Prawo pobytu członka rodziny pracownika
Wykładni dyrektywy 2004/38/WE Parlamentu Europejskiego i Rady dotyczącej prawa obywateli Unii i członków ich rodzin do swobodnego przemieszczania się i pobytu na terytorium państw członkowskich, oraz ram prawnych regulujących korzystanie z tego prawa, w tym warunków wjazdu i pobytu obywateli Unii oraz ich rodzin. Omówione są również prawa i definicje stosowane w kontekście dyrektywy oraz konsekwencje nabycia obywatelstwa państwa członkowskiego przez obywatela Unii dla jego prawa pobytu i praw jego rodziny.
Tematyka: dyrektywa 2004/38/WE, art. 21 ust. 1 TFUE, swobodne przemieszczanie się, prawo pobytu, członkowie rodziny, obywatele państw trzecich, Trybunał Sprawiedliwości UE
Wykładni dyrektywy 2004/38/WE Parlamentu Europejskiego i Rady dotyczącej prawa obywateli Unii i członków ich rodzin do swobodnego przemieszczania się i pobytu na terytorium państw członkowskich, oraz ram prawnych regulujących korzystanie z tego prawa, w tym warunków wjazdu i pobytu obywateli Unii oraz ich rodzin. Omówione są również prawa i definicje stosowane w kontekście dyrektywy oraz konsekwencje nabycia obywatelstwa państwa członkowskiego przez obywatela Unii dla jego prawa pobytu i praw jego rodziny.
Wykładni dyrektywy 2004/38/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 29.4.2004 r. w sprawie prawa obywateli Unii i członków ich rodzin do swobodnego przemieszczania się i pobytu na terytorium państw członkowskich, zmieniającej rozporządzenie (EWG) Nr 1612/68 i uchylającej dyrektywy 64/221/EWG, 68/360/EWG, 72/194/EWG, 73/148/EWG, 75/34/EWG, 75/35/EWG, 90/364/EWG, 90/365/EWG i 93/96/EWG[Dz.Urz. UE L Nr 158, s. 77; dalej jako: dyrektywa 2004/38/WE.] należy dokonywać w ten sposób, że w sytuacji, w której obywatel Unii skorzys tał z przysługującego mu prawa do swobodnego przemieszczania się i udał się do państwa członkowskiego innego niż państwo, którego obywatelstwo posiada, przebywał w tym państwie na podstawie art. 7 ust. 1 lub art. 16 ust. 1 tej dyrektywy, a następnie nabył obywatelstwo tego państwa członkowskiego, zachowując przy tym obywatelstwo państwa członkowskiego pochodzenia, kilka lat później zaś zawarł związek małżeński z obywatelem państwa trzeciego, z którym nadal przebywa na terytorium tego państwa członkowskiego, owemu obywatelowi państwa trzeciego nie przysługuje pochodne prawo pobytu w tym państwie członkowskim na podstawie przepisów tej dyrektywy. Prawo takie może mu jednak przysługiwać na podstawie art. 21 ust. 1 TFUE, na warunkach, które nie mogą być bardziej rygorystyczne niż warunki przewidziane w dyrektywie 2004/38/WE dla przyznania takiego prawa obywatelowi państwa trzeciego będącemu członkiem rodziny obywatela Unii, który skorzystał z przysługującego mu prawa do swobodnego przemieszczania się, osiedlając się w państwie członkowskim innym niż państwo, którego obywatelstwo posiada. Wyrok TS z 14.11.2017 r., Lounes, C- 165/16 Ramy prawne 1. Prawo UE Dyrektywa 2004/38/WE ustanawia (art. 1): „a) warunki regulujące korzystanie z prawa swobodnego przemieszczania się i pobytu na terytorium państw członkowskich przez obywateli Unii i członków ich rodziny; b) prawo stałego pobytu na terytorium państw członkowskich dla obywateli Unii i członków ich rodziny”. Na