Brak prawa do odliczenia VAT w związku z utylizacją ptactwa hodowlanego

Hodowca drobiu, który musiał wybić stado swojego ptactwa z powodu zarazy, nie ma prawa do odliczenia podatku VAT z faktury za usługę utylizacyjną. Zakup ten jest związany z rozliczeniem odszkodowawczym ze strony Skarbu Państwa. Interpretacja dotycząca związku między odszkodowaniem a odliczeniem podatku naliczonego jest kluczowa w tej sprawie.

Tematyka: odliczenie VAT, utylizacja ptactwa hodowlanego, odszkodowanie, czynności opodatkowane, interpretacja indywidualna

Hodowca drobiu, który w związku z zarazą musiał wybić stado swojego ptactwa, nie ma prawa do odliczenia
podatku naliczonego z faktury za usługę utylizacyjną. Wszystko dlatego, że tego rodzaju zakup ma
bezpośredni związek z rozliczeniem odszkodowawczym ze strony Skarbu Państwa. Sytuacja nie ulegnie
zmianie także wówczas, gdy podatnik sceduje odszkodowanie na rzecz wykonawcy usługi utylizacyjnej.
Zgodnie z art. 86 ust. 1 ustawy z 11.3.2004 r. o podatku od towarów i usług (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 931; dalej:
VATU) w zakresie, w jakim towary i usługi są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych,
podatnikowi przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego. Czynnością
opodatkowaną jest m.in. świadczenie usług, a więc zgodnie z art. 8 ust. 1 VATU każde świadczenie na rzecz osoby
fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy
towarów. Definicja świadczenia usług jest bardzo szeroka i mieści w sobie bardzo różne rodzajowo rozliczenia. Ale
też nie jest to definicja o nieograniczonym zasięgu. Nie mieszczą się w niej chociażby różnego rodzaju kary umowne
i odszkodowania.
Czasami jest tak, że podatnicy nabywają towary lub usługi w związku z otrzymywanym odszkodowaniem. Często
taka sytuacja dotyczy tzw. wykonawstwa zastępczego w ramach usług budowlanych. Załóżmy, że główny
wykonawca zatrudnia podwykonawcę do wykonania robót ziemnych, które dla zachowania dynamik prac całego
projektu trzeba wykonać w określonym terminie. Ale podwykonawca tego nie robi, więc generalny wykonawca musi
w przyspieszonym terminie znaleźć zastępstwo w postaci innego podwykonawcy. Jeśli mu się uda, podwykonawca
zastępczy za wykonaną pracę oczywiście wystawi fakturę, doszło bowiem do czynności opodatkowanej. Praktyka
podatkowa ma jednak uzasadnione wątpliwości co do tego, czy generalny wykonawca może z takiej faktury odliczyć
podatek naliczony. Będzie on zapewne domagał się naprawienia przez nierzetelnego podwykonawcę swojej szkody
zaistniałej w związku z koniecznością zatrudnienia zastępcy. A odszkodowanie, jako się rzekło, nie jest czynnością
opodatkowaną VAT.
Podobne przypadki zdarzają się nie tylko w branży budowlanej. Dowodem na to jest dość świeża interpretacja
indywidualna.
Czego dotyczyła sprawa?
Podatnik jest osobą fizyczną prowadzącą hodowlę drobiu w gospodarstwie rolnym. Jest czynnym podatnikiem
podatku VAT. W związku z wystąpieniem w jego gospodarstwie wysoce zjadliwej grypy ptaków, Powiatowy Lekarz
Weterynarii wydał decyzję, zgodnie z którą uznał gospodarstwo podatnika za skażone. Nakazał więc niezwłocznie
uśmiercenie na terenie gospodarstwa ptaków utrzymywanych w gospodarstwie, w sposób pozwalający uniknąć
jakiegokolwiek ryzyka rozprzestrzeniania się czynnika chorobotwórczego, zarówno w trakcie uśmiercania zwierząt,
jak i po ich uśmierceniu.
Podatnik zlecił wykonanie usługi unieszkodliwiania odpadów pochodzenia zwierzęcego, tj. odbiór i utylizację padłych
sztuk drobiu i jaj z gospodarstwa podmiotowi zajmującemu się profesjonalnie tego typu działalnością. Usługodawca
wystawił na rzecz podatnika fakturę dokumentującą świadczenie. Podatnik zawarł przy okazji z usługodawcą umowę
przelewu wierzytelności. Wskazano w niej, że podatnikowi przysługuje roszczenie od Skarbu Państwa o zwrot
faktycznie poniesionych kosztów związanych z zabiciem lub ubojem zwierząt. Podatnik przelewa jednak w sposób
bezwarunkowy na rzecz usługodawcy swoją przyszłą wierzytelność wobec Skarbu Państwa i upoważnia go do
wystąpienia w jego imieniu z żądaniem zwrotu kosztów. W ten sposób podatnik nie opłaca faktury, a płatność
pokrywa na rzecz usługodawcy bezpośrednio Skarb Państwa.
Powiatowy Inspektorat Weterynarii dokonał zapłaty faktury na rzecz usługodawcy. Podatnik postanowił potwierdzić,
czy przysługuje mu prawo do odliczenia podatku naliczonego wykazanego na tej fakturze. Jego odpowiedź jest
twierdząca, gdyż wydatek ten związany jest z działalnością opodatkowaną podatnika.
Stanowisko Organu
Dyrektor KIS wydał w tej sprawie interpretację indywidualną z 17.2.2023 r., 0114-KDIP4-3.4012.721.2022.4.MAT,
. Organ uznał, że zapłacona kwota z pewnością nie jest płatnością za świadczenie jakiejkolwiek usługi na
rzecz Lekarza Weterynarii. Zwrot kosztów to tak naprawdę odszkodowanie, które jest efektem strat powstałych
w związku z wydaną decyzją. Wobec powyższego nie jest spełniona przesłanka istnienia związku pomiędzy
wypłaconym odszkodowaniem a otrzymaniem świadczenia wzajemnego. Nie ma tu komponentu usługowego.
Co do prawa do odliczenia Organ uznał, że w związku z fakturą od usługodawcy podatnikowi przysługuje
odszkodowanie. Podatnik nie może więc skorzystać z prawa do odliczenia w odniesieniu do podatku, który jest

