Minister Obrony Narodowej ustali stawki VAT
Reformowanie tzw. Polskiego Ładu stało się tradycją ostatnich miesięcy. Pojawiają się bowiem projekty kolejnych aktów prawnych zmieniających niefortunne rozwiązania na gruncie podatków dochodowych. Ministerstwo Obrony Narodowej ustala nowe reguły dotyczące stosowania podwyższonych stawek VAT, co ma wpływ na sytuację gospodarczą kraju oraz budżet. Obecnie obowiązujące stawki VAT mają charakter tymczasowy, ale istnieją kryteria powrotu do niższych stawek. Planowane zmiany przewidują utrzymanie podwyższonych stawek VAT do końca 2023 roku, a nawet dłużej.
Tematyka: Minister Obrony Narodowej, stawki VAT, podatki, polityka fiskalna, obronność, projekty ustaw, Ministerstwo Finansów, konflikty zbrojne, finanse publiczne, Polski Ład
Reformowanie tzw. Polskiego Ładu stało się tradycją ostatnich miesięcy. Pojawiają się bowiem projekty kolejnych aktów prawnych zmieniających niefortunne rozwiązania na gruncie podatków dochodowych. Ministerstwo Obrony Narodowej ustala nowe reguły dotyczące stosowania podwyższonych stawek VAT, co ma wpływ na sytuację gospodarczą kraju oraz budżet. Obecnie obowiązujące stawki VAT mają charakter tymczasowy, ale istnieją kryteria powrotu do niższych stawek. Planowane zmiany przewidują utrzymanie podwyższonych stawek VAT do końca 2023 roku, a nawet dłużej.
Reformowanie tzw. Polskiego Ładu stało się tradycją ostatnich miesięcy. Pojawiają się bowiem projekty kolejnych aktów prawnych zmieniających niefortunne rozwiązania na gruncie podatków dochodowych. Inną tradycją jest jednak także „przemycanie” do tych aktów prawnych rozwiązań istotnych także na gruncie innych podatków. Mamy kolejny przykład. Ustawodawca kuchennymi drzwiami chce wprowadzić nowe reguły dotyczące stosowania podwyższonych stawek VAT. Zgodnie z art. 41 ust. 1 i 2 ustawy z 11.3.2004 r. o podatku od towarów i usług (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 931; dalej: VATU) stawka podatku wynosi 22%. Dla towarów i usług wymienionych w załączniku nr 3 do VATU stawka podatku wynosi 7% VAT. Towary i usługi wskazane w załączniku 10 do VATU korzystają z 5% stawki VAT. Obecny poziom stawek VAT w wysokości 8% i 23% ma charakter „tymczasowy” (od dnia 1.1.2011 r.), zgodnie z art. 146a i art. 146aa VATU. Tymczasowość uzależniona jest od istnienia bądź nieistnienia odpowiednich parametrów budżetowych. Chodzi o relację państwowego długu publicznego netto do produktu krajowego brutto oraz sumy corocznych różnic pomiędzy wartością relacji wyniku nominalnego do PKB oraz poziomem średniookresowego celu budżetowego. Co ważne już na podstawie danych za 2019 r. kryteria powrotu do obniżonych o 1% stawek VAT zostały spełnione. Wiemy jednak, że 7% i 22% stawki VAT nie wróciły do nas w 2021 r. Mając na uwadze potrzeby finansów publicznych w okresie walki z pandemią, zdecydowano bowiem o możliwości powrotu do niższych stawek VAT jedynie podczas stabilnej sytuacji gospodarczej. Abstrahując od tego, że obecna sytuacja gospodarcza ma niewiele wspólnego ze stabilnością, kolejną datą graniczną, w której powinno dojść do powrotu do zapomnianego już dawno kalibru stawek VAT sprzed 2011 r., jest 31.10.2022 r. Czy zatem już niebawem czeka nas koniec „przejściowego” okresu ze stawkami podwyższonymi? 23% i 8% VAT do końca 2023 r… Najprawdopodobniej nie. Zgodnie z opublikowanym projektem ustawy o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych oraz niektórych innych ustaw (UD404) w okresie od 1.1.2023 r. do 31.12.2023 r. stawki podatku mają po prostu zachować wysokość właściwą dla okresu przejściowego, czyli 8% i 23%, a dodatkowo - 4% dla ryczałtu taksówkowego (art. 114 ust. 1 VATU) oraz 7% dla zryczałtowanego zwrotu podatku na rzecz rolnika ryczałtowego (art. 115 VATU). Również obniżone stawki VAT wynikające z przepisów wykonawczych (rozporządzeń Ministra Finansów) nie będą mogły wynosić 7%, a 8% VAT. Ministerstwo Finansów nie wprowadziło w tym zakresie jakiejkolwiek reguły budżetowej i nie uzależniło stosowania stawek VAT na dotychczasowym poziomie od żadnego czynnika ekonomicznego. Stawki VAT mają być zachowane – i już. … a być może także dłużej To jednak nie koniec zakusów Ministerstwa Finansów na czasowe podwyższanie stawek VAT. Zgodnie z planowanym brzmieniem