Akcyza 2023: Papierowe ewidencje na dłużej, elektroniczne oświadczenia nabywców węgla

Niepisaną tradycją ostatnich lat są regularne i obszerne nowelizacje przepisów dotyczących podatku akcyzowego. Kolejny pakiet zmian akcyzowych ma wejść w życie 1.1.2023 r. Propozycje Ministerstwa Finansów dotykają m.in. przepisów o ewidencjach akcyzowych oraz o obowiązkach nabywców wyrobów węglowych.

Tematyka: podatek akcyzowy, zmiany prawne, ewidencje akcyzowe, obowiązki nabywców, papierowe ewidencje, elektroniczne oświadczenie, wyroby węglowe, zwolnienia akcyzowe

Niepisaną tradycją ostatnich lat są regularne i obszerne nowelizacje przepisów dotyczących podatku
akcyzowego. Aby tradycji stało się zadość, pojawił się kolejny pakiet zmian akcyzowych. Prace legislacyjne
trwają - projekt ustawy o zmianie ustawy o podatku akcyzowym i niektórych innych ustaw (UD428) ma wejść
w życie 1.1.2023 r. Już dziś warto przyjrzeć się propozycjom Ministerstwa Finansów, zwłaszcza że zakres
zagadnień, których dotkną zmiany, jest szeroki i zróżnicowany niczym same wyroby akcyzowe. Modyfikacje
dotkną m.in. przepisów o ewidencjach akcyzowych oraz o obowiązkach nabywców wyrobów węglowych.
Zgodnie z art. 1 ust. 1 ustawy z 6.12.2008 r. o podatku akcyzowym (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 143; dalej: AkcyzU)
ustawa określa opodatkowanie podatkiem akcyzowym wyrobów akcyzowych oraz samochodów osobowych. Akcyza
to podatek sformalizowany, ale z drugiej strony dający podatnikom możliwość korzystania z określonych preferencji
(np. zwolnień podatkowych lub stawek 0%). Z reguły jednak ceną za takie preferencje jest konieczność wypełniania
szeregu obowiązków. Chodzi przede wszystkim o rejestrację jako podatnik akcyzy, składanie deklaracji podatkowych
(nawet bez wykazywania kwoty akcyzy do zapłaty) oraz stosowanie właściwej dokumentacji (od pewnego czasu
głównie w postaci elektronicznej za pośrednictwem platformy PUESC).
Pobocznym obowiązkiem podatników akcyzy jest prowadzenie ewidencji akcyzowych określonych w przepisach.
Szczegółowy zakres podmiotów, które są zobowiązane do ewidencjonowania zdarzeń dotyczących akcyzy, określają
przepisy art. 138a-138l AkcyzU. Z kolei szczegółowa treść ewidencji akcyzowych wynika z przepisów rozporządzenia
Ministra Finansów, Funduszy i Polityki Regionalnej z 24.12.2019 r. w sprawie ewidencji i innych dokumentacji
dotyczących wyrobów akcyzowych i znaków akcyzy (Dz.U. z 2021 r. poz. 1950).
Przepisy określają też formę prowadzenia ewidencji akcyzowych. Zgodnie z art. 138p AkcyzU ewidencje akcyzowe
mogą być obecnie prowadzone elektronicznie albo w formie papierowej. Rzecz w tym, że zgodnie z ustawą
z 30.3.2021 r. o zmianie ustawy o podatku akcyzowym oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2021 r. poz. 694; dalej:
ZmAkcyzaU21) zasada ta powinna obowiązywać do 31.12.2022 r. Od 1.1.2023 r. jedyną dopuszczalną formą
prowadzonych ewidencji akcyzowych miała być forma elektroniczna. To może się jednak zmienić.
Papierowe ewidencje akcyzowe na dłużej
Ustawodawca planuje wydłużenie okresu przejściowego, w którym podatnicy będą mogli prowadzić papierowe
ewidencje akcyzowe. Fiskus uważa, że ww. rozwiązanie wychodzi naprzeciw oczekiwaniom przedsiębiorców
przygotowujących się do wprowadzenia elektronicznej postaci ewidencji. Przedsiębiorcy dostaną więc w efekcie
dodatkowy rok na przygotowanie się do wdrożenia rozwiązań elektronicznych.
Elektroniczne oświadczenie dla nabywców węgla
Przy tej okazji warto wspomnieć o jeszcze jednej zmianie - „elektronizacji” obowiązków akcyzowych. Jednym
z warunków korzystania ze zwolnienia z akcyzy wyrobów węglowych (określonego w art. 31a ust. 1 AkcyzU) jest
w przypadku nabycia od pośredniczącego podmiotu węglowego, który w poprzednim roku kalendarzowym sprzedał
do 30 mln kg wyrobów węglowych, uzyskanie od finalnego nabywcy węglowego oświadczenia, że odebrane przez
niego wyroby węglowe są przeznaczone do celów uprawniających do zwolnienia od akcyzy. Z dotychczasowych
przepisów wynikała zasadniczo papierowa forma tego oświadczenia, ale przepisy ustawy z 19.9.2022 r.
o szczególnych rozwiązaniach w zakresie niektórych źródeł ciepła w związku z sytuacją na rynku paliw (Dz.U. z 2022
r. poz. 1967) wprowadziły możliwość składania ww. oświadczeń drogą elektroniczną (art. 31a ust. 3da AkcyzU).
Oświadczenie składane w postaci elektronicznej wymaga opatrzenia kwalifikowanym podpisem elektronicznym,
podpisem osobistym albo podpisem zaufanym - składane przez osobę fizyczną nieprowadzącą działalności
gospodarczej nie musi zawierać niektórych danych, takich jak imię i nazwisko, adres zamieszkania oraz numer
PESEL nabywcy zamierzającego skorzystać ze zwolnienia. Przypomnijmy, że zakres podmiotowy osób
korzystających ze zwolnienia jest szeroki. To duże zakłady produkcyjne (np. zużywające węgiel w procesie produkcji
energii elektrycznej lub wyrobów energetycznych), ale też gospodarstwa domowe, organy administracji publicznej
oraz podmioty wykorzystujące węgiel w pracach rolniczych, ogrodniczych, w hodowli ryb, oraz w leśnictwie.

