Utrata zasiłku chorobowego a przyznanie świadczenia na dziecko

Naczelny Sąd Administracyjny ustalił, że utrata zasiłku chorobowego może wpłynąć na przyznanie świadczenia wychowawczego na dziecko. Alicja W. złożyła wniosek o świadczenie wychowawcze, jednak został on odrzucony z powodu przekroczenia pułapu dochodowego. Sądy analizowały przepisy ustawy 500+ i ustaliły, że utrata dochodu musi być związana z utratą zatrudnienia lub pracy zarobkowej, aby kwalifikować się do świadczenia wychowawczego.

Tematyka: utrata zasiłku chorobowego, świadczenie wychowawcze, dochód rodziny, art. 2 pkt 19 ustawy 500+, Naczelny Sąd Administracyjny

Naczelny Sąd Administracyjny uznał, że w zakresie art. 2 pkt 19 lit. f ustawy z 11.11.2016 r. o pomocy
państwa w wychowaniu dzieci (t. jedn.: Dz.U. z 2016 r. poz. 195; dalej jako: ustawa 500+) mieści się sytuacja
utraty zasiłku chorobowego pobieranego w miejsce np. wynagrodzenia otrzymywanego z tytułu zatrudnienia
również w okresie trwania tego zatrudnienia.
Alicja W. złożyła w Miejskim Ośrodku Pomocy Społecznej w O. wniosek o ustalenie prawa do świadczenia
wychowawczego na córkę. Prezydent O. odmówił przyznania wnioskowanego świadczenia z uwagi na przekroczenie
ustawowego pułapu dochodowego. Alicja W. złożyła odwołanie wskazując, że jest samotną matką wychowującą
jedyną córkę. Od 1997 r. jest zatrudniona u jednego pracodawcy, jednak od 2014 r. nie pracuje z powodu choroby.
Od marca 2015 r. przebywa na rencie z tytułu choroby zawodowej, która stanowi wyłączny dochód rodziny.
Samorządowe Kolegium Odwoławcze w O. utrzymało w mocy decyzję organu I instancji. Organ wyjaśnił, że zgodnie
z art. 5 ust. 3–4 ustawy 500+ świadczenie wychowawcze przysługuje na pierwsze dziecko osobom, o których mowa
w art. 4 ust. 2, jeżeli dochód rodziny w przeliczeniu na osobę nie przekracza kwoty 800 zł. W ocenie organu
odwoławczego jednoznaczne i enumeratywne wskazanie okoliczności, które mogą stanowić dochód utracony, a które
zostały określone w art. 2 pkt 19 ustawy 500+, prowadzi do wniosku, że tylko utrata zasiłku chorobowego, ale
przysługującego po utracie zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej, będzie stanowiła przesłankę utraty zatrudnienia
w rozumieniu ustawy 500+.
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Olsztynie oddalając skargę podkreślił, że pod pojęciem dochodu członka rodziny,
stosownie do art. 2 pkt 2 ustawy 500+, rozumie się przeciętny miesięczny dochód uzyskany w roku kalendarzowym
poprzedzającym okres, na jaki ustalane jest prawo do świadczenia wychowawczego, z zastrzeżeniem art. 7 ust. 1–3
ustawy 500+. Przy czym pierwszy okres, na który jest przyznawane prawo do świadczenia wychowawczego,
rozpoczyna się 1.4.2016 r. i kończy się 30.9.2017 r. W przypadku ustalania prawa do świadczenia wychowawczego
na powyższy okres rokiem kalendarzowym, z którego dochody stanowią podstawę ustalenia prawa do świadczenia
wychowawczego, jest rok kalendarzowy 2014, a prawo do świadczenia ustala się z uwzględnieniem określonych
ustawą przepisów o utracie i uzyskaniu dochodu. Sąd ustalił, że w roku kalendarzowym 2014 wnioskodawczyni
pozostając w zatrudnieniu uzyskała dochód do którego organy orzekające w tej sprawie prawidłowo zaliczyły
pobieraną od 1.3.2015 r. rentę z tytułu częściowej niezdolności do pracy w związku z chorobą zawodową, uznając,
że skoro uzyskany dochód z tytułu renty nastąpił po roku kalendarzowym poprzedzającym okres, na jaki ustalane jest
prawo do świadczenia wychowawczego, w takim przypadku znajduje zastosowanie reguła wynikająca z art. 7 ust. 3
