Kilkukrotne przechodzenie na emeryturę

Możliwość kilkukrotnego przechodzenia na emeryturę nie może być kwestionowana. Wyrok SN z 8.3.2017 r. dotyczył sprawy Romana C. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych III Oddziałowi w W. i zmiany decyzji dotyczącej wysokości emerytury wnioskodawcy. Sąd Najwyższy uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę do ponownego rozpatrzenia. Wyrok ten dotyczył interpretacji przepisów dotyczących przechodzenia na emeryturę

Tematyka: emerytura, przechodzenie na emeryturę, wyrok SN, art. 55 EmRentyFUSU, kwestia wieku emerytalnego, kontynuowanie ubezpieczenia, rozpatrzenie skargi kasacyjnej

Możliwość kilkukrotnego przechodzenia na emeryturę nie może być kwestionowana. Wyrok SN z 8.3.2017 r. dotyczył sprawy Romana C. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych III Oddziałowi w W. i zmiany decyzji dotyczącej wysokości emerytury wnioskodawcy. Sąd Najwyższy uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę do ponownego rozpatrzenia. Wyrok ten dotyczył interpretacji przepisów dotyczących przechodzenia na emeryturę

Możliwość kilkukrotnego przechodzenia na emeryturę nie może być kwestionowana.
Wyrok SN z 8.3.2017 r., II UK 755/15
Przewodniczący Sędzia SN Jerzy Kuźniar (sprawozdawca), Sędzia SA Marek Procek, Sędzia SN Maciej
Pacuda.
Sąd Najwyższy po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw
Publicznych 8.3.2017 r. sprawy z wniosku Romana C. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych III
Oddziałowi w W. o wysokość emerytury na skutek skargi kasacyjnej organu rentowego od wyroku SA w W.
z 24.6.2015 r. […]; uchyla zaskarżony wyrok w punktach II, III i IV i sprawę przekazuje SA w W. do ponownego
rozpoznania i orzeczenia o kosztach postępowania kasacyjnego.

