Grupa VAT: Co to takiego i kto może ją stworzyć?

Od 1.1.2023 r. wchodzą w życie przepisy umożliwiające tworzenie grupy VAT. Jest to rozwiązanie wynikające z tzw. Polskiego Ładu, umożliwiające powiązanym podmiotom wspólne rozliczenia VAT. Grupa VAT składa się z co najmniej dwóch podmiotów powiązanych finansowo, ekonomicznie i organizacyjnie. Publikacja omawia kryteria funkcjonalne i procedurę tworzenia grupy VAT w Polsce oraz jej potencjalne korzyści i wpływ na rozliczenia podatkowe.

Tematyka: Grupa VAT, Polski Ład, podatek VAT, powiązania finansowe, powiązania ekonomiczne, powiązania organizacyjne, umowa o grupie VAT, rejestracja grupy VAT, korzyści z grupy VAT, efektywność, płynność finansowa, Dyrektywa Rady 2006/112/WE, podatkowy marketing

Od 1.1.2023 r. wchodzą w życie przepisy umożliwiające tworzenie grupy VAT. Nie każdy o tym pamięta,
jednak grupa VAT to zmiana wynikająca z przepisów tzw. Polskiego Ładu. Celem jej wprowadzenia jest
umożliwienie odpowiednio powiązanym podmiotom dokonywanie wspólnych rozliczeń dla potrzeb podatku
VAT. To rozwiązanie dobrowolne, nikt nie musi go więc stosować. Ale też nie każdy może.
Jako się rzekło, przepisy o grupie VAT zawdzięczamy ustawie z 29.10.2021 r. o zmianie ustawy o podatku
dochodowym od osób fizycznych, ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych oraz niektórych innych ustaw
(t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 2105; dalej: ZmPDOFizPrU21). Wprowadziła ona pewne zmiany także na gruncie przepisów
ustawy z 11.3.2004 r. o podatku od towarów i usług (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 931; dalej: VATU). Choć tzw. Polski Ład
dotyczy przede wszystkim rozliczeń podatku dochodowego, grupy VAT też może być traktowana jak pewnego
rodzaju rewolucja.
O grupie VAT mówiło się w kontekście VATU od dawna. System grup VAT wprowadziło już kilkanaście państw UE.
Większość rozwiniętych gospodarek UE posiada tego typu rozwiązania, dające podatnikom przewagę
konkurencyjną. Grupowanie VAT ma także swoją tradycję w orzecznictwie TSUE, by wspomnieć chociażby wyroki
z 17.9.2014 r. w sprawie C-7/13,
oraz z 11.3.2021 r. w sprawie C-812/19,
. Od 1.1.2023 r. oficjalnie
grupy VAT mogą urozmaicić również polski krajobraz podatkowy.
Czym jest grupa VAT?
Zgodnie z art. 2 pkt 47 VATU, pod pojęciem grupy VAT rozumie się grupę co najmniej dwóch podmiotów
powiązanych finansowo, ekonomicznie i organizacyjnie, zarejestrowaną jako podatnik podatku. Art. 15a ust. 1 VATU
potwierdza zresztą wprost, że grupa podmiotów powiązanych finansowo, ekonomicznie i organizacyjnie, które zawrą
umowę o utworzeniu grupy VAT może być odrębnym podatnikiem VAT. Wszystko zatem się zgadza.
Jak już zostało wspomniane, grupy VAT nie może stworzyć losowo wybrana próba podatników. Przede wszystkim,
muszą to być podmioty posiadające siedzibę na terytorium kraju. Zagraniczne podmioty mogą dołączyć do grupy
VAT jedynie w przypadku prowadzenia działalności gospodarczej na terytorium kraju za pośrednictwem oddziału
położonego w Polsce. Słowem – z zasady chodzi o polskich podatników. Nie stworzy więc grupy VAT polska spółka-
córka ze swoją spółką-matką zarejestrowaną w Polsce do celów VAT (np. z uwagi na uczestnictwo w transakcjach
łańcuchowych).
Członkowie grupy VAT muszą też spełniać pewne kryteria funkcjonalne. Chodzi o to, że muszą między nimi istnieć
odpowiednie powiązania. Po pierwsze – o charakterze finansowym (art. 15a ust. 3 VATU). Podatników uważa się za
powiązanych finansowo, jeżeli jeden z podatników będących członkiem grupy VAT posiada bezpośrednio ponad 50%
udziałów (akcji) w kapitale zakładowym lub ponad 50% praw głosu w organach kontrolnych, stanowiących lub
zarządzających, lub ponad 50% prawa do udziału w zysku, każdego z pozostałych podatników będących członkami
tej grupy. Po drugie – o charakterze ekonomicznym. Zgodnie z art. 15a ust. 4 VATU, podatników uważa się za
powiązanych ekonomicznie, jeżeli przedmiot głównej działalności członków grupy VAT ma taki sam charakter lub
rodzaje działalności prowadzonej przez członków grupy VAT uzupełniają się i są współzależne. A względnie, jeśli
członek grupy VAT prowadzi działalność, z której w całości lub w dużej mierze korzystają inni członkowie grupy VAT.
Po trzecie wreszcie – powiązanie organizacyjnie (art. 15a ust. 5 VATU). Mamy z nim do czynienia, jeżeli podmioty
prawnie lub faktycznie, bezpośrednio lub pośrednio, znajdują się pod wspólnym kierownictwem, lub organizują swoje
działania całkowicie lub częściowo w porozumieniu.
Ważniejszy od ww. jest chyba jednak warunek niewypowiedziany. Grupa VAT nie musi spełniać kryteriów podatkowej
grupy kapitałowej, o której mowa w art. 1a ustawy z 15.2.1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (t.j.
Dz.U. z 2021 r. poz. 1800; dalej: PDOPrU). Zgodnie z pierwotnymi założeniami, warunek ten miał obowiązywać, ale
Ministerstwo Finansów zrezygnowało z niego w toku prac legislacyjnych. Również na podstawie krytycznych głosów
płynących z różnych stron. I słusznie, bo grupa VAT i PGK to jednak rozłączne od siebie instytucje.
Grupa VAT – jak się zorganizować?
Przyjmując, że wszystkie ww. okoliczności są spełnione, grupa VAT musi się zorganizować. Ww. powiązania muszą
być trwałe (trwać przez cały okres funkcjonowania grupy, czyli minimum 3 lata). Dany podmiot może być członkiem
tylko jednej grupy VAT, grupa VAT nie może być też rozszerzona o innych członków ani pomniejszona
o któregokolwiek z członków wchodzących w jej skład. Grupa VAT powinna zawrzeć umowę oraz wybrać
przedstawiciela, reprezentującego ją „na zewnątrz” w zakresie praw i obowiązków na gruncie VAT.

