SLIM VAT 3: Przepisy intertemporalne

Przepisy SLIM VAT 3 wprowadzają istotne zmiany w ustawie o podatku od towarów i usług, w tym dotyczące zasięgu czasowego ich obowiązywania. Analiza najważniejszych zmian na gruncie VAT pozwala dookreślić kwestie intertemporalne, takie jak rozliczenie WNT czy miarkowanie sankcji. Projekt ten przynosi również nowe zasady wydawania WIS oraz neutralne rozliczenie WNT, wymagające ewentualnej korekty. Istotną zmianą jest również proporcja podatku naliczonego, która została powiększona z mocą wsteczną. Warto zwrócić uwagę także na nowe zasady dotyczące wystawiania faktur oraz miarkowania sankcji VAT w postępowaniach w toku.

Tematyka: SLIM VAT 3, przepisy intertemporalne, VAT, WIS, rozliczenie WNT, proporcja podatku, faktura, miarkowanie sankcji, postępowania podatkowe

Przepisy SLIM VAT 3 weszły w życie (w swojej przeważającej zakresowo części) już 1.7.2023 r. Powstaje
standardowe pytanie o zasięg czasowy obowiązywania nowych regulacji. Przykładowo, czy miarkowanie
sankcji VAT dotyczy już toczących się postępowań, albo jak rozliczyć WNT bez faktury, dokonane jeszcze
w czerwcu 2023 r. Na część tych pytań znajdziemy odpowiedź w przepisach.
SLIM VAT 3 to projekt wprowadzający zmiany przede wszystkim w ustawie z 11.3.2004 r. o podatku od towarów
i usług (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 931; dalej: VATU). Nie są to rewolucyjne zmiany, jednak dość istotne dla przynajmniej
niektórych podatników. Odsuwane w czasie wejście w życie sprawiło, że zmiany te zaczynają obowiązywać w drugiej
połowie roku. Oczywiście, VAT rozlicza się miesięcznie (względnie kwartalnie), ale zmiany zasady gry w jej trakcie
zawsze rodzą wątpliwości w kwestiach tzw. intertemporalnych: Od jakiego momentu stosować dane przepisy? Od
kiedy wywołują one praktyczne skutki? Przepisy dookreślają te niejasności. Zmierzmy się więc z nimi, analizując
najważniejsze zmiany na gruncie VAT, wprowadzane przez SLIM VAT 3.
Postępowania w sprawie WIS
SLIM VAT 3 dość szeroko zmienia zasady wydawania WIS. I tak, przykładowo WIS staną się nieodpłatne
(przynajmniej w zakresie opłaty mitycznych 40 zł). Musimy jednak wiedzieć o tym, że do postępowań wszczętych
i niezakończonych przed 1.7.2023 r. stosuje się przepisy już w nowym brzmieniu. Nie oznacza to jednak, że
wnioskodawcy WIS dostaną zwrot wniesionej opłaty. Wpłacone 40 zł nie wróci do kieszeni podatnika.
Do postępowań w sprawie zmiany albo uchylenia WIS, wszczętych i niezakończonych przed 1.7.2023 r., stosuje się
przepisy w brzmieniu dotychczasowym.
WIS wydane przed 1.7.2023 r. na potrzeby inne niż stawka podatku pozostają w obrocie prawnym do czasu upływu
ich okresu ważności. Co równie ważne, dotychczas złożone wnioski o wydanie WIS i zamieszczone w BIP nie będą
usunięte. Pojawią się za to dodatkowe informacje o dacie ważności, zmiany, uchylenia oraz wygaśnięcia WIS
i decyzji o zmianie WIS (ale stanie się to najpóźniej do 31.8.2023 r.).
Rozliczenie WNT w pełni neutralne, choć może wymagać korekty
Jeżeli trzymiesięczny termin na otrzymanie faktury dokumentującej WNT upływa po 30.6.2023 r., nie stosuje się
warunku, o którym mowa w uchylanym przepisie art. 86 ust. 10b pkt. 2 lit. a) VATU. Co to znaczy w praktyce? Jeśli
podatnik rozliczył już np. majowe WNT bez posiadania faktury (a więc przyjmując podejście „w ciemno”), nie musi
martwić się również w przypadku, gdyby nie otrzymał faktury do końca sierpnia 2023 r. Nawet jeśli tak się stanie, nie
będzie musiał korygować WNT i skorzysta z pełnej neutralności.
Jeśli jednak podatnik pomniejszył kwotę podatku naliczonego zgodnie z art. 86 ust. 10g VATU (po upływie 3
miesięcy), otrzymanie po 30.6.2023 r. faktury dokumentującej czynność stanowiącą dlań WNT upoważnia podatnika
do odpowiedniego powiększenia podatku naliczonego w rozliczeniu za okres rozliczeniowy, w którym podatnik
uwzględnił kwotę podatku należnego z tytułu tego nabycia, a więc w formie korekty deklaracji historycznej (a nie na
bieżąco, jak mogłoby się wydawać).
Co z proporcją?
W przypadku ustalania proporcji na 2024 r. oraz dokonywania korekty kwoty podatku odliczonego po zakończeniu
2023 r., limit kwot podatku naliczonego, niepodlegający odliczeniu, powiększony z 500 zł do 10.000 zł, stosuje się od
1.1.2023 r. (a więc z mocą wsteczną). Zasadę tę stosuje się odpowiednio w przypadku podatników, którzy dla
ustalania proporcji przyjmują dane za 2023 r., zgodnie z zasadami wynikającymi z przepisów wykonawczych.
Podobna zasada dotyczy korekty wieloletniej dokonywanej za 2023 r.
Paragon do faktury
W przypadku gdy podatnik wystawi po 1.7.2023 r. fakturę dotyczącą sprzedaży zaewidencjonowanej przy
zastosowaniu kasy rejestrującej, w takiej sytuacji stosuje się nowe przepisy. Do egzemplarza faktury pozostającego
u podatnika dołącza się więc paragon fiskalny w postaci papierowej, dotyczący tej sprzedaży, albo pozostawia się
w dokumentacji numer dokumentu oraz numer unikatowy kasy rejestrującej, zawarte na paragonie fiskalnym
w postaci elektronicznej. W przypadku gdy faktura wystawiona jest w formie elektronicznej, podatnik zostawia
w dokumentacji paragon fiskalny w postaci papierowej dotyczący tej sprzedaży z danymi identyfikującymi tę fakturę
albo numer dokumentu oraz numer unikatowy kasy rejestrującej, zawarte na paragonie fiskalnym w postaci
elektronicznej.

