Organ podatkowy nie może pomijać pełnomocnika przy doręczeniach
Jeśli organ podatkowy doręczy postanowienie stronie z pominięciem pełnomocnika, może to spowodować, że postanowienie będzie niewiążące, nawet jeśli strona złoży zażalenie. Przypadek ten był omawiany w kontekście nadania rygoru natychmiastowej wykonalności decyzji podatkowej. Zarówno organ I instancji, jak i sąd administracyjny musieli się zająć kwestią prawidłowego doręczenia postanowienia, a NSA ostatecznie uznał, że pominięcie pełnomocnika sprawia, że postanowienie nie jest wiążące, nawet przy zażaleniu ze strony pełnomocnika.
Tematyka: organ podatkowy, pełnomocnik, doręczenie, rygor natychmiastowej wykonalności, zażalenie, NSA, prawo podatkowe
Jeśli organ podatkowy doręczy postanowienie stronie z pominięciem pełnomocnika, może to spowodować, że postanowienie będzie niewiążące, nawet jeśli strona złoży zażalenie. Przypadek ten był omawiany w kontekście nadania rygoru natychmiastowej wykonalności decyzji podatkowej. Zarówno organ I instancji, jak i sąd administracyjny musieli się zająć kwestią prawidłowego doręczenia postanowienia, a NSA ostatecznie uznał, że pominięcie pełnomocnika sprawia, że postanowienie nie jest wiążące, nawet przy zażaleniu ze strony pełnomocnika.
Jeśli organ doręczy postanowienie o nadaniu rygoru natychmiastowej wykonalności stronie, zamiast prawidłowo umocowanemu pełnomocnikowi, należy je uznać za niewiążące nawet w sytuacji, gdy strona lub jej pełnomocnik wnieśli od niego zażalenie. Postępowanie administracyjne Naczelnik Urzędu Skarbowego w Ł., na podstawie art. 239b § 1 pkt. 1 oraz § 2 ustawy z 29.8.1997 r. Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1540; dalej: OrdPU) nadał rygor natychmiastowej wykonalności nieostatecznej decyzji Dyrektora Urzędu Kontroli Skarbowej w Ł., określającej J.J. zobowiązanie w podatku od towarów i usług. Postanowienie to doręczono podatnikowi, natomiast dzień później pełnomocnik strony, doradca podatkowy, otrzymał za pomocą platformy ePUAP niepodpisany kwalifikowanym podpisem elektronicznym skan postanowienia. Zarówno strona, jak i jej pełnomocnik, złożyli zażalenia o tej samej treści. Dyrektor Izby Administracji Skarbowej w Ł. utrzymał w mocy zaskarżone postanowienie. W uzasadnieniu rozstrzygnięcia stwierdzono, że Organ I instancji błędnie doręczył zaskarżone postanowienie stronie, zamiast prawidłowo umocowanemu pełnomocnikowi, który reprezentował J.J. w postępowaniu kontrolnym. Jednocześnie Organ odwoławczy ocenił, że nie jest to uchybienie na tyle istotne, żeby mogło mieć wpływ na wynik postępowania. Skoro pełnomocnik złożył w ustawowym terminie zażalenie, to podatnik nie doznał ujemnych konsekwencji z powodu naruszenia przez Organ przepisów w zakresie doręczeń. Stanowisko Sądu I instancji WSA w Łodzi oddalił skargę J.J. Jak stwierdzono Organ podatkowy I instancji niewątpliwie uchybił nakazowi wynikającemu z art. 145 § 2 OrdPU, zgodnie z którym jeżeli ustanowiono pełnomocnika, pisma doręcza się pełnomocnikowi pod adresem wskazanym w pełnomocnictwie. Przesłanego pełnomocnikowi za pomocą ePUAP skanu postanowienia niepodpisanego kwalifikowanym podpisem elektronicznym nie można zakwalifikować jako postanowienie organu podatkowego. W ocenie Sądu naruszenie to nie miało istotnego wpływu na przebieg i wynik postępowania, nie uniemożliwiło bowiem Skarżącemu skorzystania z prawa do wniesienia zażalenia. Jednocześnie stwierdzono, że Organy podatkowe prawidłowo oceniły zaistnienie podstawy do zastosowania rygoru natychmiastowej wykonalności oraz dużego prawdopodobieństwa, iż zobowiązania wynikające z decyzji nie zostaną wykonane. Pytanie prawne NSA, rozpoznający skargę kasacyjną J.J., postanowił przedstawić do rozstrzygnięcia składowi 7 sędziów NSA zagadnienia prawne: „Czy akt (postanowienie o nadaniu rygoru natychmiastowej wykonalności) doręczony stronie, która miała ustanowionego pełnomocnika, z naruszeniem art. 145 § 2 OrdPU, można uznać za wiążący w rozumieniu art. 212 w zw. z art. 239 OrdPU, w przypadku gdy strona lub jej pełnomocnik wnieśli od niego środek zaskarżenia (zażalenie)?". W uzasadnieniu postanowienia wskazano, że w świetle art. 145 § 2 OrdPU nie budzi wątpliwości, iż doręczenie aktu organu dokonane z pominięciem ustanowionego w sprawie pełnomocnika jest doręczeniem wadliwym. Jednak w orzecznictwie NSA prezentowane są rozbieżne stanowiska co do wpływu takiej wadliwości na skuteczność doręczenia decyzji o zabezpieczeniu w kontekście wprowadzenie jej do obiegu prawnego. Rozbieżność ta może mieć również znaczenie dla oceny skutków pominięcia pełnomocnika przy doręczeniu postanowienia o nadaniu nieostatecznej decyzji rygoru natychmiastowej wykonalności. Zgodnie z pierwszą z linii orzeczniczych koncepcja „wejścia decyzji do obrotu prawnego” jest związana z jej doręczeniem, niekoniecznie prawidłowym, polegającym na uzewnętrznieniu woli organu wobec strony postępowania. Jeżeli więc decyzja organu administracji zostanie doręczona, nawet z naruszeniem art. 145 § 2 OrdPU, to nie można twierdzić, że nie weszła ona do obrotu prawnego (zob. wyrok NSA z 28.6.2018 r., I FSK 1518/16, ; z 1.2.2017 r., I FSK 1213/15, ). Przyjmuje się przy tym, że skutki wynikające z naruszenia art. 145 § 2 OrdPU należy oceniać z punktu widzenia wpływu tego naruszenia na wynik sprawy. Oznacza to, że doręczenie decyzji z pominięciem pełnomocnika jest skuteczne, jeżeli nie wywołuje dla strony ujemnych skutków procesowych (zob. uchwała NSA z 18.3.2019 r., I FPS 3/18, ). Drugi pogląd opiera się na założeniu, że doręczenie decyzji z pominięciem pełnomocnika stanowi wadę kwalifikowaną decyzji. W rezultacie decyzja taka nie istnieje w obrocie prawnym, wobec czego jej zaskarżenie jest niedopuszczalne (zob. wyrok NSA z 17.9.2020 r., I FSK 1658/17, ; z 1.9.2020 r., II FSK 1461/18, ). Podkreśla się przy tym, że nie można relatywizować skutków procesowych niedoręczenia wszelkich pism, w tym decyzji organu I instancji, na negatywne lub pozytywne dla strony skutki (zob. wyrok NSA z 11.9.2018 r., II FSK 2966/13, ). Na postanowienie w sprawie nadania rygoru natychmiastowej wykonalności, zgodnie z art. 239b § 4 OrdPU, przysługuje zażalenie. W konsekwencji należałoby przyjąć, że brak doręczenia takiego postanowienia pełnomocnikowi oznacza niedopuszczalność zażalenia. Stanowisko NSA NSA stwierdził, że postanowienie o nadaniu rygoru natychmiastowej wykonalności doręczone stronie, która miała ustanowionego pełnomocnika, z naruszeniem art. 145 § 2 OrdPU, należy uznać za niewiążące w rozumieniu art. 212 w zw. z art. 239 OrdPU. Ma to miejsce także wtedy, gdy strona lub jej pełnomocnik wnieśli od niego zażalenie. Od dnia powiadomienia organu o ustanowieniu pełnomocnika powinien mieć on zapewniony czynny udział w postępowaniu tak samo jak strona, a pominięcie pełnomocnika strony w czynnościach postępowania jest równoznaczne z pominięciem strony i wywołuje te same skutki prawne. W konsekwencji doręczenie postanowienia bezpośrednio stronie, w sytuacji gdy działa za nią w postępowaniu pełnomocnik, nie wywołuje żadnych skutków prawnych. Uchwała NSA z 7.3.2022 r., I FPS 4/21,
NSA w swojej uchwale jednoznacznie stwierdził, że doręczenie postanowienia o nadaniu rygoru natychmiastowej wykonalności bezpośrednio stronie, pomimo ustanowionego pełnomocnika, jest niewiążące zgodnie z prawem podatkowym. Decyzja ta ma istotne znaczenie dla praktyki organów podatkowych oraz strony postępowania, wskazując, że pełnomocnik ma prawo do czynnego udziału w postępowaniu od momentu powiadomienia organu o swoim ustanowieniu.