Odszkodowanie w związku z rozwiązaniem umowy o pracę w okresie wypowiedzenia

Odszkodowanie z art. 60 KP przysługuje w wysokości wynagrodzenia za czas do upływu wydłużonego okresu wypowiedzenia. Wyrok SN z 11.7.2017 r., II PK 227/16 Przewodniczący Sędzia SN Małgorzata Wrębiakowska-Marzec (sprawozdawca), Sędziowie SN: Beata Gudowska, Maciej Pacuda. Sąd Najwyższy po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 11.7.2017 r. sprawy z powództwa Przemysława B. przeciwko Bankowi P. SA w W. o odszkodowanie z tytułu rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika na skutek skargi kasacyjnej powoda od wyroku SO w K. z 28.1.2016 r.; uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje SO w K. do ponownego rozpoznania i orzeczenia o kosztach postępowania kasacyjnego.

Tematyka: Odszkodowanie, art. 60 KP, umowa o pracę, okres wypowiedzenia, rozwiązanie umowy, Sąd Najwyższy, wyrok

Odszkodowanie z art. 60 KP przysługuje w wysokości wynagrodzenia za czas do upływu wydłużonego okresu wypowiedzenia. Wyrok SN z 11.7.2017 r., II PK 227/16 Przewodniczący Sędzia SN Małgorzata Wrębiakowska-Marzec (sprawozdawca), Sędziowie SN: Beata Gudowska, Maciej Pacuda. Sąd Najwyższy po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych 11.7.2017 r. sprawy z powództwa Przemysława B. przeciwko Bankowi P. SA w W. o odszkodowanie z tytułu rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika na skutek skargi kasacyjnej powoda od wyroku SO w K. z 28.1.2016 r.; uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje SO w K. do ponownego rozpoznania i orzeczenia o kosztach postępowania kasacyjnego.

Odszkodowanie z art. 60 KP przysługuje w wysokości wynagrodzenia za czas do upływu wydłużonego
okresu wypowiedzenia.
Wyrok SN z 11.7.2017 r., II PK 227/16
Przewodniczący Sędzia SN Małgorzata Wrębiakowska-Marzec (sprawozdawca), Sędziowie SN: Beata
Gudowska, Maciej Pacuda.
Sąd Najwyższy po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych
11.7.2017 r. sprawy z powództwa Przemysława B. przeciwko Bankowi P. SA w W. o odszkodowanie z tytułu
rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika na skutek skargi kasacyjnej powoda od
wyroku SO w K. z 28.1.2016 r. […]; uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje SO w K. do ponownego
rozpoznania i orzeczenia o kosztach postępowania kasacyjnego.

Uzasadnienie
Wyrokiem z 15.6.2015 r. SR w M. zasądził od Banku P. SA w W. na rzecz Przemysława B. kwotę 14 695, 59 zł
z ustawowymi odsetkami tytułem odszkodowania za sprzeczne z prawem rozwiązanie umowy o pracę bez
wypowiedzenia z winy pracownika, a w pozostałej części powództwo oddalił.