Uzasadnienie
Wyrokiem z 24.6.2015 r. SA w W. w sprawie przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych III Oddziałowi w W.
o wysokość emerytury, na skutek apelacji wnioskodawcy Romana C., sprostował w komparycji zaskarżonego wyroku
określenie przedmiotu sporu w ten sposób, że zamiast „o emeryturę” wpisał „o wysokość emerytury” (pkt I), zmienił
wyrok SO w W. z 25.4.2014 r. i poprzedzającą go decyzję organu rentowego z 21.11.2013 r. i przyznał
wnioskodawcy prawo do obliczenia emerytury na podstawie art. 55 ustawy z 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach
z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.jedn.: Dz.U. z 2016 r. poz. 887 ze zm.; dalej jako: EmRentyFUSU),
stwierdził odpowiedzialność organu rentowego za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji
(pkt III) oraz zasądził od organu rentowego na rzecz wnioskodawcy kwotę 30 zł tytułem zwrotu kosztów
postępowania w sprawie (pkt IV).
W ustalonym stanie faktycznym wnioskodawca (ur. 20.5.1940 r.) złożył 31.5.1996 r. wniosek o wcześniejszą
emeryturę na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z 26.1.1990 r. w sprawie wcześniejszych emerytur dla
pracowników zwalnianych z pracy z przyczyn dotyczących zakładów pracy (Dz.U. Nr 4, poz. 27). Decyzją
z 25.7.1996 r. organ rentowy ustalił mu prawo do tego świadczenia, wyliczając jego wysokość w myśl art. 10 ustawy
z 17.10.1991 r. o rewaloryzacji emerytur i rent, o zasadach ustalania emerytur i rent oraz o zmianie niektórych ustaw
(Dz.U. Nr 104, poz. 450 ze zm.) w oparciu na algorytm identyczny jak w art. 53 EmRentyFUSU. Wskaźnik wysokości
podstawy wymiaru wyniósł 328, 97% i został ograniczony do 250%. Mimo otrzymania emerytury wnioskodawca
pozostawał w ubezpieczeniu społecznym w latach 1996–2006. W dniu 4.4.2006 r. złożył wniosek o przyznanie
emerytury z tytułu osiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego. Prawo do tego świadczenia ustalone zostało
decyzją z 4.5.2006 r. Podstawę wymiaru stanowiła podstawa wymiaru wcześniej przyznanej emerytury, wskaźnik
wysokości podstawy wymiaru wyniósł zaś 337, 28% i został ograniczony do 250%. Wnioskodawca był nadal aktywny
zawodowo. W dniu 16.10.2013 r. złożył wniosek o przeliczenie emerytury na zasadach określonych w art. 26 w zw.
z art. 55 EmRentyFUSU (emeryturę kapitałową). Zaskarżoną decyzją z 21.11.2013 r. organ rentowy odmówił
odwołującemu się prawa do okresowej emerytury kapitałowej, wskazując, że wnioskodawca po raz pierwszy
z wnioskiem o emeryturę wystąpił 31.5.1996 r.
Wyrokiem z 25.4.2014 r. SO w W. oddalił odwołanie wnioskodawcy, wskazując w uzasadnieniu, że zgodnie z art. 55
EmRentyFUSU ubezpieczonemu spełniającemu warunki do uzyskania emerytury na podstawie art. 27, który
kontynuował ubezpieczenia emerytalne i rentowe po osiągnięciu przewidzianego w tym przepisie wieku
emerytalnego i wystąpił z wnioskiem o przyznanie emerytury po 31.12.2008 r., może być obliczona emerytura na
podstawie art. 26, jeżeli jest wyższa od obliczonej zgodnie z art. 53. Artykuł 55 EmRentyFUSU nie stanowi jednak
samodzielnej podstawy przyznania emerytury. Umożliwia jedynie ustalenie najbardziej korzystnej wysokości
świadczenia przyznanego na podstawie art. 27, dopuszczając ustalenie wysokości świadczenia osobom
spełniającym warunki do przejścia na emeryturę na starych zasadach według reguł obowiązujących dla
ubezpieczonych urodzonych po 31.12.1948 r., na zasadach art. 26, jeżeli osoby te kontynuowały ubezpieczenie
emerytalne po osiągnięciu 60/65 lat życia i wystąpiły z wnioskiem o świadczenie po 31.12.2008 r., a emerytura,
obliczona w myśl art. 26, okaże się wyższa niż obliczona zgodnie z art. 53. Sąd I instancji powołał się na wyrok SN
z 10.7.2013 r. (II UK 424/12, 
), w którym wskazano, że „ubezpieczony urodzony przed 1.1.1949 r., który
osiągnął powszechny wiek emerytalny, kontynuował ubezpieczenie i wystąpił o emeryturę dopiero po 31.12.2008 r.,
może złożyć wniosek o wyliczenie tego świadczenia niezależnie od tego, czy wcześniej złożył wniosek o emeryturę
w niższym wieku emerytalnym lub o emeryturę wcześniejszą. Przepis art. 55 EmRentyFUSU, umożliwiając
ubezpieczonym urodzonym przed 1.1.1949 r. wyliczenie emerytury w wieku powszechnym według jej art. 26,
zrównuje w pewnym sensie sytuacje tych osób (urodzonych przed 1.1.1949 r.) z sytuacją osób urodzonych po
31.12.1948 r., które (jeśli nabyły prawo do emerytury w niższym wieku emerytalnym albo do tzw. emerytury
wcześniejszej) mogą, osiągając powszechny wiek emerytalny złożyć wniosek o ustalenie prawa do emerytury