podstawie art. 2 dyrektywy 2004/38/WE dla celów tej dyrektywy stosuje się poniższe definicje: „1) »obywatel Unii«: oznacza każdą osobę mającą obywatelstwo państwa członkowskiego; 2) »członek rodziny« oznacza: a) współmałżonka; […] 3) »przyjmujące państwo członkowskie« oznacza państwo członkowskie, do którego przybywa obywatel Unii w celu skorzystania z jego/jej prawa do swobodnego przemieszczania się i pobytu”. W art. 3 ust. 1 dyrektywy 2004/38/WE przewidziano, że stosuje się ją w odniesieniu do wszystkich obywateli Unii, którzy przemieszczają się do innego państwa członkowskiego lub przebywają w innym państwie członkowskim niż państwo członkowskie, którego są obywatelami, oraz do członków ich rodziny, jak zdefiniowano w art. 2 ust. 2, którzy im towarzyszą lub do nich dołączają. Artykuł 6 dyrektywy 2004/38/WE brzmi: „1. Przez okres nieprzekraczający trzech miesięcy obywatele Unii posiadają prawo pobytu na terytorium innego państwa członkowskiego bez wypełniania jakichkolwiek warunków i formalności innych niż wymóg posiadania ważnego dowodu tożsamości lub paszportu. 2. Przepisy ust. 1 stosuje się również w odniesieniu do posiadających ważny paszport członków rodziny, którzy nie są obywatelami jednego z państw członkowskich, towarzyszących lub dołączających do obywatela Unii”. Artykuł 7 dyrektywy 2004/38/WE przewiduje: „1. Wszyscy obywatele Unii posiadają prawo pobytu na terytorium innego państwa członkowskiego przez okres dłuższy niż trzy miesiące, jeżeli: a) są pracownikami najemnymi lub osobami pracującymi na własny rachunek w przyjmującym państwie członkowskim; lub b) posiadają wystarczające zasoby dla siebie i członków ich rodziny, aby nie stanowić obciążenia dla systemu pomocy społecznej przyjmującego państwa członkowskiego w okresie pobytu, oraz są objęci pełnym ubezpieczeniem zdrowotnym w przyjmującym państwie członkowskim; lub c) są zapisani do instytucji prywatnej lub publicznej, uznanej lub finansowanej przez przyjmujące państwo członkowskie na podstawie przepisów prawnych lub praktyki administracyjnej, zasadniczo w celu odbycia studiów, włącznie z kształceniem zawodowym; oraz są objęci pełnym ubezpieczeniem zdrowotnym w przyjmującym państwie członkowskim i zapewnią odpowiednią władzę krajową, za pomocą oświadczenia lub innego równoważnego środka według własnego wyboru, że posiadają wystarczające zasoby [środki] dla siebie i członków rodziny, aby nie stanowić obciążenia dla systemu pomocy społecznej przyjmującego państwa członkowskiego w okresie ich pobytu; lub […] 2. Prawo pobytu przewidziane w ust. 1 rozciąga się na członków rodziny, którzy nie są obywatelami jednego z państw członkowskich, towarzyszących lub dołączających do obywatela Unii w przyjmującym obywatela Unii państwie członkowskim, o ile tacy obywatele Unii spełniają warunki określone w ust. 1 lit. a), b) lub c)”. Artykuł 16 dyrektywy 2004/38 brzmi następująco: „1. Obywatele Unii, którzy legalnie zamieszkują w przyjmującym państwie członkowskim przez nieprzerwany okres pięciu lat, mają prawo stałego pobytu w tym państwie. Prawo to nie podlega warunkom przewidzianym w rozdziale III. 2. Ustęp 1 stosuje się również do członków rodziny, którzy nie są obywatelami jednego z państw członkowskich i legalnie zamieszkiwali wraz z obywatelem Unii w przyjmującym państwie członkowskim przez nieprzerwany okres pięciu lat. […] 4. Po nabyciu prawa stałego pobytu można je utracić jedynie w wyniku nieobecności w przyjmującym państwie członkowskim przez okres przekraczający dwa kolejne lata”. 