Komentarz
Osoba nieobeznana w realiach rozliczeń akcyzowych może być pewnie delikatnie zaskoczona, że papierowe
ewidencje akcyzowe nadal pozostają w użyciu. Zwłaszcza, że jeszcze niedawno tego rodzaju forma wymagała
wypełniania dość archaicznych obowiązków, takich jak m.in. przeszycie karty dokumentacji przed rozpoczęciem
wypełniania ewidencji oraz ponumerowanie stron. Właściwy naczelnik urzędu celno-skarbowego opatrywał też

przeszycie plombą, przy użyciu plombownicy stosowanej do plombowania dokumentacji prowadzonych przez organ
KAS.
Taka archaiczna forma ewidencjonowania zdarzeń akcyzowych wciąż jest jednak stosowana w praktyce, a to
dlatego, że organy podatkowe dość rygorystycznie podchodzą do technicznych możliwości prowadzenia ewidencji
elektronicznej. Nieakceptowany jest np. format Excel (tak np. Dyrektor KIS w interpretacji z 8.5.2018 r., 0111-KDIB3-
3.4013.57.2018.1.JS,
). Trudy związane z wdrożeniem specjalnego oprogramowania wyłącznie do celów
ewidencji akcyzowej skłaniają więc podatników do stosowania bardziej tradycyjnych form. Stan ten zapewne potrwa
jeszcze przez dodatkowy rok, nie zważając na fakt, że dedykowane ewidencje elektroniczne mogą zostać zastąpione
dokumentacją prowadzoną na podstawie przepisów prawa podatkowego innych niż przepisy o akcyzie, albo na
podstawie przepisów o rachunkowości, pod warunkiem że dokumentacja ta zawiera wszystkie dane wymagane dla
danej ewidencji (art. 138p ust. 2 AkcyzU).

Ustawodawca planuje wydłużenie okresu przejściowego dla prowadzenia papierowych ewidencji akcyzowych oraz wprowadzenie elektronicznego oświadczenia dla nabywców węgla. Pomimo rygorystycznych wymagań organów podatkowych, tradycyjne formy ewidencjonowania zdarzeń akcyzowych wciąż pozostają w użyciu.