SLIM VAT 3: Nieco większy mały podatnik

1.4.2023 r. wejdą w życie przepisy tzw. pakietu SLIM VAT 3, poszerzające zakres podmiotowy preferencji podatkowej dla małych podatników. Limit kwotowy małego podatnika wzrośnie do 2 mln euro rocznie, umożliwiając korzystanie z metody kasowej i kwartalnych deklaracji podatkowych. Zmiana ta ma potencjał zwiększenia liczby podatników stosujących kasowe rozliczenia w VAT.

Tematyka: SLIM VAT 3, mały podatnik, metoda kasowa, kwartalne rozliczenia, limit wartości sprzedaży, podatki, VAT, preferencje podatkowe

Nie 1.1.2023 r., a najprawdopodobniej dopiero 1.4.2023 r. wejdą w życie przepisy tzw. pakietu SLIM VAT 3.
Jedna ze zmian dotknie podmiotów korzystających ze statusu małego podatnika. Dość znacząco poszerzy
się zakres podmiotowy tej swoistej preferencji podatkowej. Oznacza to, że więcej podatników będzie mogło
korzystać z kasowej metody rozliczeń i składać kwartalne deklaracje podatkowe. Wszystko dzięki
podwyższeniu limitu kwotowego małego podatnika do 2 mln euro obrotu rocznie.
Mały podatnik to nie kwestia wzrostu czy wieku. To (na gruncie VAT) prawdziwy styl życia. Chciałoby się powiedzieć
- kasowy styl. Zgodnie z art. 21 ust. 1 ustawy z 11.3.2004 r. o podatku od towarów i usług (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz.
931; dalej: VATU) mały podatnik może wybrać metodę rozliczeń polegającą na tym, że obowiązek podatkowy
w odniesieniu do dokonywanych przez niego dostaw towarów i świadczenia usług powstaje z dniem otrzymania
całości lub części zapłaty, w przypadku transakcji na rzecz podmiotów innych niż podatnicy, nie później niż 180. dnia,
licząc od dnia wydania towaru lub wykonania usługi.
W odróżnieniu od standardowych rozliczeń VAT mały podatnik może więc wstrzymać się z płatnością podatku do
urzędu skarbowego do momentu uzyskania wynagrodzenia z tytułu wykonywanych czynności opodatkowanych. Nie
straszne mu więc zatory płatnicze, nie musi finansować podatku z własnej kieszeni w obliczu nierzetelnych albo
znajdujących się w kiepskiej sytuacji finansowej kontrahentów. Co więcej mały podatnik może rozliczać się
z fiskusem kwartalnie (art. 99 ust. 2 VATU).
Kasowa zasada rządzi też odliczeniem podatku naliczonego przez małego podatnika. Zgodnie z art. 86 ust. 10e
VATU prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego w odniesieniu do nabytych przez
małego podatnika towarów i usług, w okresie stosowania przez niego metody kasowej powstaje nie wcześniej niż
w rozliczeniu za okres, w którym podatnik dokonał zapłaty za te towary i usługi. Mały podatnik powinien też
umieszczać na wystawianych przez siebie fakturach wyrażenie „metoda kasowa” (art. 106e ust. 1 pkt 16 VATU), ale
w obliczu korzyści płynących z tego statusu nie są to szczególnie dotkliwe obciążenia.
Aby stać się małym podatnikiem należy zawiadomić na piśmie naczelnika urzędu skarbowego o chęci stosowania
metody kasowej. Mały podatnik może też zrezygnować z metody kasowej, nie wcześniej jednak niż po upływie 12
miesięcy, w trakcie których rozliczał się tą metodą, po uprzednim zawiadomieniu na piśmie naczelnika urzędu
skarbowego, w terminie do końca kwartału, w którym stosował tę metodę.
Nowy limit metody kasowej
Nie każdy może być małym podatnikiem. W zasadzie jedynym kryterium do spełnienia przez małego podatnika jest
limit wartości sprzedaży. Nie powinna ona przekroczyć (w poprzednim roku podatkowym) kwoty odpowiadającej
równowartości co do zasady 1 mln 200 tys. euro (wraz z kwotą podatku), wyrażonej w złotych. Przeliczenie
dokonywane jest według średniego kursu euro ogłaszanego przez NBP na pierwszy dzień roboczy października
poprzedniego roku podatkowego. Znacznie niższy limit dotyczy małych podatników prowadzących przedsiębiorstwo
maklerskie, zarządzających funduszami inwestycyjnymi, będących agentami. W ich przypadku limit dotyczy kwoty
prowizji lub innych postaci wynagrodzenia za wykonane usługi (wraz z kwotą podatku) i nie powinien przekroczyć
w poprzednim roku równowartości 45 tys. euro rocznie. Kasowość rozliczeń dotyczy też podatników
rozpoczynających w trakcie roku podatkowego wykonywanie czynności opodatkowanych, jeżeli przewidywana
wartość sprzedaży nie przekroczy ww. kwot w proporcji do okresu prowadzonej działalności gospodarczej.
I tu właśnie pojawia się zmiana - w założeniu od 1.4.2023 r. Limit 1 mln 200 tys. euro zostanie podwyższony do 2 mln
euro. Możliwość określenia progu małego podatnika w takiej wysokości wynika wprost z art. 167a dyrektywy Rady
2006/112/WE z 28.11.2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (Dz.Urz. UE L z 2006 r. Nr
347, s. 1; dalej: VATDyr). Ministerstwo Finansów zamierza skorzystać z tej możliwości. Planowane podwyższenie
limitu wartości sprzedaży, uprawniającego do posiadania statusu małego podatnika spowoduje więc zapewne
zwiększenie liczby podatników uprawnionych do stosowania metody kasowej oraz kwartalnego rozliczenia w VAT.
Co ważne nie wzrośnie limit „maklerski”.

