Złożenie oświadczenia o wypowiedzeniu umowy o pracę lub rozwiązaniu umowy o pracę bez wypowiedzenia
Umowa o pracę może zostać rozwiązana poprzez złożenie oświadczenia jednej ze stron, z zachowaniem okresu wypowiedzenia lub bez niego. Istotne jest, aby oświadczenie zostało przekazane na piśmie i miało realną możliwość dotarcia do adresata. Problemy często pojawiają się związane z doręczeniem oświadczeń, szczególnie gdy inicjatywa rozwiązania umowy pochodzi od pracodawcy.
Tematyka: umowa o pracę, oświadczenie o wypowiedzeniu, rozwiązanie umowy o pracę, okres wypowiedzenia, doręczenie oświadczenia, składanie oświadczeń woli, prawo pracy
Umowa o pracę może zostać rozwiązana poprzez złożenie oświadczenia jednej ze stron, z zachowaniem okresu wypowiedzenia lub bez niego. Istotne jest, aby oświadczenie zostało przekazane na piśmie i miało realną możliwość dotarcia do adresata. Problemy często pojawiają się związane z doręczeniem oświadczeń, szczególnie gdy inicjatywa rozwiązania umowy pochodzi od pracodawcy.
Umowa o pracę rozwiązuje się m.in. przez oświadczenie jednej ze stron z zachowaniem okresu wypowiedzenia lub przez oświadczenie jednej ze stron bez zachowania okresu wypowiedzenia. Oświadczenie powinno nastąpić na piśmie – wówczas uważa się je za złożone adresatowi z chwilą prawidłowego doręczenia mu pisma zawierającego to oświadczenie (zob. wyrok SN z 20.11.2014 r., I PK 88/14). W praktyce pojawiają się liczne problemy z doręczeniem pisemnych oświadczeń adresatowi, w szczególności w sytuacji gdy do rozwiązania umowy o pracę dochodzi z inicjatywy pracodawcy. Oświadczenie woli pracodawcy o wypowiedzeniu wywiera skutek prawny w momencie, w którym adresat tego oświadczenia woli mógł realnie zapoznać się z jego treścią (zob. wyrok SN z 14.6.2017 r., II PK 178/16; postanowienie SN z 23.5.2012 r., I PK 30/12, niepubl.). Dopóki zatem oświadczenie nie zostanie skutecznie złożone, dopóty stosunek pracy trwa (zob. wyrok SN z 7.12.2012 r., II PK 120/12). Ustalenie daty doręczenia adresatowi oświadczenia ma niezwykle istotne znaczenie w razie skierowania sporu na drogę sądową. Do 31.12.2016 r. odwołanie od wypowiedzenia umowy o pracę wnosiło się do sądu pracy w ciągu 7 dni od dnia doręczenia pisma wypowiadającego umowę o pracę, żądanie przywrócenia do pracy lub odszkodowania zaś – w ciągu 14 dni od dnia doręczenia zawiadomienia o rozwiązaniu umowy o pracę bez wypowiedzenia. Dopiero od 1.1.2017 r. terminy te zostały wydłużone do 21 dni. Ponieważ w przepisach KP nie uregulowano kwestii składania oświadczeń woli, odpowiednie zastosowanie na mocy art. 300 KP mają przepisy KC. Zgodnie z art. 61 KC oświadczenie woli, które ma być złożone innej osobie, jest złożone z chwilą, gdy doszło do niej w taki sposób, że mogła zapoznać się z jego treścią. Oświadczenie woli wyrażone w postaci elektronicznej jest złożone innej osobie, z chwilą gdy wprowadzono je do środka komunikacji elektronicznej w taki sposób, żeby osoba ta mogła zapoznać się z jego treścią. W orzecznictwie podkreśla się, że przy ocenie, czy oświadczenie woli o rozwiązaniu umowy o pracę zostało złożone pracownikowi, a więc czy miał on realną możliwość zapoznania się z jego treścią, należy posiłkować się regulacją doręczeń zawartą w przepisach procesowych; w szczególności dotyczy to tych wypadków, w których doręczenie następuje przez pocztę (zob. wyrok SN z 17.3.2016 r., III PK 84/15; wyrok SN z 10.10.2013 r., II PK 13/13, OSNP Nr 9/2014, poz. 125; wyrok SN z 16.12.2008 r., I PK 88/08, MoPr Nr 4/2009, s. 196; uchwała SN [7] z 9.9.1999 r., III ZP 5/99, OSNAPiUS Nr 4/2000, poz. 131). Należy wyjaśnić, że w rozumieniu art. 61 KC możliwość zapoznania się z treścią oświadczenia przez adresata nie może być utożsamiana z rzeczywistym zapoznaniem się przez niego z tym oświadczeniem (zob. wyrok SN z 20.11.2014 r., I PK 88/14), co oznacza, że skuteczne złożeniu oświadczenia woli następuje także, w sytuacji, w której co prawda adresat oświadczenia woli nie zna jego treści, ale miał realną możliwość zapoznania się z nią, gdyż doszła ona do niego w taki sposób, że mógł się z nią zapoznać. W celu odpowiedniego zastosowania art. 61 KC nie badamy, czy