Podstawę rozstrzygnięcia stanowiły następujące ustalenia. Powód był zatrudniony w pozwanym banku od 2000 r.,
ostatnio na stanowisku dyrektora operacyjnego z wynagrodzeniem 26 000 zł miesięcznie. W dniu 8.5.2012 r. zawarto
aneks do umowy o pracę podpisany przez dotychczasowy zarząd strony pozwanej – prezesa Janusza D. (będącego
równocześnie szwagrem powoda) i wiceprezesa Marka F., w którym wydłużono okres wypowiedzenia do 12
miesięcy. Zmiana warunków zatrudnienia powoda zbiegła się w czasie ze zmianą warunków zatrudnienia
dotychczasowych członków zarządu oraz wszczęciem kontroli przez komisję nadzoru finansowego, w wyniku której
ostatecznie wprowadzono w pozwanym banku zarząd komisaryczny od 22.5.2014 r. W rezultacie dotychczasowy
zarząd został odwołany, a zawarte z jego członkami (Januszem D., Markiem F. i Piotrem M.) umowy wypowiedziane
za 12-miesięcznym okresem wypowiedzenia, a następnie rozwiązane przez zarząd komisaryczny bez
wypowiedzenia z ich winy. Powód jest synem Adama B. – przewodniczącego rady nadzorczej pozwanego Banku
i mężem Barbary B. – siostry byłego prezesa zarządu Janusza D. Osoby te również zostały zwolnione przez zarząd
komisaryczny. Członkowie zarządu strony pozwanej, Janusz D. i Marek F., 3.4.2014 r. (trzy tygodnie przed
powołaniem zarządu komisarycznego) złożyli powodowi oświadczenie o wypowiedzeniu umowy z zastosowaniem
12-miesięcznego okresu wypowiedzenia. Jako przyczynę wypowiedzenia podano reorganizację zatrudniania
polegającą na dalszym ograniczeniu kosztów zatrudniania w SKOK z zaznaczeniem, że likwidacja stanowiska
powoda podyktowana jest wyłącznie przyczynami ekonomicznymi. W trakcie biegnącego wypowiedzenia pozwany
bank, reprezentowany przez zarząd komisaryczny, ujawnił nieprawidłowości w działaniu powoda polegające na
powierzeniu samochodów służbowych byłym członkom zarządu Januszowi D. i Markowi F., przewodniczącemu rady
nadzorczej Adamowi B. oraz samemu sobie, bez podpisania umowy o odpowiedzialności materialnej za powierzone
mienie, mimo że w stosunku do innych osób taka praktyka była stosowana oraz brak podstaw – z uwagi na pełnioną
funkcję – do powierzenia samochodu służbowego przewodniczącemu rady nadzorczej Adamowi B. Strona pozwana
14.7.2014 r. rozwiązała z powodem umowę o pracę bez wypowiedzenia, wskazując jako przyczynę „dopuszczenie do
wydania i użytkowania samochodów służbowych przez Janusza D., Marka F. i Adama B. mimo braku umowy
regulującej zasady użytkowania środka trwałego oraz użytkowanie samochodu służbowego przez pracownika przy
braku umowy regulującej zasady użytkowania środka trwałego”.
W tak ustalonym stanie faktycznym sąd I instancji stwierdził, że rozwiązanie z powodem umowy o pracę w trybie art.
52 § 1 pkt 1 KP było prawidłowe pod względem formalnym, jednak powodowi nie można przypisać ciężkiego
naruszenia podstawowych obowiązków pracowniczych. Uzasadnia to uwzględnienie żądania powoda zasądzenia
odszkodowania za niezgodne z prawem rozwiązanie umowy, ale jedynie w wysokości wynagrodzenia za czas do
upływu ustawowego okresu wypowiedzenia (za okres od 15 lipca do 31.7.2014 r.), a nie do upływu faktycznego
okresu wypowiedzenia (30.4.2015 r.).
Wyrokiem z 28.1.2016 r. SO w K. oddalił apelację powoda, podzielając ustalenia poczynione przez sąd I instancji po
dokonaniu oceny, że sąd ten nie uchybił zasadom logicznego rozumowania lub doświadczenia życiowego, co
stanowi o bezzasadności podniesionego w apelacji zarzutu naruszenia art. 233 § 1 KPC.