nowego art. 146ea ust. 1 VATU obecny (czyli podwyższony) poziom stawek VAT może być zachowany także w okresie od 1.1.2024 r. do końca roku, w którym suma wydatków na finansowanie potrzeb obronnych Rzeczypospolitej Polskiej, określonych w ustawie budżetowej oraz planie finansowym Funduszu Wsparcia Sił Zbrojnych, ewentualnie w projekcie tego planu przedstawionym do zatwierdzenia Ministrowi Obrony Narodowej, po wyłączeniu planowanych przepływów finansowych w ramach tej sumy wydatków jest wyższa niż 3% wartości PKB. Pomysłodawcy projektu chcą więc odejść od czynników makroekonomicznych i powiązania poziomu stawek VAT ze stanem finansów publicznych oraz z ogólną kondycją gospodarki. Bezpośrednie powiązanie ma za to dotyczyć planowanych wydatków na obronność. Komentarz Choć rzeczywistość będzie pewnie politycznie zaklinana, to proponowane zmiany poskutkują realną podwyżką VAT o 1%. Przeczuwając taki odbiór społeczny, projektodawca tłumaczy swoje plany w sposób dość charakterystyczny. Ministerstwo Finansów zwraca uwagę, że wybuch wojny w Ukrainie i związane z nim zagrożenia postawiły przed polityką fiskalną państwa nowe wyzwania. W efekcie niezwykle istotne jest podejmowanie przez państwo szybkich i adekwatnych oraz ukierunkowanych działań, mających na celu zminimalizowanie zagrożeń związanych z obecną sytuacją geopolityczną. W szczególności muszą zostać zapewnione środki na zwiększanie nakładów na obronność kraju, aby ograniczyć wpływ tych działań na stabilność finansów publicznych. I temu właśnie celowi mają służyć obydwie podwyżki. Któż mógłby sprzeciwić się wydatkom na obronność? Realnie podwyżki są dwie. Pierwsza, dotycząca okresu od 1.11.2022 r. do 31.12.2023 r., ma umożliwić finansowanie istotnych zadań publicznych związanych z realizacją polityki rządu, służących przeciwdziałaniu społeczno- gospodarczym skutkom konfliktu zbrojnego na terytorium Ukrainy. Kolejna, przewidująca wprowadzenie od 1.1.2024 r. nowego mechanizmu, w oparciu o który przedłużony zostanie okres obowiązywania podwyższonych stawek VAT, ma bezpośrednio przełożyć się na finansowanie potrzeb obronnych Rzeczypospolitej Polskiej. To ten drugi mechanizm budzi póki co wątpliwości. W praktyce wynika z niego konieczność utrzymywania podwyższonych stawek do momentu, w którym zarówno w budżecie państwa, jak i w przygotowywanym przez Bank Gospodarstwa Krajowego planie finansowym przedłożonym komisji sejmowej, albo wręcz jedynie w projekcie tego planu przedłożonego do zatwierdzenia przez Ministra Obrony Narodowej, zgodnie z art. 42 ust. 2-4 ustawy z 11.3.2022 r. o obronie ojczyzny (Dz.U. z 2022 r. poz. 655) wydatki na obronność przekroczą 3% PKB. Wątpliwości wynikają przede wszystkim z niedefinitywnego charakteru dokumentów przedkładanych przez BGK oraz wpływu, jaki tego rodzaju akt, niebędący przecież aktem prawa powszechnie obowiązującego, będzie wywierać na sytuację podatników, a jeszcze bardziej na sytuację konsumentów, którzy przecież ponoszą ciężar ekonomiczny podatku VAT. Zasadnie stawiane są pytania o zgodność tego rozwiązania z Konstytucją RP, a także z prawem wspólnotowym. Jak zwykle w takich przypadkach wątpliwość dotyczy też tego, czy wpływy z podwyższonego VAT rzeczywiście będą przeznaczone na obronność. Tradycja uzasadniania określonych obciążeń podatkowych konkretnymi celami do realizacji jest znana od lat. Wzrost akcyzy na napoje alkoholowe i wyroby tytoniowe ma nie tylko zniechęcać do korzystania z używek, lecz także zwiększyć środki służby zdrowia na leczenie np. chorób płuc. Zresztą rosnące potrzeby służby zdrowia to także wytłumaczenie drastycznej podwyżki składki zdrowotnej przy okazji reformy tzw. Polskiego Ładu. Zaufanie do sposobu pożytkowania tych środków to jednak temat na zupełnie inne opracowanie.
Ministerstwo Finansów planuje zachowanie podwyższonych stawek VAT w kontekście potrzeb finansowania obronności kraju. Projekty ustaw oraz zmian legislacyjnych mają na celu zminimalizowanie skutków konfliktów zbrojnych oraz zwiększenie środków na obronność. Jednakże wprowadzenie nowego mechanizmu budzi wątpliwości co do jego skuteczności oraz zgodności z prawem. Istnieje także pytanie o przeznaczenie dochodów z podwyższonego VAT na rzeczywiste cele, co ma istotne znaczenie dla społeczeństwa.