rzeczywiście doszło do zapoznania, ale uwzględniając normalny tok czynności, weryfikujemy, czy istniała taka możliwość (zob. wyrok SN z 23.4.2010 r., II PK 295/09). Ta realna możliwość zapoznania się z treścią oświadczenia woli nie może być jednak pojmowana abstrakcyjnie, powinna być oceniana z uwzględnieniem okoliczności danego wypadku (zob. wyrok SN z 18.4.2012 r., V CSK 215/11; wyrok SN z 12.2.2010 r., II PK 204/09). Na składającym oświadczenie woli spoczywa ciężar dowodu, że doszło ono do adresata w sposób umożliwiający mu – według zasad doświadczenia życiowego – zapoznanie się z jego treścią. W orzecznictwie SN dopuszczona została możliwość zastosowania do składania i przyjmowania oświadczeń woli w sferze prawa materialnego tzw. doręczeń zastępczych, w rozumieniu przepisów KPC (zob. wyrok SN z 18.4.2011 r., V CSK 215/11). Jeśli oświadczenie zostało posłane adresatowi listem albo innym sposobem porozumiewania się na odległość, składający powinien wykazać, że list został adresatowi doręczony. Dowód nadania listu poleconego, pozostawienia w skrzynce pocztowej zawiadomienia o jego nadejściu, dwukrotne awizowanie przesyłki poleconej nie są jednak dowodami doręczenia adresatowi oświadczenia woli zawartego w tym liście. Otrzymanie awiza nie jest równoznaczne z dojściem do adresata oświadczenia woli w taki sposób, że mógł on zapoznać się z jego treścią. Istotą awiza pozostawionego przez kuriera, podobnie jak awiza pocztowego, jest powiadomienie adresata przesyłki o możliwości jej odebrania w określonym miejscu i terminie. Możliwość taka powstaje dopiero wówczas, gdy adresat oświadczenia w zwykłym biegu zdarzeń uzyskał realną możliwość zapoznania się z treścią awizowanej przesyłki pocztowej, co wymaga udania się na pocztę (zob. wyrok SA w Szczecinie z 15.3.2017 r., I ACa 16/17). Można je wszakże potraktować jako dowody prima facie. Skoro nadawca listu przedstawił dowód nadania przesyłki w urzędzie pocztowym i adresat został zawiadomiony o nadejściu tej przesyłki oraz miejscu jej odbioru, to można stąd wnosić, że miał on możliwość zapoznania się z jej treścią. To domniemanie faktyczne może być obalone przez wykazanie, że adresat o nadejściu przesyłki nie wiedział lub nie miał możliwości jej odebrania (zob. wyrok SN z 5.10.2005 r., I PK 37/05, OSNP Nr 17– 18/2006, poz. 263 oraz postanowienie SN z 9.7.2009 r., II PZP 3/09, niepubl.) W sytuacji gdy pracownik, mając realną możliwość zapoznania się z treścią oświadczenia woli, z własnej woli, celowo, nie podejmuje przesyłki zawierającej to oświadczenie lub odmawia przyjęcia, należy przyjąć, iż zostało mu ono skutecznie złożone. Cel regulacji art. 61 zdanie pierwsze KC (w związku z art. 300 KP) jest oczywisty – chodzi o zapobieżenie uchylaniu się adresatów pism, listów, telegramów itp. od skutków zawartych w nich oświadczeń woli (zob. wyrok SN z 18.1.2005 r., II PK 124/04 oraz wyrok SN z 8.5.2002 r., I PKN 259/01, niepubl.). Z tych to właśnie względów odmowa przyjęcia wręczanego pisma, nieodebranie prawidłowo awizowanego listu, nieprzekazanie przesyłki przez dorosłego domownika z pewnością nie mogą stanowić powodów dla stwierdzenia, że oświadczenie woli nie zostało złożone. W świetle przeważającej części orzecznictwa SN, za datę doręczenia pisma, w ramach doręczenia zastępczego, należy przyjąć datę upływu siedmiodniowego terminu od powtórnego awizowania przesyłki (art. 139 § 1 KPC i § 8 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 12.10. 2010 r. w sprawie szczegółowego trybu i sposobu doręczania pism sądowych w postępowaniu cywilnym, zob. wyrok SN z 5.10.2005 r., I PK 37/05, OSNP Nr 17/18/2006, poz. 263 oraz postanowienie SN z 2.7.2009 r., II UZ 20/09, niepubl.). Wyrok SN z 20.11.2014 r., I PK 88/14, wyrok SN z 14.6.2017 r., II PK 178/16
Składanie oświadczeń woli w kontekście rozwiązania umowy o pracę wymaga zachowania określonych procedur, takich jak prawidłowe doręczenie adresatowi. Istotne jest również, aby pracownik miał realną możliwość zapoznania się z treścią oświadczenia, co może wpłynąć na ewentualne kroki prawne w przypadku sporu. Przepisy prawa precyzują, jakie czynności można uznać za skuteczne złożenie oświadczenia woli.