Miarkowanie sankcji także w postępowaniach w toku
W przypadku postępowań podatkowych, kontroli podatkowych lub kontroli celno‑ skarbowych, wszczętych
i niezakończonych przed dniem wejścia w życie przepisu (a więc – uwaga – przed 6.6.2023 r.) stosuje się przepisy
art. 112b i art. 112c VATU w brzmieniu nadanym nową ustawą, a więc miarkowanie sankcji dotyczy nie tylko
postępowań jeszcze niewszczętych, ale także tych toczących się, w zakresie których nie została wydana decyzja
ustalająca dodatkowe zobowiązanie podatkowe.

Komentarz
Nie wszystkie zmiany intertemporalne zostały omówione w niniejszym tekście. Konsekwentnie bojkotujemy np.
„rewolucyjną” zmianę w zakresie 15-dniowego terminu zwrotu dla miłośników „Polski bezgotówkowej”. W dużej
mierze dlatego, że przepisy te są groteskowe, jeśli chodzi o warunki stosowania (OK, nowe zasady zmniejszające
wymagania limitu kwot stosuje się do rozliczeń od 1.7.2023 r.).
Najważniejszą z ww. wydaje się zasada dotycząca miarkowania sankcji VAT. Podatnicy, względem których toczy się
postępowanie podatkowe mogące skutkować domiarem, mogą oczekiwać, że ewentualne dodatkowe zobowiązanie
podatkowe będzie dostosowane do czynników takich jak: okoliczności powstania nieprawidłowości; rodzaj i stopień
naruszenia ciążącego na podatniku obowiązku, które skutkowało powstaniem nieprawidłowości; rodzaj, stopień
i częstotliwość stwierdzanych dotychczas nieprawidłowości dotyczących nieprzedawnionych zobowiązań w podatku;
kwota stwierdzonych nieprawidłowości, w tym kwota zaniżenia zobowiązania podatkowego, kwota zawyżenia zwrotu
różnicy podatku, zwrotu podatku naliczonego lub różnicy podatku do obniżenia podatku należnego za następne
okresy rozliczeniowe. Pamiętajmy, że ważne są też działania podjęte przez podatnika po stwierdzeniu
nieprawidłowości w celu usunięcia skutków nieprawidłowości. To istotne z perspektywy procesowej strategii działania
podatnika.

Zmiany intertemporalne wprowadzone przez SLIM VAT 3 mają istotny wpływ na podatników, szczególnie w kontekście rozliczeń WNT, proporcji podatku odliczonego i wystawiania faktur. Kluczowym aspektem jest miarkowanie sankcji VAT, które obejmuje nie tylko postępowania jeszcze niewszczęte, ale także te toczące się przed datą wejścia w życie nowych przepisów. Warto zauważyć, że nie wszystkie zmiany intertemporalne zostały omówione, co może stanowić wyzwanie dla podatników w interpretacji i stosowaniu nowych przepisów.