należny wyłącznie z tego względu, że został wykazany na fakturze, w sytuacji gdy transakcja nie podlega
opodatkowaniu. Dla realizacji prawa do odliczenia podatku naliczonego niezbędne jest istnienie związku pomiędzy
dokonywanymi zakupami towarów i usług a prowadzoną działalnością opodatkowaną generującą podatek należny.
W tej konkretnej sytuacji nie zachodzi taki związek. Wydatki zostały poniesione ściśle w związku z nakazem
Powiatowego Lekarza Weterynarii, a przyznana kwota nie stanowi wynagrodzenia za świadczenie usług
podlegających opodatkowaniu. W konsekwencji podatnik nie ma możliwości odliczenia podatku naliczonego
związanego z nabytą usługą unieszkodliwiania odpadów pochodzenia zwierzęcego.

Komentarz
Istotą odszkodowań nie jest płatność za świadczenie, lecz rekompensata za szkodę. W takim przypadku nie mamy
do czynienia z transakcją ekwiwalentną, co oznacza, że otrzymane odszkodowanie nie wiąże się z żadnym
świadczeniem ze strony podatnika. Ustalanie statusu wypłaconego odszkodowania jako wynagrodzenia za czynności
podlegające bądź niepodlegające opodatkowaniu VAT należy więc oceniać w kontekście związku z konkretnym
świadczeniem.
Bez znaczenia pozostaje nazwa danej płatności (tj. czy strony nazywają ją „odszkodowaniem”, czy może jakoś
inaczej). W tym jednak przypadku stosowna nomenklatura nie wynika z ustaleń między stronami, a wprost
z przepisów prawa. Zgodnie z art. 49 ust. 5 ustawy z 11.3.2004 r. o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczania
chorób zakaźnych zwierząt (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1421) odszkodowanie ze środków budżetu państwa przysługuje
za zniszczone mienie z nakazu Organu Inspekcji Weterynaryjnej przy zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt
podlegających obowiązkowi zwalczania. Odszkodowanie przysługuje w wysokości wartości rynkowej zniszczonych
produktów, określonej na podstawie średniej z trzech kwot oszacowania, przyjętych przez powiatowego lekarza
weterynarii oraz dwóch rzeczoznawców.
W sprawie ważne jest to, że podmiotowi, który poniósł koszty związane z zabiciem lub ubojem zwierząt, przysługuje
ze środków budżetu państwa także zwrot faktycznie poniesionych wydatków. I to właśnie tego zwrotu wydatków
dotyczy opisywana cesja. Podatnik nie przeniósł na usługodawcę wierzytelności odszkodowawczej, a jedynie
możliwość dochodzenia zapłaty za koszty dodatkowe poniesione z tytułu przymusowego uboju zwierząt. Tego
rodzaju rozliczenia nadal jednak mają związek z czynnościami odszkodowawczymi, i to bezpośredni związek, jak się
okazuje. To zdaniem fiskusa wyklucza możliwość odliczenia VAT z otrzymanej faktury, której nomen omen podatnik
i tak nie zamierzał opłacić, skoro scedował wierzytelność na usługodawcę.
W efekcie usługodawca zapłaci VAT (bo wykonał usługę opodatkowaną), podatnik zaś nie odliczy VAT. Skarb
Państwa aż tak bardzo nie zyska jednak na braku odliczenia, skoro jednocześnie zapłaci za wystawioną fakturę
usługodawcy oraz wypłaci odszkodowanie, realizując ustawowe obowiązki. Oczywiście sprawa opisywana
w niniejszym opracowaniu jest bardzo specyficzna, ale też ma swój uniwersalny walor, jeśli spojrzymy na relacje
między nabyciem usługi a uzyskaniem odszkodowania w szerszym kontekście.

Interpretacja indywidualna Dyrektora KIS z 17.2.2023 r., 0114-KDIP4-3.4012.721.2022.4.MAT

Podsumowując, podatnik nie może odliczyć podatku naliczonego z faktury za usługę utylizacyjną, gdyż otrzymane odszkodowanie nie jest związane z czynnościami opodatkowanymi. Istotą odszkodowań jest rekompensata za szkodę, a nie wynagrodzenie za świadczenie usług.