Pojęcie „środki trwałe służące działalności socjalnej”

Pojęcie „środki trwałe służące działalności socjalnej” definiuje ściśły związek między majątkiem trwałym a funkcjonowaniem instytucji socjalnych. Orzecznictwo wskazuje, że decydujące jest utrzymanie korelacji między przeznaczeniem środka trwałego a prowadzeniem działalności socjalnej. Sprawa dotyczyła sprzedaży ośrodka wypoczynkowego przez kopalnię, co wywołało spór dotyczący obowiązku przekazania uzyskanych środków na fundusz socjalny. Sąd Najwyższy podkreślił, że chwilowe zaprzestanie wykorzystywania środka trwałego nie oznacza zerwania z działalnością socjalną, a decydujący jest stan rzeczy w momencie sprzedaży.

Tematyka: środki trwałe, działalność socjalna, orzecznictwo, sprzedaż majątku, fundusz świadczeń socjalnych

Jak wynika z orzeczenia SN, środek trwały jest ściśle powiązany z działalnością socjalną, jeśli służy do jej
realizacji. Aby nie ziściła się dyspozycja z art. 7 ust. 1 pkt 7 ustawy z 4.3.1994 r. o zakładowym funduszu
świadczeń socjalnych, musi zatem dojść do zerwania tej korelacji.
Chwilowe zaprzestanie „socjalnego” wykorzystywania środka trwałego, spowodowane normalną jego
eksploatacją (związaną na przykład z porą roku), nie stanowi zaprzeczenia zależności zachodzącej między
jego przeznaczeniem a prowadzeniem działalności socjalnej. Oczywiste przecież jest, że środek ten nadal
„służy” sekwencyjnie realizowanej działalności socjalnej. Bieżące jego niewykorzystywanie nie wynika ze
zmiany jego zastosowania. Okazuje się zatem, że miara czasu nie jest wyłącznym czynnikiem służącym
interpretacji art. 7 ust. 1 pkt 7 FundŚwSocU.
Przedmiotem komentowanego wyroku była analiza, w jakich okolicznościach środek trwały należący do pracodawcy
i przeznaczony na działalność socjalną przestaje tej działalności służyć. Sąd rozważał, czy sprzedaż środka trwałego
w okresie krótkotrwałego zaprzestania korzystania z obiektu służącego działalności socjalnej wyłącza obowiązek
zwiększenia środków zakładowego funduszu świadczeń socjalnych o uzyskaną sumę ze sprzedaży pomniejszoną
o poniesione koszty transakcji.
Kopalnia była użytkownikiem wieczystym oraz właścicielem znajdujących się tam budynków. Na nieruchomości tej
pozwana prowadziła ośrodek wypoczynkowy, na którym znajdowały się między innymi domki letniskowe oraz pole
namiotowe. Ośrodek wypoczynkowy działał od maja do końca września każdego roku, a z jego usług korzystali
między innymi pracownicy kopalni na preferencyjnych warunkach. W domkach i innych obiektach tego ośrodka nie
było ogrzewania i w związku z tym obiekt nie był wykorzystywany w okresie zimowy i wczesnowiosennym. W tym
czasie odbywały się w ośrodku jedynie niezbędne naprawy i konserwacje sprzętu.
Kopalnia 19.12.2013 r. zawarła z inną firmą umowę sprzedaży ośrodka wypoczynkowego za cenę 2 810 000 zł.
Strony umowy ustaliły, że wydanie przedmiotu umowy nastąpi do 28.2.2014 r. Koszty sprzedaży wyniosły 14 070 zł.
Kwota, jaką kopalnia uzyskała ze sprzedaży ośrodka wypoczynkowego, została zarachowana jako zysk ze zbycia
majątku trwałego i wykazana w rachunku zysków i strat sprawozdania finansowego za 2013 r.
W dniu 23.12.2013 r. przewodniczący związków zawodowych działających w kopalni wystąpili do zarządu spółki
o niezwłoczne przekazanie środków finansowych uzyskanych ze sprzedaży ośrodka wczasowego na konto
zakładowego funduszu świadczeń socjalnych. Pozwana odmówiła przekazania środków, twierdząc, że w chwili
sprzedaży nieruchomości nie służyły one działalności socjalnej. W konsekwencji sprawa została skierowana na drogę
sądową. Sąd I instancji nakazał kopalni przekazanie uzyskanych ze sprzedaży ośrodka kwot do funduszu świadczeń
socjalnych. Sąd wskazał, że do dnia sprzedaży nie doszło do przekształcenia funkcji tego ośrodka na jakąkolwiek
inną działalność niebędącą działalnością socjalną, a decyzja o zakończeniu prowadzenia działalności socjalnej była
związana z przygotowaniem ośrodka do sprzedaży, a nie ze zmianą przeznaczenia tego środka trwałego.
Sąd II instancji przychylił się do apelacji kopalni. W ocenie sądu pracodawca powinien mieć możliwość zmiany
przeznaczenia swoich poszczególnych „obiektów trwałych”, zwłaszcza jeżeli jest to uzasadnione względami
gospodarczymi lub socjalnymi, co zresztą wynika z wykładni językowo-logicznej art. 7 ust. 1 pkt 7 FundŚwSocU.
Według sądu odwoławczego decydujący jest stan rzeczy istniejący w chwili sprzedaży, wydzierżawienia lub
likwidacji, bo w przeciwnym razie ustawodawca w przepisie art. 7 ust. 1 FundŚwSocU zaznaczyłby, że jego
dyspozycja obejmuje także środki trwałe, które służyły działalności socjalnej.
Sąd Najwyższy rozpoznawał skargę kasacyjną złożoną przez związki zawodowe i przychylił się do zawartych w niej
twierdzeń i argumentów. W ocenie SN zasadnicze znaczenie ma to, czy doszło do zerwania funkcjonalnej zależności
między zakładowym obiektem socjalnym a działalnością socjalną. Chwilowe zaprzestanie „socjalnego”
wykorzystywania środka trwałego, spowodowane normalną jego eksploatacją (związaną na przykład z porą roku), nie
stanowi zaprzeczenia zależności zachodzącej między jego przeznaczeniem a prowadzeniem działalności socjalnej.
Oczywiste przecież jest, że środek ten nadal „służy” sekwencyjnie realizowanej działalności socjalnej. Bieżące jego
niewykorzystywanie nie wynika ze zmiany jego zastosowania.
Odnosząc się do wyroku, należy zwrócić uwagę, że zgodnie z art. 7 ust. 1 pkt 7 FundŚwSocU, środki funduszu
zwiększa się o przychody z tytułu sprzedaży, dzierżawy i likwidacji środków trwałych służących działalności socjalnej,
w części nieprzeznaczonej na utrzymanie lub odtworzenie zakładowych obiektów socjalnych. Środki te pomniejsza
się o koszty tej sprzedaży i likwidacji.

