Nowy pomysł na uproszczone postępowanie podatkowe

Ruszyły konsultacje dotyczące zmian w Ordynacji podatkowej, mające na celu uproszczenie postępowań podatkowych. Ministerstwo Finansów proponuje wprowadzenie modelu uproszczonego postępowania, opartego na wniosku strony i określonych kryteriach. Nowe rozwiązania mają przyspieszyć procesy decyzyjne i zwiększyć efektywność organów podatkowych.

Tematyka: konsultacje podatkowe, Ordynacja podatkowa, postępowanie podatkowe, uproszczenie procedur, efektywność organów podatkowych, wniosek strony, kryteria postępowania, szybsze rozstrzyganie spraw, poprawa jakości działania, tendencja odformalizowania procedur

Ruszyły konsultacje podatkowe w sprawie zmian w Ordynacji podatkowej. Jednym z podnoszonych
postulatów, jest uproszczenie postępowań podatkowych w sprawach, które nie wymagają przeprowadzania
pieczołowitych procedur. Tryb uproszczony miałby zależeć od woli strony (a nie organu) i wymagać będzie
złożenia stosownego wniosku. O ile oczywiście przepisy w tej formie wejdą w życie, do czego droga wciąż
daleka.
Ministerstwo Finansów przedstawiło do konsultacji projekt nowelizacji przepisów ustawy z 29.8.1997 r. Ordynacja
podatkowa (t.j. Dz.U z 2022 r. poz. 2651; dalej: OrdPU). Ideą projektowanej nowelizacji jest (zdaniem fiskusa)
uproszczenie procedur podatkowych, zwiększenie efektywności działania organów podatkowych, poprawa relacji
między podatnikami i organami podatkowymi oraz doprecyzowaniu przepisów, których stosowanie budzi wątpliwości.
Postępowanie podatkowe cechuje się raczej sztywnymi ramami. A przecież niektóre kategorie spraw podatkowych są
nieskomplikowane i na tej płaszczyźnie nie ma potrzeby dokonywania pogłębionej wykładni prawa lub
przeprowadzania złożonego postępowania dowodowego. OrdPU już dziś zna rozwiązania upraszczające proces
podatkowy. To np. wyłączenie wydawania postanowienia o wszczęciu, wyłączeniu zawiadomienia o zapoznaniu
z zebranym materiałem dowodowym, stwierdzaniu nadpłaty bez wydawania decyzji w sprawach niebudzących
wątpliwości lub braku obowiązku uzasadniania decyzji zgodnej z wnioskiem strony. To jednak wciąż za mało. Stąd
pomysł wprowadzenia modelu uproszczonego postępowania podatkowego, w którym niektóre elementy formalne
procesu zostaną wyłączone. Co ważne - na wniosek strony. Oraz przy spełnieniu określonych kryteriów.
Kryterium dowodowe
Uproszczenie będzie możliwe jedynie gdy rozstrzygnięcie może być wydane na podstawie: dowodów
przedstawionych przez stronę łącznie z wnioskiem o wszczęcie postępowania, faktów powszechnie znanych, faktów
znanych z urzędu organowi, przed którym toczy się postępowanie lub możliwych do ustalenia w zakresie, o którym
mowa w art. 306d § 1 OrdPU. Brak tu potrzeby prowadzenia szerszego postępowania dowodowego angażującego
stronę. Spod postępowania uproszczonego powinny być z drugiej strony wyłączone sprawy, w których przedstawione
przez stronę dowody i fakty znane organowi wskazują na ich skomplikowany charakter.
Kryterium kwotowe
Drugim kryterium dopuszczalności postępowania uproszczonego ma być określony w ustawie limit przewidywanej
kwoty ustalanego zobowiązania podatkowego albo przewidywanej zmiany wysokości zobowiązania podatkowego,
kwoty zwrotu podatku, kwoty podatku naliczonego do rozliczenia lub nadwyżki podatku naliczonego nad należnym do
odliczenia, lub wysokości straty. Proponuje się ustalenie tego limitu w wysokości 5000 zł.
Kryterium ilości stron
Postępowania uproszczonego nie powinno się prowadzić w sprawach, w których występuje wiele stron. Są to
sytuacje, gdy strony mają sporne interesy, np. w sprawie odpowiedzialności płatnika lub podatnika, gdzie należy
przesądzić o winie za niepobranie podatku w prawidłowej wysokości lub w postępowaniu w sprawie
odpowiedzialności podatkowej osób trzecich.
Kryterium wagi sprawy
Postępowanie uproszczone nie będzie dotyczyć spraw stwierdzenia nadpłaty. Już dziś ma to miejsce bez wydawania
decyzji w sprawach niebudzących wątpliwości. Nie jest zasadne prowadzenie postępowania uproszczonego także
dla kar porządkowych i kosztów postępowania. A z drugiej strony także w znacznie „poważniejszych” gatunkowo
sprawach wznowienia postępowania, stwierdzenia nieważności oraz zmiany lub uchylenia decyzji ostatecznej
(planowany art. 200e § 2 pkt 4 OrdPU). A dodatkowo także w sprawach ulg w spłacie udzielanych na wniosek,
zwolnienia płatnika z obowiązku pobrania podatku oraz ograniczenia poboru zaliczek.
Ma być szybko – ale na wniosek
W postępowaniu uproszczonym nie będzie obowiązku wyznaczenia terminu do wypowiedzenia się w sprawie
zebranego materiału dowodowego. Proponuje się także termin 14 dni do załatwienia sprawy w postępowaniu
uproszczonym. Zastosowanie trybu uproszczonego wymagać ma jednak bezwzględnie wniosku strony. Można go
będzie cofnąć, ale nie będzie to prowadzić do umorzenia postępowania. Będzie ono nadal prowadzone na zasadach
ogólnych. Podobnie stanie się np. jeśli okaże się, że zobowiązanie podatkowe ma przekroczyć 5000 zł.