Sąd II instancji stwierdził, że istota sporu sprowadzała się do oceny, czy wydłużenie przez strony w aneksie do
umowy o pracę okresu wypowiedzenia uprawniało powoda do dochodzenia przewidzianego w art. 60 KP



odszkodowania w wysokości wynagrodzenia przysługującego do końca okresu umownego. Zagadnienie to sąd ten
rozstrzygnął negatywnie, odwołując się do stanowisk SN zaprezentowanych w wyrokach z 10.5.2012 r., II PK 215/11,
OSNP Nr 9– –10/2013, poz. 106 oraz z 22.4.2015 r., II PK 176/14, OSNP Nr 3/2017, poz. 30, iż odszkodowanie
przysługuje w wysokości wynagrodzenia za ustawowy okres wypowiedzenia, jeżeli umowne przedłużenie okresu
wypowiedzenia nastąpiło bez wyraźnego rygoru przyznania odszkodowania w wysokości wynagrodzenia za
wydłużony okres wypowiedzenia. Jeżeli więc strony, wydłużając okres wypowiedzenia, nie przewidziały
odszkodowania w wysokości nawiązującej do tego okresu, pracownik może się domagać tylko odszkodowania
w maksymalnej wysokości trzymiesięcznego wynagrodzenia. W ocenie sądu odwoławczego podobna sytuacja ma
miejsce w niniejszej sprawie, gdyż w § 8 aneksu do umowy o pracę z 8.5.2012 r. strony wydłużyły okres
wypowiedzenia do 12 miesięcy, nie wspominając o ewentualnym odszkodowaniu przysługującym na wypadek
rozwiązania umowy. Przy uwzględnieniu treści art. 60 KP powód, z tytułu wadliwego rozwiązania umowy o pracę
w trybie art. 52 § 1 pkt 1 KP w okresie biegnącego wypowiedzenia, był uprawniony jedynie do odszkodowania
w wysokości wynagrodzenia do upływu ustawowego okresu wypowiedzenia.
Sąd II instancji powołał się ponadto na dodatkowe okoliczności, stwierdzając, że zastrzeżenie przez strony w umowie
o pracę zawartej na czas nieokreślony 12-miesięcznego okresu wypowiedzenia co prawda było dopuszczalne na
podstawie art. 18 § 2 KP, jednak zawarcie porozumienia w tym zakresie zmierzało do obejścia prawa w rozumieniu
art. 300 KP w zw. z art. 58 § 1 KC. Mianowicie podpisanie aneksu do umowy wydłużającego powodowi okres
wypowiedzenia nastąpiło kilka miesięcy przed wszczęciem kontroli przeprowadzonej u strony pozwanej przez
komisję nadzoru finansowego, w wyniku której ostatecznie wprowadzono zarząd komisaryczny. Aneks ten został
podpisany w imieniu pozwanego banku przez prezesa Janusza D. (szwagra powoda) oraz wiceprezesa Marka F. Jak
wynika z treści pisma rozwiązującego umowę o pracę, powód z naruszeniem obowiązujących procedur dotyczących
korzystania z samochodów służbowych działał na korzyść członków zarządu, którzy aneks ten podpisali.
Przedłużenie okresu wypowiedzenia nastąpiło w umowie o pracę, czyli w akcie prawnym o charakterze
indywidualnym, a nie w przepisach obowiązującego u pozwanego regulaminu. Powód nie wyjaśnił, jakie szczególne
okoliczności poza obawą o wyniki wszczętej kontroli i utratę pracy przemawiały za wydłużeniem do roku okresu
wypowiedzenia, tym bardziej że po doręczeniu pisma wypowiadającego umowę wystąpił z wnioskiem o zwolnienie go
z obowiązku świadczenia pracy z zachowaniem prawa do wynagrodzenia. Wszystko to wskazuje, że zamiarem stron
podpisujących aneks wydłużający okres wypowiedzenia do 12 miesięcy była obawa o wyniki kontroli i zapewnienie
powodowi maksymalnych korzyści. W ocenie sądu II instancji takie działanie było nieważne jako zmierzające do
obejścia przepisów prawa.
