Grupa VAT: Obowiązkowa ewidencja czynności wewnętrznych

Od 1.1.2023 r. weszły w życie przepisy umożliwiające tworzenie grup VAT, które umożliwiają powiązanym podmiotom wspólne rozliczanie podatku VAT. Przepisy ewoluują, wprowadzając kolejne zmiany, jak obowiązkowa ewidencja czynności wewnętrznych od 1.7.2023 r. Grupa VAT to rozwiązanie oparte na podobnych instytucjach w innych krajach UE i orzecznictwie TSUE.

Tematyka: Grupa VAT, podatek VAT, ewidencja czynności wewnętrznych, JPK, obowiązek, podmioty powiązane, unikanie opodatkowania

Od 1.1.2023 r. weszły w życie przepisy umożliwiające tworzenie grup VAT. Celem wprowadzenia tej instytucji
jest umożliwienie odpowiednio powiązanym podmiotom dokonywanie wspólnego rozliczania dla potrzeb
podatku VAT. To rozwiązanie dobrowolne, nikt więc nie musi stosować go przymusowo. Wraz z biegiem
czasu przepisy związane z grupami VAT ewoluują. Kolejna zmiana nakładająca dodatkowy obowiązek weszła
w życie 1.7.2023 r. Chodzi o obowiązkową ewidencję czynności wewnętrznych, którą trzeba będzie
dodatkowo cyklicznie składać do urzędu (jak standardowe JPK).
Przepisy o grupie VAT zawdzięczamy ustawie z 29.10.2021 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób
fizycznych, ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych oraz niektórych innych ustaw (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz.
2105; dalej: ZmPDOFizPrU21). Chodzi o nic innego niż tzw. Polski Ład (już nieco „zapomniany” legislacyjnie).
Wprowadził on pewne zmiany także na gruncie przepisów ustawy z 11.3.2004 r. o podatku od towarów i usług (t.j.
Dz.U. z 2022 r. poz. 931; dalej: VATU). Należy uczciwie zaznaczyć, że grupa VAT to nie jest polski wynalazek.
Mówiło się o niej od dawna, tym bardziej, że podobne rozwiązanie funkcjonuje już w kilkunastu innych państwach
UE. Grupowanie VAT ma także swoją tradycję w orzecznictwie TSUE, by wspomnieć chociażby wyroki z 17.9.2014
r., Skandia America Corp., C-7/13,
oraz z 11.3.2021 r., Danske Bank A/S Danmark, C-812/19,
.
Czynności między członkami grupy VAT i poza grupą
Zgodnie z art. 2 pkt. 47 VATU pod pojęciem grupy VAT rozumie się grupę co najmniej dwóch podmiotów
powiązanych finansowo, ekonomicznie i organizacyjnie, zarejestrowaną jako podatnik podatku. Tak rozumiana grupa
VAT może być odrębnym podatnikiem VAT, ze wszystkimi tego konsekwencjami. Istota rozliczeń członków grupy
VAT została opisana w art. 8c VATU. Dostawa towarów i świadczenie usług dokonane przez członka grupy VAT na
rzecz innego członka tej samej grupy VAT nie podlegają opodatkowaniu. Są to tzw. „czynności wewnętrzne”,
wykonywane w ramach jednego podatnika VAT. Z kolei dostawę towarów i świadczenie usług dokonane przez
członka grupy VAT na rzecz podmiotu spoza tej grupy VAT uważa się za dokonane przez tę grupę VAT. Analogicznie
dostawę towarów i świadczenie usług dokonane na rzecz członka grupy VAT przez podmiot spoza tej grupy VAT
uważa się za dokonane na rzecz tej grupy VAT.
Grupowanie VAT skutkuje koniecznością składania jednego „zunifikowanego” pliku JPK właściwego dla grupy VAT.
To zrozumiałe, skoro to grupa VAT jest podatnikiem VAT (a nie jej poszczególni członkowie oddzielnie). Tak
rozumiane JPK nie powinno uwzględniać czynności wykonywanych wewnątrzgrupowo między członkami grupy VAT.
Nie oznacza to jednak, że grupa VAT nie powinna odrębnie ewidencjonować tych czynności.
Ewidencja czynności wewnętrznych
Od 1.7.2023 r. weszły w życie przepisy art. 109 ust. 11g-11k VATU. Zgodnie z nowymi regulacjami członkowie grupy
VAT będą obowiązani prowadzić ewidencję czynności wewnętrznych (wykonywanych między członkami grupy).
Ewidencja powinna zawierać szereg danych. Chodzi o dane dotyczące rodzaju i wartości dostaw towarów
i świadczonych usług przez członka grupy VAT na rzecz innego członka tej samej grupy VAT; dane identyfikujące
członków grupy VAT, na rzecz których dokonano czynności wewnętrznych, a także dane dokumentów
potwierdzających dokonanie czynności wewnętrznych (nie mogą to być faktury, skoro nie są to czynności
opodatkowane VAT).
Ewidencja prowadzona będzie oczywiście w formie elektronicznej i za okresy miesięczne, ale to nie jest w niej
najbardziej problematyczne. Okazuje się bowiem, że członkowie grupy VAT będą obowiązani do przesyłania do
urzędu skarbowego, za pomocą środków komunikacji elektronicznej, ewidencji czynności wewnętrznych w terminie
do 25. dnia miesiąca następującego po każdym kolejnym miesiącu, zgodnie z wzorem dokumentu elektronicznego
w rozumieniu ustawy z 17.2.2005 r. o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne (t.j. Dz.U
z 2023 r. poz. 57; dalej: InformPodPublU), czyli w formie specyficznego JPK, zgodnie ze wzorem udostępnionym
przez Ministra Finansów. Szczegółowy zakres danych ujmowanych w takiej ewidencji określa rozporządzenie
Ministra Finansów z 30.3.2023 r. w sprawie ewidencji prowadzonej przez członków grupy VAT (Dz.U. z 2023 r. poz.
727). Sposób wykazywania danych w ewidencji uwzględnia konieczność przeciwdziałania uchylaniu się od
opodatkowania lub unikaniu opodatkowania przez grupę VAT, kontroli obowiązków grupy VAT przez organ
podatkowy oraz możliwości techniczno-organizacyjne prowadzenia tej ewidencji przez członków grupy VAT.

