Newsletter o instrumentach finansowych bez zwolnienia z podatku VAT

Tematyka: instrumenty finansowe, zwolnienie z VAT, usługi maklerskie, usługa abonamentowa, interpretacja indywidualna

W zakresie świadczenia usług udostępniania informacji o notowaniach instrumentów finansowych nie
znajduje zastosowanie zwolnienie z podatku VAT na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 41 VATU, ponieważ nie
stanowią one usługi, której przedmiotem są instrumenty finansowe, a jedynie usługę odnoszącą się do tych
instrumentów.
Spółka (dalej: Wnioskodawca) prowadzi działalność gospodarczą na terytorium kraju polegającą na świadczeniu
usług związanych z instrumentami finansowymi, w szczególności usługi:
• nabywania oraz zbywania papierów wartościowych we własnym imieniu a na rachunek klienta,
• prowadzenia rachunków papierów wartościowych oraz rachunków pieniężnych służących do ich obsługi,
• pośrednictwa w nabywaniu oraz zbywaniu papierów wartościowych będących w obrocie na zagranicznych rynkach
regulowanych.
W przypadku klientów, na rzecz których Wnioskodawca świadczy usługi maklerskie, oferowana jest również tzw.
usługa abonamentowa. Przedmiotowa usługa jest zdefiniowana w odrębnej umowie zawartej pomiędzy
Wnioskodawcą a klientem jako usługa, której przedmiotem jest udostępnianie informacji o notowaniach instrumentów
finansowych. Usługa abonamentowa jest oferowana wyłącznie klientom, którzy korzystają z posiadanego
u Wnioskodawcy rachunku inwestycyjnego. Zdaniem Wnioskodawcy, dane otrzymywane w ramach usługi
abonamentowej są związane z korzystaniem przez klientów z usług maklerskich.
W związku z powyższym, Wnioskodawca zwrócił się z pytaniem do Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej, czy
usługi udostępniania informacji o notowaniach instrumentów finansowych, świadczone w związku z wykonywaniem
innych usług maklerskich zwolnionych z podatku VAT, korzystają ze zwolnienia z art. 43 ust. 1 pkt 41 ustawy
z 11.3.2004 r. o podatku od towarów i usług (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 361; dalej: VATU).
W ocenie Wnioskodawcy, brzmienie art. 43 ust. 1 pkt 41 VATU powinno być interpretowane w taki sposób, że każda
czynność odnosząca się do instrumentów finansowych – w tym także usługa udostępniania informacji o notowaniach
instrumentów finansowych, która jest zdaniem Wnioskodawcy ściśle powiązana z ich obrotem – powinna podlegać
zwolnieniu. Dodatkowo Wnioskodawca w uzasadnieniu do wniosku wsparł się również definicją usługi kompleksowej,
gdyż w jego ocenie usługa abonamentowa powinna być rozumiana jako usługa pomocnicza do świadczenia
zasadniczego tj. usług maklerskich.
Dyrektor KIS uznał stanowisko Spółki za nieprawidłowe zarówno w zakresie usługi kompleksowej, jak i rozszerzenia
zwolnienia z podatku VAT w sposób zaproponowany przez Wnioskodawcę. W ocenie organu podatkowego,
w opisywanym przez Wnioskodawcę stanie faktycznym nie można mówić o świadczeniu o charakterze
kompleksowym, ponieważ możliwe jest wyodrębnienie poszczególnych usług, które mogą mieć charakter samoistny.
Organ podatkowy argumentował swoje stanowisko tym, że usługi nabywania oraz zbywania papierów wartościowych
lub pośrednictwa w tym zakresie mogą być świadczone dla klientów z usługą abonamentową, jak i bez niej. Bowiem
to od woli klienta zależy czy skorzysta z dodatkowo proponowanej przez Wnioskodawcę usługi, która jest oferowana
w odrębnej umowie i za dodatkowym wynagrodzeniem. W związku z powyższym, w ocenie Dyrektora KIS oferowana
przez Wnioskodawcę usługa udostępniania informacji o notowaniach instrumentów finansowych nie jest niezbędna
do świadczenia na rzecz klientów usług nabywania oraz zbywania instrumentów finansowych.
W uzasadnieniu do wydanej interpretacji indywidualnej, organ podatkowy podkreślił, że z art. 43 ust. 1 pkt 41 VATU
wynika, że zwolnione od podatku są usługi, których przedmiotem są instrumenty finansowe. W ocenie Dyrektora KIS
istnieje zasadnicza różnica pomiędzy usługami, których przedmiotem są instrumenty finansowe a usługami, które się
do nich odnoszą. Zdaniem organu, przedmiotem usługi abonamentowej jest informacja o instrumentach finansowych,
a nie instrument finansowy sam w sobie, co bezpośrednio ją dyskwalifikuje ze zwolnienia z VAT.
Spółka zaskarżyła wydaną interpretację indywidualną. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie (dalej: WSA)
oddalił skargę na wydaną interpretację indywidualną. W ocenie WSA, rację w sporze należy przyznać organowi
podatkowemu, który uznając stanowisko Wnioskodawcy za nieprawidłowe wskazał, że świadczone przez
Wnioskodawcę usługi abonamentowe mają charakter czysto techniczny, nie stanowią świadczenia, którego
przedmiotem są instrumenty finansowe, a zatem nie podlegają zwolnieniu z art. 43 ust. 1 pkt 41 VATU. Sąd
administracyjny I instancji podkreślił również, że usługi udostępniania informacji o notowaniach instrumentów
finansowych nie tworzą wraz z usługami maklerskimi świadczenia o charakterze kompleksowym.