W skardze kasacyjnej powód zarzucił:
I. naruszenie prawa materialnego, a to:
1) art. 36 § 1 pkt 3 zw. z art. 18 KP przez ich błędną wykładnię, a w następstwie przyjęcie, że powodowi przysługuje
odszkodowanie wyłącznie w wysokości ustawowego najwyższego okresu wypowiedzenia, który wynosi trzy miesiące,
co w konsekwencji skutkowało uznaniem, że odszkodowanie z tytułu niezgodnego z prawem rozwiązania umowy
o pracę w wysokości wynagrodzenia za okres wypowiedzenia ustalonego w umowie o pracę łączącej powoda
z pozwaną spółką, tj. 12 miesięcy, nie zasługuje na uwzględnienie, podczas gdy postanowienie umowne bardziej
korzystne dla pracownika niż przewidziane w przepisach prawa pracy wiąże pracodawcę i jest w pełni skuteczne;
2) art. 60 KP przez jego błędną wykładnię, a w następstwie przyjęcie, że mimo wyraźnego wskazania w tym
przepisie, że odszkodowanie przysługuje w wysokości wynagrodzenia za czas do upływu okresu wypowiedzenia (w
niniejszej sprawie do upływu 12-miesięcznego okresu wypowiedzenia), sąd uznał, iż odszkodowanie winno
odpowiadać wysokości trzymiesięcznego wynagrodzenia;
3) art. 60 w zw. z art. 36 § 1 pkt 3, w zw. z art. 300 KP, w zw. z art. 361 KC przez ich błędną wykładnię i ustalenie, że
w przypadku wydłużenia okresu wypowiedzenia i braku wyraźnego rygoru przyznania odszkodowania w wysokości
wynagrodzenia za wydłużony okresy wypowiedzenia pracownikowi służy odszkodowanie wyłącznie za okres
ustawowy, podczas gdy odszkodowanie przewidziane w art. 60 KP pełni zarówno funkcję kompensacyjną, jak
i represyjną, szkoda zaś, jakiej doznaje pracownik, wobec którego dochodzi do nieuprawnionego rozwiązana
stosunku pracy, stanowi wynagrodzenie, jakie przysługiwałoby mu za rzeczywisty okres wypowiedzenia, który
przewidziany został umową o pracę, nie zaś okres ustawowy przewidziany w wymiarze mniej korzystnym niż
ustalony umową o pracę i niestanowiący pełnej rekompensaty szkody;
4) art. 3 w zw. z art. 52 § 2 KP przez ich błędną wykładnię i brak ustalenia, że doszło do upływu terminu
przewidzianego w art. 52 § 1 pkt 1 KP, w sytuacji gdy pozwana spółka reprezentowana przez zarząd w osobie
Janusza D. i Marka F. wiedziała o przyczynie, na którą powołał się pracodawca w oświadczeniu o rozwiązaniu
umowy o pracy, co w konsekwencji oznacza, że nie można się powoływać – w przypadku zmiany zarządu – na
ponowy bieg terminu wskazanego w art. 52 § 2 KP, jako że przepis ten jednoznacznie wskazuje na osobę
pracodawcy, nie zaś na osoby działające w jego imieniu;





5) art. 300 KP w zw. z art. 58 KC przez ich błędną wykładnię i ustalenie, że umowa o pracę zawarta pomiędzy
członkami rodziny jest nieważna jako zmierzająca do obejścia przepisów prawa, podczas gdy w istocie ustawodawca
nie przewidział sankcji nieważności w przypadku zawierania umów o charakterze obligacyjnym pomiędzy członkami
rodziny, a przy tym z okoliczności faktycznych sprawy wynikało w sposób obiektywny, co akcentowały strony w toku
postępowania przed sądami obu instancji, że z uwagi na specyfikę zakresu obowiązków powoda, w tym wiedzę co do
struktury SKOK w M. oraz siatki klientów, wydłużenie okresu wypowiedzenia nastąpiło w celu ochrony SKOK przed
przekazaniem informacji o strukturze jej klientów, co naraziłoby SKOK na ewentualną szkodę.
