a także czy późniejsza odsprzedaż środka trwałego może być uznana za dostawę towarów, opodatkowaną VAT na zasadach ogólnych. Stanowisko organu Dyrektor KIS rozstrzygnął sprawę, wydając interpretację indywidualną z 29.4.2022 r., 0114-KDIP1- 3.4012.61.2022.3.JG, . Przypomniał, że małżonkowie nie są uznawani na gruncie VATU za jeden podmiot podatkowy. Każdy z nich, wykonując samodzielnie czynności podlegające opodatkowaniu VAT, jest odrębnym podatnikiem. Zatem transakcje dokonywane pomiędzy nimi, jako osobami prowadzącymi odrębną działalność gospodarczą, stanowią dostawę towarów lub świadczenie usług na zasadach ogólnych. W oparciu o majątek wspólny podatnik zamierzał prowadzić działalność gospodarczą. Z podatkowego punktu widzenia posiadał jednak odrębne przedsiębiorstwo (odrębną własność ekonomiczną), natomiast jako małżonek - współwłasność łączną. Planując prowadzenie przedsiębiorstwa w oparciu o część składników majątku wspólnego, podatnik miał nad tym majątkiem kontrolę ekonomiczną. Zatem pomimo zakupu składników majątku w ramach istniejącej małżeńskiej wspólnoty majątkowej, składniki te były przeznaczone wyłącznie do działalności gospodarczej podatnika. Małżonek występuje w charakterze podatnika z wszelkimi tego konsekwencjami z tytułu wydzierżawienia sprzedaży linii browarniczej na rzecz żony. Fakt, że środek trwały został nabyty do majątku wspólnego, nie ma znaczenia. Zarówno wydzierżawienie linii browarniczej małżonce, jak i jej późniejsza sprzedaż podlegają więc opodatkowaniu VAT jak każda inna czynność opodatkowana, czyli na zasadach ogólnych. Komentarz Istotą wspólności majątkowej małżeńskiej jest to, że każdy z małżonków jest współwłaścicielem poszczególnych składników majątku wspólnego (dorobkowego) na zasadach współwłasności łącznej. Autonomiczność prawa podatkowego wyklucza jednak możliwość interpretacji przepisów, zgodnie z którą stosunki majątkowe między małżonkami, regulowane przepisami prawa cywilnego (a konkretnie rodzinnego i opiekuńczego), mogą kształtować zakres praw i obowiązków podatników VAT. W przypadku małżonków prowadzących działalność gospodarczą podatnikiem jest ten, który dokonał czynności podlegającej opodatkowaniu. Tylko jeżeli małżonkowie dokonują czynności wspólnie, to każdy z nich z osobna jest podatnikiem VAT. Gdyby więc przykładowo w opisywanej sytuacji małżonkowie wspólnie sprzedawali linię produkcyjną, to byliby oni zobowiązani do rozliczenia jedynie części wynagrodzenia przypadającego na każdego z małżonków z osobna (tak np. Dyrektor KIS w interpretacji indywidualnej z 29.12.2021 r., 0111-KDIB3- 1.4012.921.2021.1.ABU, ). Sprzedaż majątku między małżonkami prowadzącymi oddzielne działalności gospodarcze to jednak sytuacja dość wyjątkowa. Rzutuje ona na rozliczenia podatkowe na gruncie VAT. Nie ma jednak realnego wpływu na sytuację majątkową. Wszystko zostaje w rodzinie, choć wykazane będzie w dwóch ewidencjach JPK jako transakcja między podmiotami powiązanymi. Jeśli małżonka podatnika nie miałaby prawa do odliczenia podatku naliczonego, to zgodnie z art. 32 ust. 1 pkt. 1 VATU należałoby pamiętać o rynkowości transakcji. Interpretacja indywidualna Dyrektora KIS z 29.4.2022 r., 0114-KDIP1-3.4012.61.2022.3.JG,
Istotą wspólności majątkowej małżeńskiej jest to, że każdy z małżonków jest współwłaścicielem poszczególnych składników majątku wspólnego (dorobkowego) na zasadach współwłasności łącznej. Autonomiczność prawa podatkowego wyklucza jednak możliwość interpretacji przepisów, zgodnie z którą stosunki majątkowe między małżonkami, regulowane przepisami prawa cywilnego (a konkretnie rodzinnego i opiekuńczego), mogą kształtować zakres praw i obowiązków podatników VAT. W przypadku małżonków prowadzących działalność gospodarczą podatnikiem jest ten, który dokonał czynności podlegającej opodatkowaniu. Tylko jeżeli małżonkowie dokonują czynności wspólnie, to każdy z nich z osobna jest podatnikiem VAT. Gdyby więc przykładowo w opisywanej sytuacji małżonkowie wspólnie sprzedawali linię produkcyjną, to byliby oni zobowiązani do rozliczenia jedynie części wynagrodzenia przypadającego na każdego z małżonków z osobna (tak np. Dyrektor KIS w interpretacji indywidualnej z 29.12.2021 r., 0111-KDIB3-1.4012.921.2021.1.ABU). Sprzedaż majątku między małżonkami prowadzącymi oddzielne działalności gospodarcze to jednak sytuacja dość wyjątkowa. Rzutuje ona na rozliczenia podatkowe na gruncie VAT. Nie ma jednak realnego wpływu na sytuację majątkową. Wszystko zostaje w rodzinie, choć wykazane będzie w dwóch ewidencjach JPK jako transakcja między podmiotami powiązanymi. Jeśli małżonka podatnika nie miałaby prawa do odliczenia podatku naliczonego, to zgodnie z art. 32 ust. 1 pkt. 1 VATU należałoby pamiętać o rynkowości transakcji.