Urlop bezpłatny

Na pisemny wniosek pracownika pracodawca może udzielić mu urlopu bezpłatnego. Wniosek powinien wskazywać czas trwania urlopu, co oznacza, że pracodawca nie może udzielić urlopu w innym czasie niż określony w wniosku, chyba że zgodzi się pracownik. Decyzja o udzieleniu urlopu należy do pracodawcy, który może przyjąć wymiar z wniosku pracownika lub krótszy. Oświadczenia pracodawcy nie muszą być pisemne, ale pisma dotyczące urlopu bezpłatnego powinny znaleźć się w aktach pracownika. Zarówno wniosek o urlop, jak i jego udzielenie, są oświadczeniami woli podlegającymi wykładni na podstawie Kodeksu Cywilnego i Kodeksu Pracy. Udzielenie urlopu bezpłatnego na wniosek pracownika, gdy ten ma wykonywać część obowiązków, nie jest traktowane jako udzielenie urlopu. Okres urlopu bezpłatnego nie wlicza się do okresu pracy, nie jest traktowany jako przepracowany ani nie daje praw do ubezpieczeń społecznych. Pracownik może otrzymać urlop bezpłatny na wykonywanie pracy u innego pracodawcy za zgodą na piśmie. Decyzja o urlopie bezpłatnym może wpłynąć na trwałość stosunku pracy, a pracownik ma prawo powrotu do pracy u pracodawcy, który go zatrudniał, na równorzędne stanowisko pod względem wynagrodzenia. Niedotrzymanie warunków powrotu powoduje wygaśnięcie stosunku pracy, chyba że przyczyna leży po stronie pracownika.

Tematyka: urlop bezpłatny, wniosek pracownika, udzielenie urlopu, akt osobowy, forma pisemna, Kodeks Cywilny, Kodeks Pracy, wyrok SN, zatrudnienie, ubezpieczenia społeczne, powrót do pracy, równorzędne stanowisko, wynagrodzenie