II. Naruszenie przepisów prawa procesowego mające istotny wpływ na wynik sprawy, a to:
1) art. 387 § 1 KPC przez jego niezastosowanie i sporządzenie pisemnego uzasadnienia wyroku o treści odmiennej
niż uzasadnienie wygłoszone po ogłoszeniu sentencji wyroku w związku z utrwaleniem posiedzenia apelacyjnego za
pomocą urządzenia rejestrującego dźwięk i obraz (z uzasadnienia wygłoszonego po ogłoszeniu sentencji wyroku
wynikało, że wyłączną podstawą oddalenia apelacji jest zawarcie umowy o pracę między powodem a jego szwagrem,
co czyni ją nieważną jako zawartą pomiędzy członkami rodziny na podstawie art. 300 KP w zw. z art. 58 KC);
2) art. 387 § 21 KPC przez jego niezastosowanie i ograniczenie się w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku wyłącznie
do wyjaśnienia podstawy prawnej z przytoczeniem przepisów prawa, podczas gdy powód w apelacji kwestionował
ustalenia faktyczne dokonane przez sąd I instancji, do których to zarzutów sąd odwoławczy się nie odniósł,
całkowicie je pomijając;
3) art. 233 § 1 KPC przez jego niewłaściwe zastosowanie i dokonanie oceny zgromadzonego w sprawie materiału
dowodowego niezgodnie z doświadczeniem życiowym i zasadami logiki.
Wskazując na powyższe zarzuty, skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego orzeczenia w całości i „przekazanie
sprawy do rozpoznania sądowi I instancji”, względnie o zmianę zaskarżonego orzeczenia i zasądzenie od strony
pozwanej na rzecz powoda kwoty 273 000 zł wraz z ustawowymi odsetkami od 23.10.2014 r.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Nieskuteczne okazały się zarzuty naruszenia przepisów postępowania. Po pierwsze, zgodnie z art. 3983 § 3 KPC,
podstawy skargi kasacyjnej nie mogą stanowić zarzuty dotyczące ustalenia faktów i oceny dowodów, do której to
sfery art. 233 § 1 KPC odnosi się wprost (por. postanowienie SN z 23.3.2012 r., II PK 278/11, 
 i powołane
w nim orzeczenia). Po drugie, art. 387 § 1 KPC określa rodzaj i charakter orzeczeń podlegających pisemnemu
uzasadnieniu przez sąd II instancji z urzędu lub na wniosek strony. W sferze objętej tym przepisem nie mieści się
zagadnienie sporządzenia przez sąd odwoławczy pisemnego uzasadnienia wyroku w sposób nieodpowiadający
podanym ustnie zasadniczym powodom rozstrzygnięcia lub uzasadnieniu wygłoszonemu (art. 326 § 3 i art. 328 § 11
w zw. z art. 391 § 1 KPC). Ponieważ po myśli art. 398 13 § 1 KPC SN jest związany nie tylko granicami zaskarżenia,
ale również granicami jej podstaw, nie może zaskarżonego wyroku poddać kontroli z punktu widzenia naruszeń
innych przepisów niż wskazane w podstawach. Brak spójności pomiędzy przepisami wypełniającymi podstawę
kasacyjną i uzasadnieniem tej podstawy zwalnia SN od obowiązku odnoszenia się do takiej konstrukcji (por. np.
wyrok z 12.1.2017 r., I CSK 745/15, 
). Po trzecie, z art. 387 § 21 KPC wynika, że sąd II instancji może
ograniczyć treść uzasadnienia do wyjaśnienia jedynie podstawy prawnej wyroku z przytoczeniem przepisów prawa
tylko wtedy, gdy nie przeprowadził postępowania dowodowego ani nie zmienił ustaleń faktycznych sądu I instancji,
a w apelacji nie zgłoszono zarzutów dotyczących tych ustaleń. W przeciwnym wypadku uzasadnienie wyroku sądu II
instancji powinno czynić zadość wymaganiom art. 328 § 2 w zw. z art. 391 § 1 KPC (por. wyrok SN z 27.7.2016 r., V
CSK 612/15, 
). Wbrew wywodom skarżącego sąd odwoławczy sprostał temu obowiązkowi, gdyż zdał relację
z ustaleń poczynionych w postępowaniu pierwszoinstancyjnym, które po rozpoznaniu sprawy i zarzutów apelacyjnych
w całości zaaprobował, w wyniku czego stały się one także jego ustaleniami. Natomiast nieodniesienie się przez sąd
II instancji do wszystkich zarzutów podniesionych w apelacji należy do sfery regulowanej przez art. 378 § 1 KPC,
którego obrazy skarżący nie podnosi.