w powszechnym wieku emerytalnym wyliczanej według art. 24 EmRentyFUSU. Jeżeli więc nie może być
kwestionowana możliwość kilkakrotnego przechodzenia na emeryturę, a w treści art. 55 EmRentyFUSU brak
zastrzeżenia, że wniosek o przejście na emeryturę w powszechnym wieku przez osoby objęte art. 27 ma być
pierwszym wnioskiem o przejście na emeryturę, przepis ten (art. 55 EmRentyFUSU) należy rozumieć jako
przyznający prawo do złożenia wniosku o wyliczenie emerytury w powszechnym wieku emerytalnym, jeżeli
ubezpieczenie było kontynuowane po osiągnięciu wieku 60/65 lat, a wniosek został złożony po 31.12.2008 r.
niezależnie od faktu przejścia przez te osoby na emeryturę wcześniejszą lub w niższym wieku emerytalnym”. Sąd
I instancji uznał, że przedstawiona wykładnia znajduje zastosowanie również na gruncie rozpatrywanej sprawy, gdyż
odwołujący się wystąpił z wnioskiem o emeryturę z tytułu osiągnięcia wieku emerytalnego przed 31.12.2008 r.,
uzyskując prawo do emerytury w 2006 r. Wobec kontynuowania przez wnioskodawcę zatrudnienia ustalonego
świadczenia nie wypłacano. Wypłatę podjęto od marca 2009 r. na wniosek odwołującego się. Świadczenie to zostało
ustalone na podstawie art. 53 EmRentyFUSU. Mając powyższe na uwadze, sąd uznał, że wnioskodawca nie spełnił
wszystkich przesłanek wynikających z art. 55 EmRentyFUSU, a zatem jego świadczenie nie może ulec przeliczeniu,
a co za tym idzie, zaskarżona decyzja jest prawidłowa.
Rozpatrując apelację wnioskodawcy, sąd II instancji zmienił wyrok sądu I instancji i poprzedzającą go decyzję organu
rentowego i przyznał wnioskodawcy prawo do obliczenia emerytury na podstawie art. 55 EmRentyFUSU (pkt II),
stwierdzając także odpowiedzialność organu rentowego za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania
decyzji (pkt III). W uzasadnieniu wyroku sąd II instancji wskazał, że w art. 55 EmRentyFUSU chodzi nie o przyznanie,
lecz o obliczenie według innych zasad emerytury już nabytej po spełnieniu warunków z art. 27. Jeżeli
w dotychczasowej praktyce stosowania art. 55 EmRentyFUSU nie może być kwestionowana możliwość kilkakrotnego
przechodzenia na emeryturę, a w treści przepisu brak zastrzeżenia, że wniosek o przejście na emeryturę
w powszechnym wieku przez osoby objęte art. 27 ma być pierwszym wnioskiem o przejście na emeryturę, przepis
ten należy rozumieć jako przyznający prawo do złożenia wniosku o wyliczenie emerytury w powszechnym wieku
emerytalnym, jeżeli ubezpieczenie było kontynuowane po osiągnięciu takiego wieku, a wniosek zostanie złożony po
31.12.2008 r. Ratio legis przepisu dotyczy kontynuowania opłacania składek, nie zaś ustalenia prawa do świadczenia
emerytalnego po raz pierwszy, skoro nie budzi wątpliwości, że na emeryturę można przechodzić kilka razy.
W skardze kasacyjnej od tego wyroku, zaskarżając go w całości, pełnomocnik organu rentowego zarzucił naruszenie
prawa materialnego przez niewłaściwe zastosowanie art. 55 EmRentyFUSU do ustalenia wysokości emerytury
wnioskodawcy, który wystąpił z wnioskiem o przyznanie emerytury przed 1.1.2009 r. Wniósł o uchylenie
zaskarżonego wyroku w całości.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna jest w pełni uzasadniona.
Trzeba wstępnie przypomnieć, że zgodnie z art. 39813 § 1 i 2 KPC SN rozpoznaje skargę kasacyjną w granicach
zaskarżenia oraz w granicach podstaw; w granicach zaskarżenia bierze jednak z urzędu pod rozwagę nieważność
postępowania, będąc związanym ustaleniami faktycznymi stanowiącymi podstawę zaskarżonego orzeczenia.
W okolicznościach sprawy oznacza to, że nie jest kwestionowane ustalenie, że wnioskodawca już 31.5.1996 r. złożył
wniosek o przyznanie wcześniejszej emerytury na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z 26.1.1990 r.
i świadczenie to zostało mu przyznane (decyzją z 25.7.1996 r.). Mimo otrzymania emerytury wnioskodawca
w dalszym ciągu pozostawał w ubezpieczeniu społecznym, natomiast decyzją z 4.5.2006 r. otrzymał emeryturę po
osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego (na podstawie art. 27 EmRentyFUSU), podlegając w dalszym ciągu
ubezpieczeniom społecznym, kontynuując zatrudnienie. W dniu 16.10.2013 r. złożył wniosek o przeliczenie
emerytury na zasadach określonych w art. 26 w zw. z art. 55 EmRentyFUSU (emeryturę kapitałową). W utrwalonym
orzecznictwie SN trafnie przywołanym w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, w tym zwłaszcza w uchwale z 4.7.2013
r. (II UZP 4/13, OSNP Nr 21–12/2013, poz. 257), przyjęto, że ubezpieczony urodzony przed 31.12.1948 r., który po
osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego kontynuował ubezpieczenie i wystąpił o emeryturę po 31.12.2008 r.,
ma prawo do jej wyliczenia na podstawie art. 26 w zw. z art. EmRentyFUSU, niezależnie od tego, czy wcześniej
złożył wniosek o emeryturę w niższym wieku emerytalnym lub o emeryturę wcześniejszą. W utrwalonych poglądach
judykatury przyjmuje się ponadto, że emerytura w niższym i w powszechnym wieku emerytalnym to odrębne rodzaje
emerytur. W wyroku SN z 5.10.2006 r. (I UK 82/06, 
) wyrażono trafny pogląd, że nie ma przeszkód prawnych,
aby ubezpieczony pobierający emeryturę przyznaną mu w niższym wieku emerytalnym dla pracowników
zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze – art. 32 EmRentyFUSU, domagał się
przyznania emerytury przysługującej w tzw. powszechnym wieku emerytalnym na podstawie art. 27 EmRentyFUSU,
ponieważ ze względu na odmienne przesłanki nabycia prawa do obu tych świadczeń organ ubezpieczeń społecznych
powinien wydać decyzje w oparciu na różne podstawy prawne przysługujących ubezpieczonemu świadczeń
emerytalnych, a następnie wypłacać świadczenie wyższe lub wybrane przez ubezpieczonego – art. 95 ust. 1
EmRentyFUSU (por. także wyrok z 20.1.2005 r., I UK 120/04, OSNP Nr 16/2005, poz. 257 i orzecznictwo w nim
powołane). Jeżeli więc nie może być kwestionowana możliwość kilkakrotnego przechodzenia na emeryturę, przepis
art. 55 EmRentyFUSU należy rozumieć jako przyznający prawo do złożenia wniosku o wyliczenie emerytury
w powszechnym wieku emerytalnym, jeżeli ubezpieczenie było kontynuowane po osiągnięciu wieku 65 lat dla