2. Prawo Zjednoczonego Królestwa Dyrektywa 2004/38/WE została transponowana do prawa Zjednoczonego Królestwa przez Immigration (European Economic Area) Regulations 2006[Rozporządzenie w sprawie imigracji w Zjednoczonym Królestwie (Europejski Obszar Gospodarczy; dalej jako: rozporządzenie z 2006 r.]. Rozporządzenie posługuje się terminem obywatel Europejskiego Obszaru Gospodarczego (EOG) w miejsce terminu obywatel Unii. W swojej pierwotnej wersji art. 2 tego rozporządzenia definiował pojęcie obywatela EOG jako „każdego obywatela państwa EOG”, przy czym Zjednoczone Królestwo było wyłączone z zakresu pojęcia państwa EOG. Rozporządzenie to zostało następnie zmienione m.in. przez Immigration (European Economic Area) Regulations 2012 (2012/2560)[Rozporządzenie zmieniające po raz drugi rozporządzenie w sprawie imigracji (Europejski Obszar Gospodarczy) z 2012 r. (2012/2560); dalej jako: rozporządzeniem 2012/2560.]. W wyniku zmian artykuł ten stanowi, że „do celów niniejszego rozporządzenia »obywatel EOG« oznacza każdego obywatela państwa Europejskiego Obszaru Gospodarczego, który nie jest jednocześnie obywatelem Zjednoczonego Królestwa”. Stan faktyczny W 1996 r. P. Ormazabal, obywatelka Hiszpanii, przybyła do Zjednoczonego Królestwa w celu odbycia studiów. Po ich ukończeniu pozostała w tym państwie i nadal w nim przebywa, od września 2004 r. pracując w pełnym wymiarze czasu pracy. W 2009 r. otrzymała obywatelstwo brytyjskie, zachowując przy tym obywatelstwo hiszpańskie. W 2013 r. związała się z T. Loune-sem, obywatelem algierskim, który do Zjednoczonego Królestwa przybył w styczniu 2010 r. na podstawie sześciomiesięcznej wizy wjazdowej, a po upływie okresu jej ważności przebywał tam nielegalnie. W styczniu 2014 r. P. Ormazabal i T. Lounes zawarli małżeństwo wyznaniowe, a w maju 2014 r. małżeństwo cywilne w Londynie. Od tej pory mieszkają w Zjednoczonym Królestwie. W kwietniu 2014 r. T. Lounes wystąpił do ministra ds. wewnętrznych z wnioskiem o wydanie mu karty pobytu jako członkowi rodziny obywatela EOG na podstawie rozporządzenia z 2006 r. w sprawie imigracji w Zjednoczonym Królestwie (Europejski Obszar Gospodarczy; dalej jako: rozporządzenie z 2006 r.). Następnie 14.5.2014 r. T. Lounesowi doręczono decyzję o wydaleniu go ze Zjednoczonego Królestwa, ze względu na przekroczenie dozwolonego czasu pobytu w tym państwie z naruszeniem przepisów w sprawie kontroli imigracyjnych. Pismem z 22.5.2014 r. minister ds. wewnętrznych poinformował T. Lounesa o oddaleniu jego wniosku o wydanie karty pobytu. W decyzji wskazano, że w związku ze zmianą w 2012 r. art. 2 rozporządzenia z 2006 r. P. Ormazabal przestała być uznawana za „obywatelkę EOG” w rozumieniu tego rozporządzenia. Zgodnie ze zmienionym art. 2 rozporządzenia z 2006 r. „do celów niniejszego rozporządzenia »obywatel EOG« oznacza każdego obywatela państwa Europejskiego Obszaru Gospodarczego, który nie jest jednocześnie obywatelem Zjednoczonego Królestwa”. Dlatego P. Ormazabal, która ma od 2009 r. obywatelstwo