Grupa VAT a rozliczenia jej członków z biznesem i z fiskusem

1.1.2023 r. wchodzą w życie przepisy umożliwiające tworzenie grup VAT, wynikające z przepisów tzw. Polskiego Ładu. Celem wprowadzenia grupy VAT jest umożliwienie podmiotom wykazującym odpowiedni stopień powiązań wspólnego rozliczania dla potrzeb podatku VAT, zarówno wewnętrznie między członkami grupy, jak i z innymi przedsiębiorcami. Przepisy o grupie VAT zawdzięczamy ustawie z 29.10.2021 r. Zgodnie z definicją grupy VAT, jest to co najmniej dwóch podmiotów powiązanych finansowo, ekonomicznie i organizacyjnie, zarejestrowanych jako podatnicy podatku VAT.

Tematyka: grupa VAT, rozliczenia wewnętrzne, podatek VAT, członkowie grupy, CIT, efektywność finansowa, ewidencja czynności, dualizm w rozliczeniach, dział księgowy

1.1.2023 r. wchodzą w życie przepisy umożliwiające tworzenie grup VAT. Grupa VAT to rozwiązanie
wynikające z przepisów tzw. Polskiego Ładu. Celem jego wprowadzenia jest umożliwienie podmiotom
wykazującym odpowiedni stopień powiązań, dokonywanie wspólnego rozliczania dla potrzeb podatku VAT.
Rzutuje to zarówno na wewnętrzną sferę rozliczeń między tymi podmiotami – członkami grupy. Jak i na
relacje z innymi przedsiębiorcami.
Przepisy o grupie VAT zawdzięczamy ustawie z 29.10.2021 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób
fizycznych, ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych oraz niektórych innych ustaw (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz.
2105; dalej: ZmPDOFizPrU21). Zgodnie z art. 2 pkt 47 ustawy z 11.3.2004 r. o podatku od towarów i usług (t.j. Dz.U.
z 2022 r. poz. 931; dalej: VATU), pod pojęciem grupy VAT rozumie się grupę co najmniej dwóch podmiotów
powiązanych finansowo, ekonomicznie i organizacyjnie, zarejestrowaną jako podatnik podatku. Zgodnie z art. 15a
ust. 1 VATU, grupa VAT może być odrębnym podatnikiem VAT.
Grupa VAT – rozliczenia wewnętrzne i zewnętrzne
Istota rozliczeń członków grupy VAT została opisana w art. 8c VATU. Przede wszystkim więc, dostawa towarów
i świadczenie usług dokonane przez członka grupy VAT na rzecz innego członka tej samej grupy VAT nie podlegają
opodatkowaniu. Są to tzw. „czynności wewnętrzne”, wykonywane w ramach jednego podatnika VAT. Coś na wzór
rozliczeń między oddziałem a spółką macierzystą. Albo między jednostkami budżetowymi tej samej jednostki
samorządu terytorialnego.
Z kolei dostawę towarów i świadczenie usług dokonane przez członka grupy VAT na rzecz podmiotu spoza tej grupy
VAT uważa się za dokonane przez tę grupę VAT. Analogicznie, dostawę towarów i świadczenie usług dokonane na
rzecz członka grupy VAT przez podmiot spoza tej grupy VAT uważa się za dokonane na rzecz tej grupy VAT. Innymi
słowy, każda czynność dokonana przez członka grupy VAT „na zewnątrz” lub na rzecz członka grupy VAT „z
zewnątrz” jest czynnością grupy VAT lub na rzecz grupy VAT. Również dostawę towarów i świadczenie usług
dokonane na rzecz oddziału będącego członkiem grupy VAT utworzonej w państwie członkowskim innym niż Polska,
przez podatnika posiadającego siedzibę na terytorium kraju, który utworzył ten oddział, uważa się za dokonane na
rzecz tej grupy VAT. Z kolei dostawę towarów i świadczenie usług dokonane przez oddział będący członkiem grupy
VAT utworzonej w państwie członkowskim innym niż Polska, na rzecz podatnika posiadającego siedzibę na
terytorium kraju, który utworzył ten oddział, uważa się za dokonane przez tę grupę VAT.
Grupa VAT – rozliczenia z urzędem skarbowym
Zgodnie z art. 8e VATU, w okresie posiadania statusu podatnika przez grupę VAT oraz po utracie przez tę grupę
VAT tego statusu członkowie grupy VAT odpowiadają solidarnie za jej zobowiązania z tytułu podatku VAT. Ma to
sens, skoro członkowie grupy VAT rozliczają się wspólnie. Ale mimo wszystko są odrębnymi podmiotami. Grupa VAT
prowadzi przy tym jedną wspólną ewidencję i składa jedną wspólną deklarację JPK w zakresie czynności
„zewnętrznych”, jak każdy inny podatnik VAT.
Dodatkowo jednak, zgodnie z art. 109 ust. 11g VATU, członkowie grupy VAT są obowiązani prowadzić, w postaci
elektronicznej, ewidencję czynności wewnętrznych, a więc dokonywanych między członkami grupy. Zgodnie z art.
109 ust. 11i VATU, na żądanie organu podatkowego członkowie grupy VAT przekazują tę ewidencję w terminie 7 dni
od dnia doręczenia żądania.