Komentarz
Podwyższenie limitu małego podatnika to niewielka zmiana legislacyjna, ale może się ona przyczynić do poszerzenia
spectrum podmiotów korzystających z kasowej formy rozliczeń. Przyrost o 800 tys. euro jest znaczny. Poszerzy się
też (przynajmniej w teorii) spectrum podmiotów korzystających z rozliczeń kwartalnych. Ministerstwo Finansów do tej
pory odnosiło sukcesy w walce z mniejszą częstotliwością składania deklaracji VAT - w imię tępienia oszustw
podatkowych, zwłaszcza w formule tzw. znikającego podatnika. Dość często „znikali” bowiem mali podatnicy.

Pamiętajmy jednak, że zgodnie z art. 99 ust. 3a VATU mali podatnicy nie skorzystają z kwartalnego rozliczenia przez
okres 12 miesięcy, począwszy od miesiąca, w którym dokonana została rejestracja.
Limit małego podatnika nie jest jedynym limitem kwotowym określonym w przepisach VATU. Znacznie
powszechniejszy w praktyce jest limit zwolnienia podmiotowego. Zgodnie z art. 113 VATU od podatku zwalnia się
sprzedaż dokonywaną przez podatników, u których wartość sprzedaży nie przekroczyła łącznie w poprzednim roku
podatkowym kwoty 200 tys. zł. Przepis ten pozwala na uniknięcie konieczności rozliczania VAT przedsiębiorcom
osiągającym stosunkowo niewielki obrót. W tym zakresie ustawodawca akurat nie zdecydował się na podwyższenie
kwoty progowej, a teoretycznie mógłby. Zgodnie bowiem z art. 284 ust. 1 VATDyr państwa członkowskie mogą
zwolnić dostawy towarów i świadczenie usług dokonane na ich terytorium przez podatników, których roczny obrót nie
przekracza kwoty 85 tys. euro lub jej równowartości w walucie krajowej. Problem w tym, że nowy próg możliwy
będzie do zastosowania dopiero od 1.1.2025 r. Wcześniej wymagałby uzyskania stosownej decyzji derogacyjnej.
Gdyby tak się stało, to przy obecnym kursie krajowej waluty limit mógłby zostać podwojony. W obliczu szalejącej
inflacji znalazłyby się ku temu ekonomiczne przesłanki. Przepisy unijne stoją jednak temu na przeszkodzie. To
dobrze, że sprowokowane w procesie konsultacji projektu SLIM VAT 3 Ministerstwo Finansów zobowiązało się do
„analizowania sytuacji” przed upływem 31.12.2024 r. Być może po tym terminie temat nie zniknie całkowicie
z radarów.

Podwyższenie limitu wartości sprzedaży dla małych podatników może poszerzyć spektrum korzystających z metody kasowej i kwartalnych rozliczeń VAT. Ustawa SLIM VAT 3 przynosi niewielką zmianę legislacyjną, ale potencjalnie istotnie wpłynie na rozprzestrzenienie się tego rozwiązania wśród podmiotów podatkowych.