Opłata za gotowość do dostarczania gazu daje prawo do odliczenia VAT
Podatnik nabywający paliwo gazowe ma prawo do odliczenia podatku naliczonego z faktur wystawianych przez dostawcę w związku z tzw. klauzulami TOP („take or pay”). Dowiedz się, jakie warunki muszą być spełnione, aby skorzystać z tego prawa i jakie są konsekwencje związane z opłatą za gotowość dostawcy do dostarczenia gazu.
Tematyka: opłata za gotowość do dostarczania gazu, klauzule TOP, odliczenie VAT, interpretacja Dyrektora KIS, prawo podatkowe
Podatnik nabywający paliwo gazowe ma prawo do odliczenia podatku naliczonego z faktur wystawianych przez dostawcę w związku z tzw. klauzulami TOP („take or pay”). Dowiedz się, jakie warunki muszą być spełnione, aby skorzystać z tego prawa i jakie są konsekwencje związane z opłatą za gotowość dostawcy do dostarczenia gazu.
Podatnik nabywający paliwo gazowe ma prawo do odliczenia podatku naliczonego z faktur wystawianych przez dostawcę w związku z tzw. klauzulami TOP („take or pay”). Polegają one na tym, że nabywca ma obowiązek zapłaty dostawcy za paliwo gazowe nieodebrane od dostawcy w ramach ustalonego uprzednio limitu. Chodzi więc o to, że dostawca zobowiązuje się do dostarczenia gazu w minimalnym wolumenie, i pozostaje w tym zakresie w gotowości niezależnie od tego, czy nabywca finalnie zakupi paliwo, czy nie. Za gotowość się płaci, a skoro dostawca płaci przy okazji VAT, to dobrze, że w związku z taką opłatą istnieje prawo do odliczenia podatku naliczonego. Zgodnie z art. 86 ust. 1 ustawy z 11.3.2004 r. o podatku od towarów i usług (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 931; dalej: VATU) w zakresie, w jakim towary i usługi są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych, podatnikowi przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego. Prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego przysługuje wówczas, gdy zostaną spełnione określone warunki: odliczenia tego dokonuje podatnik VAT, oraz gdy towary i usługi, z których nabyciem podatek został naliczony, są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych. Choć często zapominamy o tym, aby odliczyć podatek naliczony, podatnik musi przede wszystkim nabyć towar lub usługę. Klasyfikacja tej drugiej kategorii bywa kłopotliwa. Zgodnie z art. 8 ust. 1 VATU przez świadczenie usług rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów. Definicja świadczenia usług jest więc bardzo szeroka. Należy jednak pamiętać o tym, że świadczenie usług powinno przynosić korzyści dla obydwu stron. Ze świadczeniem usług nie mamy do czynienia wtedy, gdy jedna ze stron płaci drugiej, ale nie dostaje nic w zamian. Dotyczy to często różnego rodzaju kar umownych lub odszkodowań. Co oczywiste, w takiej sytuacji podmiot uiszczający karę nie powinien odliczać VAT, bo też nie nabywa usługi (więc nie powinien też otrzymywać faktury). Jak to jednak często bywa, są w życiu sytuacje graniczne, stykowe. Powstają wątpliwości, czy konkretne rozliczenie ma charakter usługowy, czy też nie. Przykładem są rozliczenia z tytułu klauzul TOP, stosowane powszechnie np. na rynku dostawców gazu. Czego dotyczyła sprawa? Podatnik zawarł wieloletnie umowy z podmiotem dostarczającym hurtowo paliwa gazowe. Na podstawie tych umów sprzedawca gwarantuje i zobowiązany jest dostarczać w określonym okresie umownym paliwa gazowe określone szczegółowo umową. Podatnik z kolei zobowiązany jest do odbioru w określonym okresie umownym ustalonej z góry ilości paliw gazowych oraz do zapłaty ceny oraz innych świadczeń należnych sprzedawcy. Zapotrzebowanie podatnika na paliwa gazowe jest określane na dany rok gazowy i składane jest przed rozpoczęciem tego roku. Umowy zawierają klauzulę, określającą m.in. minimalną ilość paliwa gazowego, którą sprzedawca zobowiązany jest dostarczyć w określonym okresie, zaś podatnik zobowiązany jest odebrać. W przypadku braku wywiązania się przez podatnika z obowiązku odbioru ww. minimalnej ilości paliwa gazowego w określonym okresie, podatnik zobowiązany jest zapłacić na rzecz sprzedawcy dodatkową opłatę (tzw. opłata TOP). Opłata jest podyktowana tym, iż zobowiązując się do dostaw paliwa gazowego, sprzedawca podejmuje działania, które zabezpieczają jego gotowość do dostarczenia zamówionego paliwa gazowego o określonych parametrach, w określonych miejscach odbioru i w określonym wolumenie. Stosowanie w umowach sprzedaży paliwa gazowego tego typu klauzul jest standardem na rynku hurtowym paliwa gazowego. Powszechność stosowania powoduje, iż ewentualne ponoszenie opłat TOP stanowi niezbędny koszt funkcjonowania i prowadzenia działalności gospodarczej. Sprzedawca uznaje opłatę TOP za wynagrodzenie należne