Bezzasadny jest zarzut naruszenia art. 36 § 1 pkt 3 w zw. z art. 18 KP, gdyż sąd odwoławczy nie zanegował
dopuszczalności – w świetle art. 18 § 2 KP – zastrzeżenia przez strony umowy o pracę 12-miesięcznego okresu
wypowiedzenia. Dotyczy to również zarzutu obrazy art. 3 w zw. z art. 52 § 2 KP. Przepisy te nie były przez sąd II
instancji stosowane, a tym samym sąd ten nie mógł ich naruszyć przez „błędną wykładnię i brak ustalenia, że doszło
do upływu terminu przewidzianego w art. 52 § 1 pkt 1 KP”. Wreszcie art. 361 KC nie znajduje w sprawie
zastosowania i nie był stosowany przez sąd II instancji, gdyż – w myśl art. 300 KP a contrario – nie stosuje się
przepisów prawa cywilnego w sprawach unormowanych przepisami prawa pracy (por. wyrok SN z 25.5.2016 r., II PK
110/15, MoPr Nr 9/2016, s. 478), w tym wypadku art. 60 KP, stanowiącego podstawę prawną żądania skarżącego.
Usprawiedliwiony okazał się natomiast zarzut naruszenia art. 60 KP. Zgodnie z tym przepisem, jeżeli pracodawca
rozwiązał umowę o pracę w okresie wypowiedzenia z naruszeniem przepisów o rozwiązywaniu umów o pracę bez
wypowiedzenia, pracownikowi przysługuje wyłącznie odszkodowanie. Odszkodowanie przysługuje w wysokości
wynagrodzenia za czas do upływu okresu wypowiedzenia. Z przepisu tego wynikają określone konsekwencje. Po



pierwsze, ma on zastosowanie, wyłącznie w sytuacji gdy wypowiedzenie zostało dokonane zgodnie z prawem i było
uzasadnione lub nie zostało przez pracownika zakwestionowane w sposób przewidziany prawem (zaskarżone do
sądu), natomiast rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia było wadliwe. Po drugie, w takim wypadku
roszczenia przysługujące pracownikowi z tytułu bezprawnego rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia
ograniczone są do prawa żądania odszkodowania, z wyłączeniem roszczenia o przywrócenie do pracy. Jest to
zrozumiałe, gdyż z jednej strony – bezprawne rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia powoduje co prawda
ustanie stosunku pracy przed upływem okresu wypowiedzenia, ale z drugiej strony – jeżeli stosunek pracy nie
zostałby rozwiązany (wadliwie) bez wypowiedzenia, to i tak ustałby z upływem okresu prawidłowo dokonanego
wypowiedzenia. Po trzecie, z uwagi na tę szczególną sytuację, wysokość odszkodowania należnego pracownikowi
z tytułu wadliwego rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia nie została powiązana z wynagrodzeniem
przysługującym za okres wypowiedzenia, jak w przypadku odszkodowania z tytułu nieuzasadnionego lub
bezprawnego wypowiedzenia przez pracodawcę umowy o pracę (art. 471 w zw. z art. 45 § 1, art. 58 § 4 KP) lub jej
rozwiązania bez wypowiedzenia (art. 55 § 1 1, art. 58 KP), ale została odniesiona do wynagrodzenia, jakie pracownik
uzyskiwałby przez czas do upływu biegnącego okresu wypowiedzenia, gdyby pracodawca nie doprowadził
bezprawnie do wcześniejszego ustania stosunku pracy. W rozważanej regulacji wyrażona zatem została z jednej
strony – funkcja represyjna świadczenia odszkodowawczego, przysługującego niezależnie od faktycznie poniesionej
przez pracownika szkody i jej wysokości, a z drugiej strony i przede wszystkim – funkcja kompensacyjna
odszkodowania, polegająca na wyrównaniu szkody poniesionej przez pracownika wskutek wadliwego rozwiązania
z nim umowy o pracę bez wypowiedzenia, wyrażającej się w utracie wynagrodzenia, jakie pracownik otrzymywałby
do czasu upływu obowiązującego go okresu wypowiedzenia, gdyby pracodawca nie rozwiązał z nim wcześniej
umowy o pracę bez wypowiedzenia niezgodnie z prawem.
