0% VAT na darowizny dla Ukrainy na dłużej

Możliwość stosowania 0% stawki VAT dla darowizn na cele pomocy Ukrainie została przedłużona do końca 2023 r. Ministerstwo Finansów opublikowało projekt rozporządzenia w tej sprawie. Zasady dotyczące podatku od towarów i usług oraz warunki stosowania preferencyjnych rozwiązań są szczegółowo określone. Obecnie trwa procedura opiniowania projektu rozporządzenia zmieniającego stawki podatku VAT na 2023 rok.

Tematyka: 0% VAT, darowizny, Ukraina, Ministerstwo Finansów, rozporządzenie, stawki podatku, pomoc ofiarom wojny, inwazja Rosji, uchodźcy, konflikt zbrojny, projekt rozporządzenia, wsparcie działalności pomocowej

Możliwość stosowania 0% stawki VAT dla darowizn na cele pomocy Ukrainie zakończyła się 30.6.2023 r.
Potrzeby w tym zakresie nadal są jednak duże. Z tego względu Ministerstwo Finansów zdecydowało się
(wstępnie) przedłużyć preferencyjne rozwiązanie do końca 2023 r. Stosowny projekt rozporządzenia został
opublikowany na stronie Rządowego Centrum Legislacji.
Zgodnie z art. 7 ust. 1 ustawy z 11.3.2004 r. o podatku od towarów i usług (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 931; dalej: VATU)
przez odpłatną dostawę towarów rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel. Z kolei
zgodnie z art. 8 ust. 1 VATU przez odpłatne świadczenie usług rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby
fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy
towarów. Również nieodpłatna dostawa towarów lub nieodpłatne świadczenie usług mogą podlegać opodatkowaniu
VAT. W przypadku towarów zasada ta obowiązuje o tyle, o ile podatnikowi dokonującemu darowizny przysługiwało,
w całości lub w części, prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego z tytułu nabycia,
importu lub wytworzenia tych towarów lub ich części składowych (art. 7 ust. 2 VATU). Nieodpłatne świadczenie usług
podlega opodatkowaniu, jeśli służy do celów innych niż działalność gospodarcza podatnika (art. 8 ust. 2 VATU).
Zasada jest więc względnie prosta. Odliczenie podatku naliczonego od nabytego towaru lub usługi z zasady powinno
oznaczać konieczność naliczenia podatku na nieodpłatnym wydaniu: co do zasady, bo zdarzają się nadzwyczajne
sytuacje, w których sytuacja podatników kształtowana jest korzystniej. Można odliczać VAT naliczony, jednocześnie
bez konieczności naliczania podatku należnego na nieodpłatnej czynności. Z uwagi na ograniczenia systemu VAT
efekt tego rodzaju osiąga się najczęściej poprzez opodatkowanie nieodpłatnych czynności stawką 0% VAT. Tego
rodzaju konstrukcja wykorzystywana jest właśnie w nadzwyczajnych okolicznościach. Tak było dla darowizn na
wybrane cele związane z walką z COVID-19 (np. wyroby medyczne czy komputery dla placówek oświatowych). Tak
jest też, niestety, w związku z sytuacją wojenną na Ukrainie.
Zgodnie z § 11 rozporządzenia Ministra Finansów z 2.12.2022 r. w sprawie obniżonych stawek podatku od towarów
i usług w roku 2023 (Dz.U. z 2022 r. poz. 2495; dalej: WarObnVATR23) obniżoną do wysokości 0% stawkę podatku
stosuje się do nieodpłatnej dostawy towarów i nieodpłatnego świadczenia usług na cele związane z pomocą ofiarom
skutków działań wojennych na terytorium Ukrainy. Warunkiem jest dokonywanie tych czynności bezpośrednio na
rzecz Rządowej Agencji Rezerw Strategicznych, podmiotów leczniczych w rozumieniu art. 4 ust. 1 ustawy
z 15.4.2011 r. o działalności leczniczej (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 991) oraz jednostek samorządu terytorialnego.
Niezbędne jest także zawarcie pisemnej umowy między podatnikiem a ww. instytucją, z której wynika, że
dostarczane towary lub świadczone usługi będą wykorzystane na cele związane z pomocą ofiarom skutków działań
wojennych na terytorium Ukrainy. Problem w tym, że ww. preferencja obowiązywała jedynie do 30.6.2023 r.
Przedłużenie stosowania 0% stawki VAT
Mając na względzie przedłużającą się inwazję Rosji na Ukrainę oraz dużą liczbę uchodźców przebywających
w naszym kraju, zdaniem resortu finansów uzasadnione jest przedłużenie do 31.12.2023 r. obowiązywania stawki 0%
dla wszelkiego rodzaju świadczeń, które mogą się okazać niezbędne do wsparcia pokrzywdzonych w tym konflikcie,
dokonywanych na rzecz wskazanych w rozporządzeniu podmiotów. Pozostałe warunki stosowania preferencji
pozostaną niezmienione.
Przewidziane rozwiązanie ma charakter czasowy, stawka VAT w wysokości 0% dla wskazanych transakcji będzie
mogła być stosowana do 31.12.2023 r. Oby nie było potrzeby dalszego jej wydłużania. Ale to temat na zupełnie inną
historię (formalnie Minister Finansów oczywiście będzie mógł ten termin przedłużać). Obecnie projekt rozporządzenia
Ministra Finansów zmieniającego rozporządzenie w sprawie obniżonych stawek podatku od towarów i usług w 2023
roku (nr z wykazu: 738) jest na etapie opiniowania.