W wyroku z 17.2.2000 r. (I PKN 538/99, OSNAPiUS Nr 14/2001, poz. 462) zostało wyraźnie wskazane, że obowiązek
przekazania na zakładowy fundusz świadczeń socjalnych przychodów z tytułu sprzedaży, dzierżawy i likwidacji
środków trwałych dotyczy środków, które aktualnie służą działalności socjalnej, a nie tych, które służyły lub mogłyby
jej służyć w przyszłości.
Czasowe i cykliczne zaprzestawanie działalności socjalnej z uwagi na okoliczności takie jak pora roku nie stanowi
jednak wyłączenia obiektu z działalności socjalnej. Aby można było mówić o wyłączeniu obiektu spod działalności
socjalnej, zerwanie związku z działalnością socjalną powinno mieć charakter trwały. Oznacza to, że działalność
socjalna w obiekcie powinna zostać całkowicie zakończona i pracodawca nie powinien mieć zamiaru przywrócenia
w nim tej działalności w najbliższym czasie.
Cechą charakterystyczną natomiast letnich ośrodków wypoczynkowych jest to, iż korzysta się z nich sezonowo.
W ich przypadku powszechne jest wykorzystanie „okresu zimowego” na remont, konserwację i modernizację, co nie
zmienia jednak ich charakteru ani przeznaczenia.
Przyjęcie innej wykładni mogłoby prowadzić do nadużyć na gruncie ustawy o zakładowym funduszu świadczeń
socjalnych, szczególnie biorąc pod uwagę, że zakładowe obiekty socjalne mogą być dofinansowywane ze środków
funduszu.
Dlatego słusznie sąd uznał, że czasowe wyłączenie obiektu spod działalności socjalnej (przerwa w funkcjonowaniu
ośrodka wynikająca z pory roku) nie świadczy o tym, że ośrodek przestał służyć działalności socjalnej. Do uznania, iż
doszło do zerwania więzi z działalnością socjalną, konieczne jest bowiem permanentne (stałe) zaprzestanie
prowadzenia działalności socjalnej w danym obiekcie.
Wyrok SN z 23.11.2016 r., II PK 115/16

Wyroki sądów potwierdzają, że czasowe zaprzestanie korzystania z obiektów socjalnych nie oznacza automatycznego wyłączenia ich z działalności socjalnej. Istotne jest utrzymanie funkcjonalnej zależności między obiektem a działalnością socjalną. Decyzje sądów podkreślają konieczność trwałego zerwania z działalnością socjalną, aby obiekt mógł zostać wyłączony. Warto zauważyć, że letnie ośrodki wypoczynkowe podlegają sezonowemu użytkowaniu, co nie zmienia ich podstawowego przeznaczenia.