Komentarz
Podstawową korzyścią założenia grupy VAT jest uniknięcie naliczania (i odliczania, co też ma znaczenie) podatku
VAT w rozliczeniach między jej członkami. Przypomnijmy – to nadal są odrębne podmioty na gruncie wszelkich
innych przepisów niż VATU. Niemniej „wyjęcie” rozliczeń między tymi podmiotami poza zakres VATU wywołuje
daleko idące konsekwencje. Podmioty nie muszą wystawiać faktur ale przede wszystkim nie muszą też uwzględniać
kwot podatku w wykonywanych na swoją rzecz transakcjach. Ta refleksja pozwala nakreślić, komu grupowanie VAT
może się opłacać.
Wyobraźmy sobie dwa powiązane podmioty. Jeden z nich to producent mebli, który wytwarza je i sprzedaje na rynek
krajowy. Z kolei powiązana spółka dystrybucyjna nabywa meble od producenta i jedyne co robi to odsprzedaje je na
rynki zagraniczne w ramach wewnątrzwspólnotowej dostawy towarów i eksportu towarów, opodatkowanych
standardowo 0% stawką VAT. W takim układzie, spółka dystrybucyjna nie dość, że płaci spółce produkcyjnej cenę
uwzględniającą 23% podatek VAT, to jeszcze miesiąc w miesiąc wykazuje nadwyżkę podatku naliczonego nad
należnym. Zgodnie z art. 87 ust. 2 VATU, zwrot takiej nadwyżki może potrwać do sześćdziesięciu dni. Jest to więc

model nieefektywny płynnościowo. Ale także narażający spółkę dystrybucyjną na wzmożone zainteresowanie
organu. Grupa VAT stanowi więc doskonałe panaceum na te bolączki. Nie ma VAT między tymi podmiotami i obydwa
kłopoty znikają.
Grupowanie VAT pozwala także zachować zwiększoną efektywność podmiotom, które nie mają pełnego prawa do
odliczenia podatku naliczonego. Dotyczy to przede wszystkim branży finansowej, ale nie tylko. Wyobraźmy sobie
dwie powiązane spółki, z których jedna świadczy usługi edukacyjne w formie prowadzonych przez siebie
niepublicznych placówek szkolnych. Druga zaś obsługuje ją administracyjnie, świadczy usługi księgowe oraz
wynajmuje nieruchomość na siedzibę dla szkoły. W standardowym układzie, podmiot prowadzący szkołę nie ma
prawa do odliczenia podatku naliczonego od czynszu najmu budynku (rynkowo określonej, biorąc pod uwagę art. 32
ust. 1 VATU), bo istnieje związek między wydatkiem a czynnościami wyłącznie zwolnionymi. Grupowanie pozwala
zniwelować tę niedogodność, bo po grupowaniu czynsz najmu płacony będzie wyłącznie w kwocie netto.
Członkowie grupy VAT zachowują niezależność na wszelkich innych płaszczyznach, w tym także rozliczając inne
podatki (np. podatek dochodowy) czy prowadząc księgi. Grupa VAT musi więc być gotowa na dualizm w tym
zakresie. VAT wspólnie, ale CIT już odrębnie. To praktyczne wyzwanie dla działów księgowych nawet, jeśli już
wcześniej odpowiadają one zasadniczo za obsługę wszystkich członków grupy VAT. Niezbędne są więc na pewno
porządne procedury obiegu dokumentacji i informacji w ramach grupy. Pewnie dlatego, działy księgowe z dużą
rezerwą podchodzą póki co do grupowania VAT. Podobnie rzecz miała się np. w przypadku centralizacji VAT
w jednostkach samorządu terytorialnego. Tam zwłaszcza na początku scentralizowany VAT siał popłoch. Inna
sprawa, że działy księgowe wielu samorządowych jednostek budżetowych wcześniej w ogóle nie miało z VAT do
czynienia. Nie jest to więc porównanie do końca adekwatne.

Grupa VAT pozwala uniknąć naliczania i odliczania podatku VAT między jej członkami, co może być korzystne dla efektywności finansowej. Jednakże prowadzenie grupy VAT wymaga solidnej ewidencji czynności wewnętrznych oraz osobnego rozliczania podatków, takich jak CIT. Dział księgowy musi być przygotowany na podwójne rozliczenia podatkowe, co stanowi wyzwanie, zwłaszcza na początku działalności grupy VAT.