Wnioskodawca nie zgodził się ze stanowiskiem WSA i wniósł skargę kasacyjną do Naczelnego Sądu
Administracyjnego (dalej: NSA), w której wniósł o uchylenie wyroku WSA w całości. NSA uznał skargę kasacyjną za
niezasadną.

Komentarz
Wnioskodawca we wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej zwrócił się z pytaniem, czy usługi udostępniania
informacji o notowaniach instrumentów finansowych, świadczonych w związku z wykonywaniem usług maklerskich
zwolnionych z VAT również korzystają ze zwolnienia z art. 43 ust. 1 pkt 41 VATU. W swoich rozważaniach,
Wnioskodawca interpretował przedmiotowy przepis poprzez rozszerzenie jego zakresu również na usługi
abonamentowe związane z prowadzoną działalnością maklerską. Niemniej, w uzasadnieniu powołał się również na
instytucję tzw. świadczenia o charakterze kompleksowym, w przypadku którego usługi abonamentowe stanowiłyby
świadczenie pomocnicze nierozerwalnie związane ze świadczeniem zasadniczym tj. usługą maklerską podlegającą
zwolnieniu z VAT.
Istotą rozważań Wnioskodawcy, organu podatkowego, a także sądów administracyjnych są dwa aspekty tj. zakres
zwolnienia z art. 43 ust. 1 pkt 41 VATU oraz definicja świadczenia kompleksowego.
Zgodnie z art. 43 ust. 1 pkt 41 VATU zwalnia się od podatku VAT usługi, których przedmiotem są instrumenty
finansowe, o których mowa w ustawie z 29.7.2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz.
722), z wyłączeniem przechowywania tych instrumentów i zarządzania nimi, oraz usługi pośrednictwa w tym
zakresie. W świetle ustawy o obrocie instrumentami finansowymi za instrumenty finansowe rozumie się m.in. papiery
wartościowe.
W wydanej interpretacji indywidualnej, organ podatkowy prawidłowo zaznaczył, że przy dokonywaniu interpretacji
przepisów z art. 43 ust. 1 pkt 41 VATU należy uwzględnić orzecznictwo TSUE dotyczące usług finansowych. Zgodnie
z wyrokiem TSUE z 28.7.2011 r., C-350/10,
, świadczone usługi - aby podlegały zwolnieniu z podatku VAT -
muszą skutkować przekazaniem środków pieniężnych oraz prowadzić do zmian prawnych i finansowych, bowiem
należy dokonać rozróżnienia między usługą zwolnioną a dostarczaniem zwykłego świadczenia fizycznego lub
technicznego (takiego jak udostępnienie bankowi systemu informatycznego). Dodatkowo, w wyroku TSUE
z 13.12.2001 r., C-230/00, podkreślono, że obrót papierami wartościowymi polega na działaniach zmieniających
sytuację prawną i finansową między stronami. W związku z czym, dostawa zwykłej usługi technicznej lub
administracyjnej, nie zmieniającej sytuacji prawnej lub finansowej nie powinna być objęta zwolnieniem z podatku
VAT.
Organ podatkowy, podsumowując rozważania podkreślił, że istnieje różnica znaczeniowa pomiędzy określeniem
„których przedmiotem są” oraz „odnoszące się do”. W ocenie DKIS nie można uznać, że przedmiotem świadczonej
przez Wnioskodawcę usługi abonamentowej są instrumenty finansowe, ponieważ świadczona usługa jedynie odnosi
się do tych instrumentów. Należy zgodzić się z organem podatkowym, ponieważ usługa udostępniania informacji
o notowaniach instrumentów finansowych nie skutkuje przekazaniem środków pieniężnych oraz nie prowadzi do
zmian prawnych i finansowych, a czynność ma jedynie charakter techniczny. Z uzasadnieniem organu podatkowego
zgodziły się również sądy administracyjne pierwszej i drugiej instancji rozpatrując skargę Wnioskodawcy.