brytyjskie, zachowując przy tym obywatelstwo hiszpańskie, od tego momentu nie przysługuje w Zjednoczonym Królestwie prawo przyznane zarówno przez rozporządzenie z 2006 r., jak i przez dyrektywę 2004/38/WE. W rezultacie T. Lounes nie mógł ubiegać się o kartę pobytu na podstawie tego rozporządzenia jako członek rodziny obywatela EOG. T. Lounes zaskarżył tę decyzję. Poprzez pytanie prejudycjalne sąd odsyłający dążył do ustalenia, czy wykładni dyrektywy 2004/38 oraz art. 21 ust. 1 TFUE należy dokonywać w ten sposób, że w sytuacji, gdy obywatel Unii skorzystał ze swobody przemieszczania się i udał się do państwa członkowskiego innego niż państwo, którego obywatelstwo posiada, oraz następnie nabył obywatelstwo tego państwa, zachowując przy tym obywatelstwo państwa pochodzenia, następnie kilka lat później zawarł związek małżeński z obywatelem państwa trzeciego, z którym to obywatelem nadal przebywa na terytorium tego państwa członkowskiego, takiemu obywatelowi przysługuje prawo pobytu w tym państwie członkowskim na podstawie przepisów tej dyrektywy oraz art. 21 ust. 1 TFUE? Stanowisko Trybunału 1. W przedmiocie wykładni dyrektywy 2004/38/WE Celem dyrektywy 2004/38/WE jest ułatwienie wykonywania podstawowego i indywidualnego prawa do swobodnego przemieszczania się i przebywania na terytorium innych państw członkowskich, które zostało przyznane obywatelom Unii bezpośrednio na podstawie art. 21 ust. 1 TFUE, oraz wzmocnienie tego prawa. W motywie 5 dyrektywy 2004/38/WE podkreślono, że to prawo powinno być zagwarantowane również członkom rodziny tych obywateli, bez względu na ich obywatelstwo, tak aby korzystanie z niego mogło odbywać się z zachowaniem obiektywnych warunków godności[Zob. wyrok TS z 18.12.2014 r., McCarthy i in., C-202/13, EU:C:2014:2450, pkt 31, 33 i przytoczone tam orzecznictwo.]. Przepisy tej dyrektywy nie przyznają jednak członkom rodziny obywatela Unii będącym obywatelami państwa trzeciego praw autonomicznych. Ewentualne prawa przyznane takim obywatelom przez tę dyrektywę są zatem prawami pochodnymi wynikającymi z praw przysługujących obywatelowi Unii wskutek skorzystania z niego z prawa do swobodnego przemieszczania się[Zob. wyrok McCarthy i in., pkt 34 i przytoczone tam orzecznictwo.]. Trybunał podkreślił, że z językowej, systemowej i celowościowej wykładni przepisów dyrektywy 2004/38/WE wynika, że jej przepisy regulują jedynie warunki wjazdu i pobytu obywateli Unii na terytorium państw członkowskich innych niż państwo, którego obywatelstwo posiadają. Przepisy tej dyrektywy nie dają podstaw do przyznania pochodnego prawa pobytu obywatelom państw trzecich będących członkami rodziny obywatela Unii w państwie członkowskim, którego obywatelstwo ten obywatel Unii posiada[Podobnie wyroki TS: z 12.3.2014 r., O. i B., C-456/12, EU:C:2014:135, pkt 37; z 10.5.2017 r., Chavez-Vilchez i in., C-133/15, EU:C:2017:354, pkt 53.]. Z art. 3 ust. 1 tej dyrektywy wynika, że akt ten obejmuje swym zakresem stosowania obywateli Unii, którzy przemieszczają się do „państwa członkowskiego innego niż państwo członkowskie, którego obywatelstwo posiadają” lub przebywają w takim państwie, jak również członków ich rodziny, w rozumieniu art. 2 pkt 2 tej dyrektywy, którzy im towarzyszą lub do nich dołączają. Te osoby są beneficjentami przyznanych przez nią uprawnień[Zob. wyrok O. i B., pkt 38.]