Na pisemny wniosek pracownika pracodawca może udzielić mu urlopu bezpłatnego. Wniosek pracownika
o urlop bezpłatny powinien wskazywać czas trwania urlopu, co z jednej strony oznacza, że pracodawca bez
uzgodnienia z pracownikiem nie może mu udzielić urlopu w czasie innym niż określony w jego pisemnym
wniosku, z drugiej jednak, że to do pracodawcy należy decyzja, czy udzieli urlopu w wymiarze oznaczonym
przez pracownika, czy też w wymiarze krótszym (zob. wyrok SN z 21.10.2003 r., I PK 559/02, niepubl.)
Dla ważności oświadczenia pracodawcy nie jest wymagane zachowanie formy pisemnej. Powinna ona być jednak
zachowana z tego względu, że w § 6 ust. 2 pkt 2 lit. h rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 28.5.1996 r.
w sprawie zakresu prowadzenia przez pracodawców dokumentacji w sprawach związanych ze stosunkiem pracy
oraz sposobu prowadzenia akt osobowych pracownika (Dz.U. Nr 62, poz. 286) wprowadzono wymóg, aby w aktach
osobowych pracownika były pisma dotyczące urlopu bezpłatnego. W orzecznictwie przyjmuje się, że zarówno
wniosek pracownika o urlop bezpłatny, jak i jego udzielenie przez pracodawcę są oświadczeniami woli,
których wykładni należy dokonywać na podstawie art. 65 KC w związku z art. 300 KP (zob. wyrok SN
z 12.8.2004 r., III PK 42/04, OSNP Nr 6/2005, poz. 77).
Jeśli pracodawca na wniosek pracownika udzielił mu urlopu bezpłatnego, a jednocześnie strony umówiły się, że
pracownik będzie w tym czasie wykonywał część swoich dotychczasowych obowiązków, to nie doszło do udzielenia
pracownikowi urlopu bezpłatnego. Zgodnym zamiarem stron było bowiem dalsze wykonywanie przez pracownika tej
samej pracy na rzecz pracodawcy, tyle tylko że w ograniczonym zakresie (zob. wyrok SA w Gdańsku z 22.5.2013 r.,
III AUa 783/12). Takie zachowanie stron stosunku pracy prowadzi do konieczności oceny umowy o urlop bezpłatny –
przy uwzględnieniu dyrektyw wykładni z art. 65 KC – pod kątem jej pozorności (zob. wyrok SN z 13.9.2010 r., II PK
257/09 oraz wyrok z 16.7.2009 r., II PK 13/09). Również udzielenie pracownikowi urlopu bezpłatnego, bez jego
wniosku, z przyczyn związanych z trudnościami ekonomicznymi zakładu pracy i jednoczesne świadczenie przez
pracownika pracy, choćby w mniejszym wymiarze, skutkuje uznaniem, że w rzeczywistości nie doszło do udzielenia
pracownikowi urlopu bezpłatnego (zob. wyrok SA w Białymstoku z 12.2.2013 r., III AUa 677/12, OSAB Nr 1/2013,
poz. 105–112).
Okresu urlopu bezpłatnego nie wlicza się do okresu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze, co
stanowi naturalną konsekwencję tego, że w tym okresie ulegają zawieszeniu wzajemne obowiązki
i uprawnienia stron stosunku pracy (zob. wyrok z 16.7.2009 r., II PK 13/09 oraz wyrok SN z 6.1.2009 r., II PK
111/08). Okresu urlopu bezpłatnego nie można traktować jako okresu przepracowanego w związku z uzyskaniem od
pracodawcy dofinansowania na podniesienie kwalifikacji pracowniczych (zob. wyrok SN z 13.9.2010 r., II PK 257/09,
OSNP Nr 1–2/2012, poz. 5). W okresie urlopu bezpłatnego nie ustaje wprawdzie stosunek pracy, ale nie realizuje się
jednocześnie pracowniczy tytuł do ubezpieczeń społecznych, o którym mowa w art. 6 ust. 1 pkt 1 ustawy
z 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.jedn.: Dz.U. z 2015 r. poz. 121; zob. wyrok SA w Białymstoku
z 9.3.2016 r., III AUa 735/15).
Zgodnie z art. 1741 KP, za zgodą pracownika wyrażoną na piśmie, pracodawca może udzielić pracownikowi
urlopu bezpłatnego w celu wykonywania pracy u innego pracodawcy przez okres ustalony w zawartym w tej
sprawie porozumieniu między pracodawcami. Przekazywanie między pracodawcami pracowników w tym trybie
daje możliwość uregulowania stanu zatrudnienia – bez konieczności dokonywania zwolnień, a zwłaszcza zwolnień
grupowych. Uprawniony jest pogląd, że urlop ten udzielany jest przede wszystkim w interesie pracodawcy, który
unika w ten sposób obowiązku wypłaty odpraw z tytułu zwolnienia pracowników, jednak uznać go można także za
korzystny dla pracownika, chroni go bowiem przed utratą pracy (zob. wyrok SA w Gdańsku z 22.3.2016 r., III AUa
1877/15). Odmiennie niż to jest w odniesieniu do urlopu bezpłatnego z art. 174 KP, okres urlopu udzielonego
pracownikowi w celu podjęcia pracy u innego pracodawcy jest wliczany do okresu pracy, od którego zależą
uprawnienia pracownicze. Podkreśla się, że z samej istoty przepisu art. 1741 § 2 KP wynika, że dopiero
podjęcie pracy u dotychczasowego pracodawcy, po zakończeniu urlopu bezpłatnego, umożliwia zaliczenie
okresu tego urlopu do okresu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze (zob. wyrok SN z 23.1.2009
r., I PK 118/08 oraz wyrok SN z 13.1.2005 r., II UK 122/04, OSNP Nr 15/2005, poz. 232).
Decyzja pracownika o urlopie bezpłatnym może mieć konsekwencje dla trwałości jego stosunku pracy.
W orzecznictwie przyjmuje się bowiem, że wytypowanie do zwolnienia pracownika przebywającego na długotrwałym
urlopie bezpłatnym i korzystającego w tym czasie z innego źródła utrzymania stanowi obiektywne i racjonalne
kryterium doboru do wypowiedzenia. Jest to oczywiste, w sytuacji gdy pracodawca dokonuje wyboru między
pracownikiem, który świadczy pracę stanowiącą jego źródło utrzymania a pracownikiem, który pozostaje u niego
jedynie w formalnym zatrudnieniu, gdzie indziej odgrywając rolę pracownika i czerpiąc z tego dochody.
W szczególności wówczas, gdy przebywanie na urlopie bezpłatnym nie wynikało z przyczyn losowych, ale z decyzji