Przedstawiciel grupy VAT składa zgłoszenie rejestracyjne do naczelnika urzędu skarbowego właściwego dla tego
przedstawiciela, wraz z umową o utworzeniu grupy VAT (art. 96 ust. 3b VATU). Z chwilą rejestracji grupy VAT jako
podatnika naczelnik urzędu skarbowego, z urzędu, wykreśla z rejestru jako podatnika VAT członka grupy VAT. Nic
dziwnego – skoro podatnikiem staje się grupa VAT, nie ma sensu „dublowania” roli na poziomie każdego jednego jej
uczestnika. Po spełnieniu tych wszystkich warunków, grupa VAT jest gotowa do działania.

Komentarz
W założeniu, grupa VAT ma uprościć rozliczenia pomiędzy jej członkami oraz zwiększać efektywność i płynność
finansową współpracy z innymi podmiotami z grupy (w przypadku np. podmiotów prowadzących działalność
zwolnioną z VAT). W naturalny sposób idea grupy VAT przypomina sytuację jednostek samorządu terytorialnego,
które od kilku lat rozliczają się na gruncie VAT w sposób scentralizowany, wraz ze swoimi jednostkami budżetowymi
i zakładami budżetowymi. Samorządowe jednostki budżetowe i zakłady budżetowe nie są wystarczająco
samodzielne by uznać je za odrębnych podatników VAT, więc rozliczają się jako gmina, powiat czy województwo (z
zasady za „pośrednictwem” urzędu obsługującego dane JST, np. urzędu gminy).
Analogia z JST jest o tyle trafna, że członkowie grupy VAT na każdej innej płaszczyźnie funkcjonowania
gospodarczego są odrębnymi od siebie podmiotami. Mogą więc odrębnie zaciągać zobowiązania i realizować
uprawnienia. Jedyne, co ich łączy w jedną całość to rozliczenia na gruncie podatku VAT (i żadnego innego podatku).
Możliwość ustanowienia grup VAT wynika wprost z art. 11 Dyrektywy Rady 2006/112/WE z 28.11.2006 r. w sprawie
wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (Dz.Urz. UE L z 2006 r. Nr 347 s. 1; dalej: VATDyr). Nie jest to więc
polski wymysł. Umiejscowienie rozwiązania w ramach tzw. Polskiego Ładu to więc raczej przypadek a epatowanie
pozytywnym wpływem tej opcji na rozliczenia podatkowe to podatkowy marketing. Najbliższe miesiące pokażą, czy
rozwiązanie cieszyć się będzie popularnością. O PGK z pewnością nie można tego powiedzieć.

Grupa VAT ma uprościć rozliczenia wewnątrz swoich członków, zwiększyć efektywność współpracy oraz poprawić płynność finansową. Analogia do jednostek samorządu terytorialnego pozwala lepiej zrozumieć działanie grupy VAT. Publikacja wyjaśnia, że grupa VAT nie musi spełniać kryteriów podatkowej grupy kapitałowej. Ustanowienie grupy VAT jest możliwe w oparciu o odpowiednie regulacje europejskie.