. Zgodnie z zasadą prawa międzynarodowego państwo członkowskie nie może odmówić swoim obywatelom prawa wjazdu lub pobytu na swoim terytorium, gdyż obywatelom tym przysługuje bezwarunkowe prawo pobytu. Wobec tego TS stwierdził, że dyrektywa 2004/38/WE nie reguluje pobytu obywatela Unii w państwie członkowskim, którego obywatelstwo posiada. W rezultacie ta dyrektywa nie przyznaje również na terytorium takiego państwa członkowskiego pochodnego prawa pobytu członkom rodziny tego obywatela będącym obywatelami państwa trze-ciego[Zob. wyroki: McCarthy, pkt 29, 34, 42; O. i B., pkt 42, 43.]. W rozpatrywanej sprawie P. Ormazabal miała status „beneficjenta” w rozumieniu art. 3 ust. 1 dyrektywy 2004/38, a podstawą jej pobytu w Zjednoczonym Królestwie był art. 7 ust. 1 lub – jak zdaje się przyjmować rząd Zjednoczonego Królestwa – art. 16 ust. 1 tej dyrektywy, przynajmniej do chwili nadania jej obywatelstwa brytyjskiego. Rzecznik generalny wskazał, że nabycie przez P. Ormazabal tego obywatelstwa spowodowało zmianę jej sytuacji prawnej, i to zarówno na podstawie prawa krajowego, jak i dyrektywy 2004/38[Opinia rzecznika generalnego Y. Bota z 30.5.2017 r., Lounes, C-165/16, EU:C:2017:407, pkt 48 i 63.]. Otóż od chwili nabycia obywatelstwa brytyjskiego P. Ormazabal przebywa w państwie członkowskim, którego obywatelstwo posiada, i w rezultacie przysługuje jej bezwarunkowe prawo pobytu w tym państwie. Trybunał uznał, że z chwilą nabycia przez P. Ormazabal obywatelstwa brytyjskiego dyrektywa 2004/38/WE nie może być stosowana do jej sytuacji. W ocenie TS tego wniosku nie zmienia okoliczność, że P. Ormazabal skorzystała ze swobody przemieszczania się i udała się do Zjednoczonego Królestwa, gdzie nadal przebywa, oraz że oprócz obywatelstwa brytyjskiego posiada też obywatelstwo hiszpańskie. Żadna z tych dwóch okoliczności nie zmienia bowiem faktu, że od chwili nabycia obywatelstwa brytyjskiego P. Ormazabal nie przebywa już w „państwie członkowskim innym niż państwo, którego obywatelstwo posiada” w rozumieniu art. 3 ust. 1 tej dyrektywy i w związku z tym przestała być objęta zakresem pojęcia „beneficjenta” wspomnianej dyrektywy w rozumieniu tego przepisu. Tym samym jej małżonek T. Lounes, będący obywatelem państwa trzeciego, również nie jest objęty tym pojęciem, a w rezultacie nie przysługuje mu pochodne prawo pobytu w Zjednoczonym Królestwie na podstawie tej dyrektywy. 2. W przedmiocie wykładni art. 21 ust. 1 TFUE Z orzecznictwa TS wynika, że w niektórych przypadkach obywatelom państw trzecich będącym członkami rodziny obywatela Unii, którym na podstawie przepisów dyrektywy 2004/38/WE nie przysługuje pochodne prawo pobytu w państwie członkowskim, którego obywatelstwo ten obywatel Unii posiada, takie prawo może jednak przysługiwać na podstawie art. 21 ust. 1 TFUE[Podobnie wyroki: O. i B., pkt 44–50; Chavez-Vilchez i in., pkt 54.]. Niemniej podobnie jak w przypadku dyrektywy 2004/38/WE, to postanowienie nie przyznaje takiemu obywatelowi autonomicznego prawa pobytu, lecz jedynie prawo pochodne wynikające z prawa przysługującego danemu obywatelowi Unii[Zob. wyroki TS: z 8.11.2012 r., Iida, C-40/11, EU:C:2012:691, pkt 66, 67; O. i B., pkt 36.]