W uzasadnieniu podkreślono, że usługę abonamentową należy uznać za czynność o charakterze administracyjnym
i technicznym, której przedmiotem nie są instrumenty finansowe.
Zarówno organ podatkowy, jak i sądy administracyjne uznały, że usługa maklerska świadczona przez Wnioskodawcę
wraz z usługami udostępniania informacji o notowaniach instrumentów finansowych nie mają charakteru świadczenia
o charakterze złożonym. Ani ustawa o VAT ani dyrektywa VAT 2006/112/WE (Dz.Urz. UE L z 2006 r. Nr 347, s. 1)
nie zawiera definicji usługi kompleksowej, bowiem koncepcję świadczenia złożonego opracował TSUE w wydanych
wyrokach, w szczególności w sprawie Card Protection Plan Ltd. (C-349/96).
W wydanych wyrokach TSUE podkreślił, że każde świadczenie usług powinno być traktowane jako odrębne
i niezależne, a z kolei świadczenie obejmujące z ekonomicznego punktu widzenia jedną usługę nie powinno być
sztucznie dzielone, bowiem mogłoby prowadzić do nieprawidłowości w funkcjonowaniu systemu podatku VAT.
Pojedyncze świadczenie ma miejsce zwłaszcza wtedy, gdy jedną lub więcej części składowych uznaje się za usługę
zasadniczą, natomiast inne elementy traktuje się jako usługi pomocnicze. Usługa pomocnicza nie stanowi dla klienta
celu samego w sobie, ale jest środkiem do lepszego wykorzystania usługi zasadniczej.
W zakresie usługi kompleksowej również należy zgodzić się ze stanowiskiem zaprezentowanym przez organy
podatkowe, a następnie sądy administracyjne. W świetle przedstawionego we wniosku o wydanie interpretacji
indywidualnej stanu faktycznego, usługa maklerska wraz z usługą udostępniania informacji o notowaniach
instrumentów finansowych nie spełniają definicji świadczenia o charakterze złożonym. Zarówno usługa maklerska,
jak i usługa abonamentowa mogą mieć charakter samoistny, bowiem usługa zwolniona z VAT może być świadczona
z usługą abonamentową, jak i bez niej. W omawianym stanie faktycznym, klient decyduje czy skorzysta z dodatkowo
oferowanej przez Wnioskodawcę usługi. Dodatkowo usługa abonamentowa nie stanowi świadczenia niezbędnego do
usług maklerskich oferowanych klientom, a więc nie są ze sobą tak ściśle związane, że tworzą obiektywnie jedno
niepodzielne świadczenie gospodarcze, którego rozdzielenie miałoby charakter sztuczny.

Wyrok NSA z 26.7.2023 r., I FSK 1728/19,

W zakresie usługi kompleksowej również należy zgodzić się ze stanowiskiem zaprezentowanym przez organy podatkowe, a następnie sądy administracyjne. W świetle przedstawionego we wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej stanu faktycznego, usługa maklerska wraz z usługą udostępniania informacji o notowaniach instrumentów finansowych nie spełniają definicji świadczenia o charakterze złożonym. Zarówno usługa maklerska, jak i usługa abonamentowa mogą mieć charakter samoistny, bowiem usługa zwolniona z VAT może być świadczona z usługą abonamentową, jak i bez niej. W omawianym stanie faktycznym, klient decyduje czy skorzysta z dodatkowo oferowanej przez Wnioskodawcę usługi. Dodatkowo usługa abonamentowa nie stanowi świadczenia niezbędnego do usług maklerskich oferowanych klientom, a więc nie są ze sobą tak ściśle związane, że tworzą obiektywnie jedno niepodzielne świadczenie gospodarcze, którego rozdzielenie miałoby charakter sztuczny.