mu z tytułu świadczenia usług. W przypadku wystąpienia okoliczności zobowiązujących do zapłaty ww. opłaty TOP sprzedawca dokumentuje ją fakturą VAT, na której wykazana jest kwota podatku VAT. Pytanie brzmi: Czy podatnik ma prawo do odliczenia podatku naliczonego wykazanego w tej fakturze? Z odpowiedzią spieszy Dyrektor KIS. Stanowisko organu Dyrektor KIS wydał w tej sprawie interpretację indywidualną z 26.1.2023 r., 0114-KDIP4-3.4012.688.2022.1.MP, . Organ przypomniał, że prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego przysługuje wtedy, gdy zostaną spełnione określone warunki, tzn. gdy towary i usługi, z których nabyciem podatek został naliczony, są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych. Podstawę dokonania odliczenia stanowi faktura wystawiona przez uprawniony podmiot i dokumentująca czynność podlegającą opodatkowaniu podatkiem VAT. W omawianej sprawie warunki uprawniające do odliczenia podatku naliczonego zostały spełnione. Wypłacana na rzecz sprzedawcy opłata TOP za nieodebranie minimalnej ilości paliwa gazowego stanowi wynagrodzenie z tytułu świadczenia usług, o których mowa w art. 8 ust. 1 VATU, i podlega opodatkowaniu tym podatkiem. Poniesienie tej opłaty ma związek z prowadzoną przez podatnika działalnością, tj. realizacją procesów produkcyjnych i wytworzeniem towarów, których sprzedaż jest opodatkowana podatkiem VAT i nie korzysta ze zwolnienia od podatku. W konsekwencji, mając na uwadze ww. przepisy, podatnikowi przysługuje prawo do odliczenia podatku naliczonego z faktury wystawionej przez sprzedawcę i dokumentującej otrzymaną opłatę za nieodebranie minimalnej ilości paliwa gazowego zgodnie z zawartą umową. Komentarz Odpowiedź na zadane przez podatnika pytanie wymaga zrobienia kroku wstecz i ustalenia, czy rozliczenia z tytułu klauzul TOP mają w swojej istocie usługowy (a więc opodatkowany VAT) charakter. Klauzula TOP to skrót wyrażenia „bierz lub płać” ( take or pay). Znajduje ona zastosowanie w obrocie gospodarczym związanym z dostarczaniem gazu. W przypadku gdy z przyczyn leżących po stronie odbiorcy gaz nie zostanie odebrany, mimo utrzymywania po stronie dostawcy stanu gotowości przez cały okres obowiązywania przedmiotowej klauzuli, świadczeniem ekwiwalentnym odbiorcy gazu za otrzymanie gotowości dostaw jest obowiązek zapłaty kwoty odpowiadającej części umówionego wynagrodzenia. Zapłata za nieodebrany gaz ma na celu pokrycie kosztów utrzymania infrastruktury przesyłowej, kosztów personelu oraz rezerwacji mocy. Gdy więc dostawca utrzymuje stan gotowości dostaw, jednak ze względu na przyczyny leżące po stronie odbiorcy gaz nie zostaje odebrany, można mówić o umowie o odpłatne świadczenie usług, w której po stronie dostawcy występuje świadczenie polegające na gotowości dostaw gazu, zaś po stronie odbiorcy - świadczenie polegające na obowiązku zapłaty kwoty odpowiadającej części wynagrodzenia za gaz. Tak rozumiana klauzula take or pay to nie kara umowna. To wyraz rygorystycznie rozumianej zasady pacta sunt servanda oraz zasady realnego wykonania zobowiązań. Zakłada bowiem powstanie obowiązku zapłaty już w związku ze zgodnym z umową zaoferowaniem spełnienia świadczenia przez kontrahenta, tzn. w związku z faktem gotowości spełnienia świadczenia. Jeżeli druga strona nie odbierze świadczenia, to i tak powstaje po jej stronie obowiązek zapłaty kwoty ustalonej w umowie. Mamy w tym przypadku ekwiwalentność świadczenia. Nabywca gazu, zgadzający się na klauzulę TOP, dostaje coś w zamian. A jest to gotowość dostawcy do sprzedaży gazu w określonym wolumenie. Wypłacając zapłatę za TOP, nie naprawia żadnej szkody wyrządzonej sprzedawcy. A skoro tak, zasadne jest dokumentowanie tych rozliczeń fakturą VAT. Jeśli wydatek jest związany z działalnością opodatkowaną, oczywiście przysługuje nabywcy prawo do odliczenia tego podatku. Opisywana interpretacja dotyczy specyficznych klauzul w specyficznym rodzaju działalności. Można nadać jej jednak walor uniwersalny. Jest ona kolejnym głosem w dyskusji odróżniającej różnego rodzaju odszkodowania i kary umowne od świadczeń usługowych, wskazuje bowiem na pewne przesłanki przesądzające, że jednak mamy do czynienia z usługą. To ważne zwłaszcza z perspektywy nabywcy, który otrzymuje przecież fakturę i chciałby bezpiecznie odliczyć z niej VAT naliczony. Interpretacja indywidualna Dyrektora KIS z 26.1.2023 r., 0114-KDIP4-3.4012.688.2022.1.MP,
Dyrektor KIS wydał interpretację, potwierdzającą prawo podatnika do odliczenia podatku naliczonego z faktury za opłatę TOP. Klauzule TOP są traktowane jako umowy o świadczenie usług, co uprawnia do odliczenia podatku VAT. Sprawdź, jakie argumenty przemawiają za takim podejściem.