Komentarz
Ewidencja czynności wewnętrznych wykonywanych w ramach grupy VAT to tak naprawdę nic nowego. Należy ją
prowadzić już od 1.1.2023 r. Zgodnie z art. 77a ZmPDOFizPrU21, w okresie od 1.1.2023 r. do 30.6.2023 r.

członkowie grupy VAT byli już obowiązani prowadzić w postaci elektronicznej ewidencję czynności wewnętrznych,
która zawierała m.in. nazwę i NIP nabywcy, datę dokonania i zakończenia dostawy towarów lub wykonania usługi,
nazwę (rodzaj) towaru lub usługi, miarę i ilość (liczbę) dostarczonych towarów lub zakres wykonanych usług, oraz
kwotę należności ogółem. Co jednak ważne, ewidencja ta nie była wysyłana przez grupy VAT „z urzędu”, ale jedynie
na żądanie organu podatkowego, w terminie 7 dni od doręczenia żądania ze strony fiskusa.
Tak naprawdę obowiązkowe raportowanie czynności wewnętrznych miało obowiązywać od początku działania grupy
VAT. Zostało jednak odroczone na pół roku przepisami ustawy z 8.6.2022 r. o zmianie niektórych ustaw w celu
automatyzacji załatwiania niektórych spraw przez Krajową Administrację Skarbową (Dz.U. z 2022 r. poz. 1301). To
miły gest ustawodawcy. Nie są jednak znane statystyki występowania przez naczelników urzędów skarbowych
o takie ewidencje w pierwszych dwóch kwartałach 2023 r. Inna sprawa, że samych grup VAT nie jest póki co zbyt
wiele (na moment komponowania niniejszego opracowania w białej liście figuruje 14 podmiotów z dopiskiem „grupa
VAT” w nazwie). Opisywany obowiązek prowadzenia ewidencji czynności wewnętrznych oraz cyklicznego
raportowania ich do fiskusa z pewnością nie przyczyni się do popularyzacji tego rozwiązania. Jest on bowiem
uciążliwy i nie jest łatwo zrozumieć, czemu ma on służyć. Już na etapie projektowania przepisów zwracano uwagę na
jego nadmierną uciążliwość. Niewiele udało się wskórać.

Ewidencja czynności wewnętrznych między członkami grupy VAT staje się obowiązkowa od 1.7.2023 r. Zgodnie z nowymi przepisami, członkowie grupy muszą składać cyklicznie do urzędu specjalny JPK z danymi dotyczącymi czynności wewnętrznych. To nowe wymaganie może stanowić wyzwanie dla podmiotów działających w ramach grup VAT.