mężczyzn, a wniosek został złożony po 31.12.2008 r. niezależnie od faktu uzyskania przez te osoby emerytury
wcześniejszej (art. 32 EmRentyFUSU) lub w niższym wieku emerytalnym (art. 29 EmRentyFUSU) – por. także m.in.
wyroki SN z 10.7.2013 r., II UK 424/12, 
, z 4.9.2013 r., II UK 23/13, OSNP Nr 6/2014, poz. 85, z 7.11.2013 r, II
UK 143/13, OSNP Nr 10/2014, poz. 148 i z 18.9.2014 r., I UK 27/14, 
.
Zaprezentowane stanowisko, w pełni podzielane przez obecny skład SN, nie znajduje jednak zastosowania do
sytuacji prawnej wnioskodawcy, gdy się zważy, że wystąpił on z wnioskiem o emeryturę na podstawie art. 27
EmRentyFUSU (tzw. emeryturę w powszechnym wieku) już w 2006 r. i prawo do tego świadczenia zostało mu
przyznane, chociaż nie podjęto jego wypłaty wobec pozostawania w zatrudnieniu. Oznacza to, że nie został
spełniony warunek zawarty w art. 55 EmRentyFUSU, kreujący wyjątek od zasady ustalania ubezpieczonym
urodzonym przed 1.1.1949 r. emerytury w wysokości wynikającej z dotychczasowych („starych”) zasad (art. 27 w zw.
z art. 53 EmRentyFUSU). Ubezpieczonym, urodzonym przed wymienioną datą (1.1.1949 r.), przysługuje prawo do
obliczenia emerytury według nowych zasad, jeżeli wysokość emerytury obliczonej na podstawie art. 26 w zw. z art.
55 okaże się wyższa od ustalonej według dotychczasowych zasad, pod warunkiem kontynuowania ubezpieczenia
emerytalnego po osiągnięciu 60/65 lat życia (po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego) i wystąpienia
z wnioskiem o przyznanie emerytury na podstawie art. 27 EmRentyFUSU (po raz pierwszy) po 31.12.2008 r. Tak
więc z możliwości obliczenia wysokości emerytury na podstawie art. 55 EmRentyFUSU nie mogą korzystać
ubezpieczeni urodzeni przed 1.1.1949 r., także kontynuujący ubezpieczenia emerytalne i rentowe po osiągnięciu
przewidzianego w art. 27 EmRentyFUSU wieku emerytalnego, którym przyznane zostały emerytury po osiągnięciu
powszechnego wieku emerytalnego (art. 27 EmRentyFUSU) przed końcem 2008 r. w wysokościach obliczonych
według dotychczasowych zasad, także wówczas gdy nie pobierali takiego świadczenia, wobec kontynuowania
zatrudnienia.
Trzeba wspomnieć, że analogiczny problem był już przedmiotem oceny SN (por. wyroki z 8.7.2015 r., II UK 217/14,
MoPr Nr 10/2015, s. 549 oraz z 31.1.2017 r., II UK 652/15, 
).
Tym się kierując, biorąc również pod uwagę wnioski skargi kasacyjnej, orzeczono jak w sentencji na podstawie art.
39815 § 1 KPC oraz art. 108 § 2 w zw. z art. 39821 KPC.
Wyrok SN z 8.3.2017 r., II UK 755/15







Wyrok SN z 8.3.2017 r. dotyczył kwestii obliczania emerytur na podstawie różnych zasad oraz prawidłowego zastosowania art. 55 EmRentyFUSU. Sąd Najwyższy uznał skargę kasacyjną za uzasadnioną, a wyrok II instancji za niewłaściwy. Decyzja organu rentowego została uchylona. Sprawa została rozpatrzona na podstawie przepisów prawa materialnego i ustalonego stanu faktycznego