. Trybunał stwierdził, że cel i uzasadnienie pochodnego prawa pobytu przysługującego obywatelowi państwa trzeciego będącemu członkiem rodziny obywatela Unii opierają się na stwierdzeniu, że odmowa przyznania takiego prawa mogłaby w szczególności godzić w tę swobodę oraz uniemożliwiać skorzystanie z niej, a tym samym naruszać skuteczność (effet utile) praw przysługujących danemu obywatelowi Unii na podstawie art. 21 ust. 1 TFUE[Podobnie wyroki: Iida, pkt 68; O. i B., pkt 45; z 13.9.2016 r., Rendón Marín, C-165/14, EU:C:2016:675, pkt 36, 73.]. W ocenie TS przypadku P. Ormazabal nie można zrównywać z sytuacją o charakterze wyłącznie wewnętrznym z tego tylko względu, że w trakcie pobytu w przyjmującym państwie nabyła jego obywatelstwo, zachowując przy tym obywatelstwo państwa pochodzenia. Z orzecznictwa TS wynika, że sytuacja osób będących obywatelami jednego państwa członkowskiego i przebywających legalnie na terytorium innego państwa członkowskiego, którego obywatelstwo również posiadają, wykazuje związek z prawem UE [Zob. wyrok TS z 8.6.2017 r., Freitag, C-541/15, EU:C:2017:432, pkt 34.]. Trybunał stwierdził, że z tego powodu P. Ormazabal, która jest obywatelką dwóch państw członkowskich i która skorzystała ze swobody przemieszczania się i pobytu w państwie członkowskim innym niż państwo członkowskie pochodzenia, może powoływać się na związane z tym statusem prawa, w szczególności prawa przewidziane w art. 21 ust. 1 TFUE, również wobec jednego z tych dwóch państw. Jednym z praw, które art. 21 ust. 1 TFUE przyznaje obywatelom państw członkowskich, jest prawo do prowadzenia przez nich życia rodzinnego w przyjmującym państwie członkowskim, co jest możliwe dzięki obecności członków ich rodziny[Analogicznie wyrok TS z 25.7.2008 r., Metock i in., C-127/08, EU:C:2008:449, pkt 62.]. Okoliczność, że obywatel państwa członkowskiego, który udał się do innego państwa członkowskiego i tam przebywa, nabędzie później obywatelstwo tego państwa, zachowując przy tym obywatelstwo państwa pochodzenia, nie może powodować pozbawieniem go tego prawa, ponieważ taki skutek godziłby w skuteczność (effet utile) art. 21 ust. 1 TFUE. W pierwszej kolejności powodowałby, że ten obywatel byłby traktowany na równi z obywatelem przyjmującego państwa członkowskiego, który nigdy nie opuścił jego terytorium, bez względu na okoliczność, że dany obywatel skorzystał ze swobody przemieszczania się w celu osiedlenia się na terytorium tego państwa członkowskiego, zachowując przy tym obywatelstwo państwa członkowskiego pochodzenia. Tymczasem państwo członkowskie nie może ograniczać skutków wynikających z posiadania obywatelstwa innego państwa członkowskiego, w szczególności praw, które prawo UE łączy z posiadaniem tego obywatelstwa i które wynikają ze skorzystania przez tego obywatela ze swobody przemieszczania się. Ponadto TS podkreślił, że prawa, które obywatelowi Unii przyznaje art. 21 ust. 1 TFUE, w tym prawa pochodne, przysługujące członkom rodziny tego obywatela, służą m.in. ułatwieniu stopniowej integracji danego obywatela Unii ze społeczeństwem przyjmującego państwa członkowskiego. Tymczasem obywatel Unii, który w ramach korzystania ze swobody przemieszczania się udał się na terytorium przyjmującego państwa członkowskiego, mieszkał