Nie jest to zatem, wbrew wywodom sądu II instancji, sytuacja podobna do rozważanej w sprawach, w których SN
wyraził poglądy, że okres wypowiedzenia jako miernik odszkodowania należnego pracownikowi z mocy art. 55 § 11
KP odnosi się do okresu podstawowego, o którym mowa w art. 36 § 1 KP, a nie do okresu wydłużonego z woli stron
(wyrok z 10.5.2012 r., II PK 215/11, OSNP Nr 9–10/2013, poz. 106) oraz że odszkodowanie z art. 471 KP przysługuje
w wysokości wynagrodzenia za ustawowy okres wypowiedzenia, jeżeli strony umownie przedłużyły okres
wypowiedzenia, nie przewidując wyraźnie przyznania odszkodowania w wysokości wynagrodzenia za wydłużony
okres wypowiedzenia (wyrok z 22.4.2015 r., II PK 176/14, OSNP Nr 3/2017, poz. 30). Przyjęcie trafności wykładni
sądu odwoławczego doprowadziłoby do niedającego się pogodzić z treścią art. 60 KP wniosku, że w przypadku
wydłużenia przez strony umowy o pracę okresu wypowiedzenia i bezprawnego rozwiązania przez pracodawcę
umowy o pracę już po upływie maksymalnego ustawowego okresu wypowiedzenia, pracownik zostałby pozbawiony
nie tylko roszczenia o przywrócenie do pracy, ale również zagwarantowanego tym przepisem prawa do
odszkodowania. Takiego zastrzeżenia art. 60 KP nie zawiera. Prowadzi to do wniosku, że odszkodowanie
przewidziane w art. 60 KP przysługuje w wysokości wynagrodzenia za czas do upływu obowiązującego strony
wydłużonego okresu wypowiedzenia.
Zasadny jest również zarzut naruszenia art. 58 KC w zw. z art. 300 KP, a w istocie obrazy art. 58 § 1 KC, na którym
oparł swoje rozstrzygnięcie sąd II instancji, przyjmując, że działanie stron umowy o pracę polegające na wydłużeniu
okresu wypowiedzenia było ex lege nieważne jako zmierzające do obejścia prawa.
W myśl art. 58 § 1 KC czynność prawna jest nieważna, jeżeli jest sprzeczna z ustawą albo ma na celu obejście
ustawy. Przyjmuje się, że treść czynności prawnej jest sprzeczna z ustawą wówczas, gdy zawiera postanowienia
z nią sprzeczne albo gdy nie zawiera treści przez ustawę nakazanych. Z kolei za czynności służące obejściu ustawy
uważa się czynności wprawdzie niezawierające elementów zabronionych przez prawo, ale służące realizacji celu
zabronionego przez ustawę. Inaczej rzecz ujmując, celem, z powodu którego czynność prawna może być uznana za
nieważną, jest skutek, który nie mieści się w jej treści i nie jest typowy, ale który czynność ta pozwala osiągnąć.
Skutek ten powinien być nie tylko wiadomy stronom czynności, ale także objęty ich zamiarem, przy czym czynność
podejmowana jest po to, aby go osiągnąć (por. wyrok SN z 18.4.2013 r., II CSK 557/12, OSNC Nr 2/2014, poz. 13).