pracownika o realizowaniu swojej kariery zawodowej i naukowej poza pracodawcą (zob. wyrok SN z 6.4.2016 r., II
PK 174/15).
Na mocy art. 74 KP pracownik pozostający w związku z wyborem na urlopie bezpłatnym ma prawo powrotu do pracy
u pracodawcy, który zatrudniał go w chwili wyboru, na stanowisko równorzędne pod względem wynagrodzenia
z poprzednio zajmowanym, jeżeli zgłosi swój powrót w ciągu 7 dni od rozwiązania stosunku pracy z wyboru.
Niedotrzymanie tego warunku powoduje wygaśnięcie stosunku pracy, chyba że nastąpiło z przyczyn niezależnych od
pracownika (zob. wyrok SN z 22.1.2003 r., II UK 12/02, OSNP nr 7/2004, poz. 126). Z mocy art. 74 KP powrót
pracownika z wyboru do pracy po urlopie bezpłatnym udzielonym w ramach istniejącego równolegle stosunku
zatrudnienia nie gwarantuje jednak powierzenia tego samego stanowiska pracy co przed urlopem. Pracownik taki ma
natomiast zapewnioną możliwość kontynuacji zatrudnienia w ramach pierwotnego stosunku pracy (tj. stosunku pracy
sprzed wyboru) na stanowisku równorzędnym z poprzednio zajmowanym pod względem warunków płacowych.
Stanowisko równorzędne pod względem wynagrodzenia to stanowisko stwarzające takie same możliwości
awansowe, mające zapewnić ten sam poziom wynagrodzenia co przed pełnieniem funkcji z wyboru (zob. wyrok SN
z 18.10.2007 r., III PK 45/07 oraz wyrok SN z 26.6.2007 r., I PK 18/07, OSNP Nr 15–16/2008, poz. 221).
W orzecznictwie za błędny uznano pogląd, że art. 74 KP normuje wyłącznie sytuację pracownika urlopowanego do
świadczenia pracy z wyboru u innego pracodawcy. Wprawdzie zapewne takich właśnie sytuacji miał on dotyczyć
w intencjach ustawodawcy, ale w praktyce może także powstać problem kontynuacji stosunku pracy (powrotu do
poprzedniej pracy) po zatrudnieniu na podstawie wyboru u tego samego pracodawcy. Zdaniem SN udzielenie
pracownikowi urlopu bezpłatnego na czas jego zatrudnienia na podstawie wyboru u tego samego pracodawcy nie
jest niecelowe. Artykuł 174 KP przewiduje możliwość udzielenia urlopu bezpłatnego na wniosek pracownika. Przepis
ten w obecnym brzmieniu nie wymaga umotywowania wniosku. Nie określa też celu, w jakim urlop może być
udzielony, ani czasu, na jaki jest udzielany. Należy wobec tego przyjąć, że udzielenie urlopu bezpłatnego może
nastąpić także w celu innego niż dotychczasowe zatrudnienia u tego samego pracodawcy, na czas tego zatrudnienia
(zob. wyrok SN z 1.2.2017 r., I PK 41/16).
Wyrok SN z 1.2.2017 r., I PK 41/16, wyrok SN z 21.10.2003 r., I PK 559/02

Urlop bezpłatny to możliwość, która wymaga pisemnego wniosku pracownika i zgody pracodawcy. Decyzja o udzieleniu urlopu należy do pracodawcy, który może przyjąć wymiar z wniosku pracownika lub krótszy. Udzielenie urlopu bezpłatnego na wniosek pracownika, gdy ten ma wykonywać część obowiązków, nie jest traktowane jako udzielenie urlopu. Okres urlopu bezpłatnego nie wlicza się do okresu pracy, nie jest traktowany jako przepracowany ani nie daje praw do ubezpieczeń społecznych. Pracownik może otrzymać urlop bezpłatny na wykonywanie pracy u innego pracodawcy za zgodą na piśmie. Decyzja o urlopie bezpłatnym może wpłynąć na trwałość stosunku pracy, a pracownik ma prawo powrotu do pracy u pracodawcy, który go zatrudniał, na równorzędne stanowisko pod względem wynagrodzenia.