tam przez kilka lat na podstawie i zgodnie z art. 7 ust. 1 lub art. 16 ust. 1 dyrektywy 2004/38/WE i nabył obywatelstwo tego państwa członkowskiego, wyraża chęć trwałego zintegrowania się ze społeczeństwem tego państwa. Rzecznik generalny stwierdził, że uznanie, iż taki obywatel, wywodzący swoje prawa – w szczególności prawo do prowadzenia życia rodzinnego w przyjmującym państwie członkowskim – z art. 21 ust. 1 TFUE wskutek skorzystania ze swobody przemieszczania się, traci je ze względu na nadanie mu obywatelstwa w celu głębszego zintegrowania się ze społeczeństwem tego państwa członkowskiego, stałoby w sprzeczności z regułą stopniowej integracji, której przyświeca to postanowienie[Opinia rzecznika generalnego, Lounes, pkt 86.]. Wynikałoby z tego również, że obywatel Unii, który skorzystał ze swobody przemieszczania się i który nabył obywatelstwo przyjmującego państwa członkowskiego, zachowując przy tym swoje dotychczasowe obywatelstwo, byłby, pod względem swojego życia rodzinnego, traktowany mniej korzystnie niż obywatel Unii, który również skorzystał z tej swobody, ale który posiada wyłącznie obywatelstwo państwa pochodzenia. Z tego względu prawa przyznane obywatelowi Unii w przyjmującym państwie, w szczególności prawo do prowadzenia życia rodzinnego z obywatelem państwa trzeciego, podlegałyby ograniczeniu wraz z integracją ze społeczeństwem tego państwa członkowskiego oraz w zależności od liczby posiadanych obywatelstw. Trybunał uznał, że w celu zapewnienia skuteczności (effet utile) praw przyznanych obywatelom Unii przez art. 21 ust. 1 TFUE obywatel znajdujący się w sytuacji takiej jak P. Ormazabal, powinien móc korzystać w przyjmującym państwie członkowskim z praw wywodzonych z tego postanowienia także po nabyciu obywatelstwa tego państwa przy zachowaniu obywatelstwa państwa członkowskiego pochodzenia. Dotyczy to zwłaszcza możliwości rozwijania życia rodzinnego wraz z małżonkiem będącym obywatelem państwa trzeciego dzięki przyznaniu takiemu obywatelowi państwa trzeciego pochodnego prawa pobytu w tym państwie. Trybunał stwierdził również, że warunki przyznania takiego pochodnego prawa pobytu nie mogą być bardziej rygorystyczne niż warunki przewidziane w dyrektywie 2004/38/WE dla przyznania pochodnego prawa pobytu obywatelowi państwa trzeciego będącemu członkiem rodziny obywatela Unii, który skorzystał z przysługującego mu prawa do swobodnego przemieszczania się, osiedlając się w państwie członkowskim innym niż państwo, którego obywatelstwo posiada. Chociaż dyrektywa 2004/38/WE nie reguluje powyższej sytuacji, to może być stosowana poprzez analogię[Zob. analogicznie wyroki: O. i B., pkt 50, 61; Chavez-Vilchez i in., pkt 54, 55.]. Autorka jest doktorem nauk prawnych, ekspertem ds. prawa gospodarczego, WPiA UKSW w Warszawie Wyrok TS z 14.11.2017 r., Lounes, C-165/16
Trybunał Sprawiedliwości UE wskazał, że dyrektywa 2004/38/WE nie przyznaje pochodnego prawa pobytu członkom rodziny obywatela Unii będącym obywatelami państw trzecich. Natomiast art. 21 ust. 1 TFUE może stanowić podstawę dla takiego prawa, przysługującego członkom rodziny obywateli Unii. Decyzje TS podkreślają znaczenie skuteczności prawa Unii Europejskiej w kontekście swobody przemieszczania się obywateli Unii i ich rodzin.