Komentarz
Co oczywiste, korzyścią z wprowadzenia rozwiązań upraszczających postępowanie ma być przede wszystkim
szybsze rozstrzyganie spraw podatkowych. Odformalizowanie ma bowiem skrócić czas niezbędny organowi
podatkowemu na wydanie decyzji. Pamiętajmy jednak, że nie ma nic za darmo. Podatnik w zamian za uproszczenie
procedury godzi się na rezygnację z pewnych gwarancji procesowych (chociażby z prawa do wypowiedzenia się
o materiale dowodowym).
Uproszczenie postępowań podatkowych w sprawach prostszych pozwoli na większą koncentrację zasobów organów
podatkowych na sprawach trudnych i wytworzy potencjał do poprawy jakości i terminowości działania. A zatem
zyskać mają wszyscy, również ci podatnicy, których sprawy są bardziej skomplikowane. W założeniu bowiem organy
podatkowe powinny być w stanie przerzucić większe środki na te właśnie bardziej skomplikowane sprawy. Nie
powinno to mieć wpływu na merytorykę ich prowadzenia, ale chociaż na czas ich trwania. A ciągnące się latami
postępowania faktycznie nieczęsto służą komukolwiek. Wszystko to wpisuje się więc w ogólną i postulowaną od lat
tendencję odformalizowania procedur sądowych i administracyjnych. W sądownictwie powszechnym niespecjalnie
udało się tę tendencję skutecznie zaszczepić. Jak będzie w przypadku administracyjnego postępowania
podatkowego? Z pewnością wiele zależeć będzie od podejścia samych urzędników, jak zwykle zresztą w takich
sytuacjach. Samą ideę należy jednak ocenić pozytywnie.

Korzyścią z uproszczenia postępowań podatkowych będzie szybsze rozstrzyganie spraw oraz lepsze wykorzystanie zasobów organów podatkowych. Pomimo potencjalnych ograniczeń procesowych dla podatników, wprowadzenie procedur uproszczonych ma przyczynić się do poprawy jakości i terminowości działania organów podatkowych.