Komentarz
W związku z agresją Rosji i inwazją jej wojsk na terytorium Ukrainy oraz skutkami takiej sytuacji dla całego
społeczeństwa ukraińskiego, w tym wobec rzeszy uchodźców z Ukrainy w naszym kraju, a jednocześnie szerokim
zakresem pomocy oferowanej ofiarom tego konfliktu zbrojnego przez Polaków i podmioty prowadzące działalność
gospodarczą, wprowadzono rozwiązanie o charakterze wspierającym działania podejmowane w ww. obszarze.
Projekt jest związany z zaistniałą bardzo trudną sytuacją, która jest wynikiem niespodziewanych zdarzeń, dlatego
zawarte w nim niestandardowe rozwiązania nie znajdują wprawdzie uzasadnienia w prawie Unii Europejskiej, ale
mają one charakter czasowy i wyjątkowy.
Musimy jednak pamiętać, aby organy podatkowe podchodziły do ww. rozwiązań z wyrozumiałością. Pamiętamy np.
o interpretacji indywidualnej Dyrektora KIS z 19.8.2020 r., 0113-KDIPT1-1.4012.461.2020.4.MSU,
. Tam

podatnik nabył sprzęt pożarniczy celem podarowania go Komendzie Powiatowej Państwowej Straży Pożarnej.
Zdaniem fiskusa, w momencie zakupu podatnik wiedział, że towary te zostaną od razu przeznaczone w celu
obdarowania dzielnych strażaków. Oznacza to, że sprzęt pożarniczy nie został zakupiony na cele związane
z prowadzoną działalnością gospodarczą, więc podatnikowi nie przysługiwało odliczenie podatku naliczonego, nie
musiał też w konsekwencji opodatkować VAT darowizny. Ale mija się to z celem opisywanej preferencji.
Stosowanie omawianych przepisów w sposób dosłowny oznacza, że ze stawki 0% VAT skorzystają jedynie podatnicy
dokonujący darowizn i nieodpłatnych świadczeń związanych z ich działalnością opodatkowaną, a więc nabytych na
potrzeby własnego biznesu, a dopiero później przekazanych stosownej instytucji.

Przedłużenie obowiązywania 0% stawki VAT dla darowizn na cele związane z pomocą ofiarom działań wojennych na Ukrainie do końca 2023 r. jest uzasadnione ze względu na trwającą inwazję Rosji i potrzebę wsparcia uchodźców oraz pokrzywdzonych. Projekt ma charakter wyjątkowy i czasowy, mając na celu wspieranie działań pomocowych w związku z konfliktem zbrojnym.