O czynności prawnej (także zawarciu umowy) mającej na celu obejście ustawy można mówić wówczas, gdy
czynność taka pozwala na uniknięcie zakazów, nakazów lub obciążeń wynikających z przepisu ustawy i tylko z takim
zamiarem została dokonana. Natomiast dokonanie czynności prawnej dla osiągnięcia skutków, jakie ustawa z nią
wiąże nie ma na celu obejścia prawa (por. wyrok SN z 11.1.2006 r., II UK 51/05, OSNP Nr 23–24/2006, poz. 366).
Sąd II instancji uznał, że o zawarciu spornego aneksu w celu obejścia prawa świadczy obawa stron o wyniki mającej
nastąpić w przyszłości kontroli finansowej i zamiar zapewnienia powodowi maksymalnych korzyści, nie wskazał
jednak przepisu (przepisów) prawa, z którym osiągnięcie opisanego skutku miałoby być sprzeczne. Wystarczy zatem
stwierdzić, że taka motywacja stron czynności prawnej i wywołany tą czynnością skutek w postaci prawa pracownika
do wynagrodzenia za czas wydłużonego okresu wypowiedzenia nie są sprzeczne z prawem i nie świadczą
o zamiarze jego obejścia w rozumieniu art. 58 § 1 KC. O sprzeczności z prawem celu spornego porozumienia nie
świadczy również podkreślona przez sąd odwoławczy okoliczność, że po doręczeniu pisma wypowiadającego
umowę o pracę skarżący wystąpił do pracodawcy z wnioskiem o zwolnienie go z obowiązku świadczenia pracy
z zachowaniem prawa do wynagrodzenia. Zwolnienie pracownika z obowiązku wykonywania pracy (odsunięcie go od
świadczenia pracy) w okresie wypowiedzenia zależy od woli pracodawcy. Co do zasady, okres wypowiedzenia jest


okresem zatrudnienia i zostają w nim zachowane wszystkie prawa i obowiązki stron stosunku pracy wynikające z art.
22 § 1 KP. Oznacza to, że w okresie wypowiedzenia pracownik zobowiązany jest do wykonywania na rzecz
pracodawcy umówionej pracy, a pracodawca do wypłaty pracownikowi należnego wynagrodzenia (por. wyrok SN
z 10.7.2007 r., I PK 241/06, OSNP Nr 17–18/2008, poz. 254 i powołane w nim orzecznictwo). Jednak z poczynionych
w sprawie ustaleń nie wynika, aby zamiarem stron zawierających porozumienie było zapewnienie skarżącemu
wypłaty wynagrodzenia przez czas wydłużonego okresu wypowiedzenia, przy jednocześnie założonym braku
realizacji przez skarżącego obowiązku wykonywania pracy.
Powyższe nie oznacza przesądzenia zasadności zgłoszonego przez skarżącego roszczenia o odszkodowanie
w wysokości wynagrodzenia przysługującego za czas do upływu okresu wypowiedzenia wydłużonego do 12
miesięcy. Powołane przez sąd II instancji okoliczności mogą być bowiem rozpatrywane w kontekście ewentualnej
nieważności spornego porozumienia z uwagi na sprzeczność jego treści z zasadami współżycia społecznego (art. 58
§ 2 KC w zw. z art. 300 KP) bądź nadużycia prawa przez skarżącego wskutek niezgodności realizowanego przez
niego roszczenia o zapłatę odszkodowania w dochodzonym zakresie z zasadami współżycia społecznego, a przede
wszystkim z jego społeczno-gospodarczym przeznaczeniem (art. 8 KP). Sąd II instancji nie rozważał jednak sprawy
w tych aspektach.
Z tych względów SN orzekł jak w sentencji na podstawie art. 39815 § 1 oraz odpowiednio stosowanego art. 108 § 2
KPC.
Wyrok SN z 11.7.2017 r., I PK 227/16







Odszkodowanie z art. 60 KP przysługuje w wysokości wynagrodzenia za czas do upływu wydłużonego okresu wypowiedzenia. Wyrok SN z 11.7.2017 r., I PK 227/16