ustawy 500+.
Powołując treść przepisu art. 2 pkt 19 ustawy 500+, w którym wyliczone są zdarzenia powodujące utratę dochodów
sąd uznał, że katalog ten jest zamknięty i organ administracji nie może go swobodnie, według swojego uznania,
rozwijać. W art. 2 pkt 19 lit. f ustawy 500+ ustawodawca wprawdzie wskazał, że utrata dochodu jest utratą dochodu
spowodowaną utratą m.in. zasiłku chorobowego i świadczenia rehabilitacyjnego jednak tylko w przypadku, gdy
świadczenia te przysługiwały po utracie zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej. Skarżąca wprawdzie pobierała
w 2014 r. zasiłek chorobowy i świadczenie rehabilitacyjne, lecz świadczenia te nie przysługiwały jej po ustaniu
zatrudnienia, ponieważ świadczenia te pobierała w trakcie zatrudnienia, które ustało na skutek wypowiedzenia
umowy o pracę, lecz dopiero w listopadzie 2016 r. Zatem dopiero po tej dacie można byłoby uznać, że doszło do
utraty dochodu z tytułu zatrudnienia i potraktowania tego dochodu jako dochodu utraconego.
Naczelny Sąd Administracyjny uchylił zaskarżony wyrok oraz decyzje organów obu instancji. Jak wskazano,
utrata zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej jest zdarzeniem powodującym, że określona osoba przestaje
uzyskiwać jakikolwiek dochód, bądź też powodującym, iż jej dotychczasowy dochód ulega częściowemu
zmniejszeniu, zatem nie sposób wiązać tego pojęcia wyłącznie z całkowitym ustaniem prawnego stosunku
zatrudnienia. W pojęciu tym będą mieściły się wszelkie zmiany związane z zatrudnieniem lub inną pracą
zarobkową określonej osoby wpływające na zmniejszenie jej dochodów. Takie rozumienie art. 2 pkt 19
ustawy 500+ – wynikające z ich wykładni językowej i systemowej wewnętrznej lit. c i f – znajduje również
potwierdzenie w wykładni celowościowej. Nie powinno budzić wątpliwości, że przepisy określające przesłanki
warunkujące uzyskanie prawa do świadczenia wychowawczego powinny być wykładane w sposób pozwalający
realizować ustawowy cel tego świadczenia, czyli częściowe zaspokajanie potrzeb finansowych związanych
z wychowaniem i opieką dziecka, a zatem zaspokajanie tych potrzeb w zakresie adekwatnym do aktualnej sytuacji
finansowej osoby ubiegającej się o tego rodzaju świadczenie. Aktualna sytuacja finansowa determinowana jest nie
tylko nawiązaniem lub rozwiązaniem stosunku pracy bądź podjęciem lub zakończeniem zatrudnienia w inny sposób,
lecz również wszelkimi zmianami związanymi z zatrudnieniem lub inną pracą zarobkową określonej osoby
wpływającymi na zmniejszenie jej dochodów.

Sąd wskazał, że w zakresie tego przepisu będzie się zatem mieściła m.in. sytuacja utraty zasiłku chorobowego
pobieranego w miejsce np. wynagrodzenia otrzymywanego z tytułu zatrudnienia również w okresie trwania tego
zatrudnienia. Funkcją zasiłku chorobowego jest zapewnienie uprawnionemu (ubezpieczonemu) środków utrzymania,
w sytuacji, w której stał się on niezdolnym do pracy z powodu choroby w czasie trwania ubezpieczenia chorobowego.
Uprawniony nie pobiera więc wynagrodzenia za pracę. W znaczeniu funkcjonalnym traci więc dochód ze stosunku
pracy, a w zamian otrzymuje inne świadczenie.
Wyrok NSA z 19.1.2018 r., I OSK 1728/17

Naczelny Sąd Administracyjny uchylił decyzje odmawiające przyznania świadczenia wychowawczego Alicji W. Pojęcie utraty zatrudnienia obejmuje także utratę zasiłku chorobowego, gdy jest pobierany w miejsce wynagrodzenia za pracę. Zdaniem sądu, przepisy dotyczące świadczenia wychowawczego powinny uwzględniać zmiany w sytuacji finansowej osoby ubiegającej się o świadczenie.