Rozszerzenie prawa koalicji związkowej

Najważniejszym celem zmian wprowadzonych ustawą z 5.7.2018 r. o zmianie ustawy o związkach zawodowych jest dostosowanie przepisów do pełnego prawa koalicji związkowej dla wszystkich osób świadczących pracę za wynagrodzeniem. Zmiany obejmują rozszerzenie zakresu podmiotowego prawa koalicji oraz podniesienie progu reprezentatywności. Konieczność adaptacji przepisów skutkuje także nowelizacją wielu innych aktów prawnych.

Tematyka: prawo koalicji związkowej, zmiany ustawy o związkach zawodowych, reprezentatywność organizacji związkowych, nowelizacja aktów prawnych, pełne prawa pracownicze

Najważniejszym celem zmian wprowadzonych ustawą z 5.7.2018 r. o zmianie ustawy o związkach
zawodowych i niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2018 r. poz. 1608, dalej jako: ZmZawZwU18) jest
dostosowanie dotychczas obowiązujących przepisów do wyroku TK z 2.6.2015 r. (K 1/13, MoPr 2015, Nr 7, s.
338), a zatem do objęcia pełnym prawem koalicji związkowej wszystkich osób świadczących pracę za
wynagrodzeniem, bez względu na podstawę ich zatrudnienia.
• Prawo koalicji związkowej przyznane zostało wszystkim wykonującym pracę zarobkową osobom, których definicję
podano w znowelizowanym art. 11 pkt 1 ustawy o związkach zawodowych.
• Rozszerzono mechanizmy ochronne zapobiegające aktom krzywdzącym podjętym ze względu na działalność jako
przedstawicieli pracowników, ich przynależność związkową lub uczestnictwo w działalności związkowej na nowe
podmioty.
• Próg procentowy reprezentatywności został podniesiony z 10% do 15% ogółu osób wykonujących pracę zarobkową
objętych zakresem działania statutu danej organizacji.
Dostosowanie przepisów do wyżej wskazanego wyroku wymaga wprowadzenia zmian w wielu aktach prawnych:
ustawie z 23.5.1991 r. o związkach zawodowych (tekst jedn.: Dz.U. z 2015 r. poz. 1881, dalej jako: ZwZawU),
ustawie z 26.6.1974 r. – Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz.U. z 2018 r. poz. 917 ze zm., dalej jako: KP), ustawie
z 23.5.1991 o organizacjach pracodawców (tekst jedn.: Dz.U. z 2015 r. poz. 2029 ze zm., dalej jako: OrgPracU),
ustawie z 23.5.1991 r. o rozwiązywaniu sporów zbiorowych (tekst jedn.: Dz.U. z 2018 r. poz. 399 ze zm., dalej jako:
SporyZbiorU), ustawie z 25.10.1991 r. o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej (tekst jedn.: Dz.U.
z 2017 r. poz. 862, dalej jako: DziałKultU), ustawie z 5.4.2002 r. o europejskich radach zakładowych (tekst jedn.:
Dz.U. z 2018 r. poz. 1247, dalej jako: EuropRadZakłU), ustawie z 13.3.2003 r. o szczególnych zasadach
rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników (tekst jedn.: Dz.U. z 2016 r.
poz. 1474, dalej jako: ZwGrupU), ustawie z 9.7.2003 r. o zatrudnianiu pracowników tymczasowych (tekst jedn. Dz.U.
z 2018 r. poz. 594, dalej jako: ZwGrupU), ustawie z 20.4.2004 r. o pracowniczych programach emerytalnych (tekst
jedn. Dz.U. z 2016 r. poz. 1449, dalej jako: PracProgEmerytU), ustawie z 4.3.2005 r. o europejskim zgrupowaniu
interesów gospodarczych i spółce europejskiej (tekst jedn.: Dz.U. z 2015 r. poz. 2142 ze zm., dalej jako:
SpółkaEuropU), ustawie z 22.7.2006 r. o spółdzielni europejskiej (tekst jedn.: Dz.U. z 2016 r. poz. 7, dalej jako:
SpółEuroU), ustawie z 25.4.2008 r. o uczestnictwie pracowników w spółce powstałej w wyniku transgranicznego
połączenia się spółek (Dz.U. Nr 86, poz. 525, dalej jako: PracSpTransU), ustawie z 11.10.2013 r. o szczególnych
rozwiązaniach związanych z ochroną miejsc pracy (tekst jedn.: Dz.U. z 2017 r. poz. 842 ze zm., dalej jako:
OchrMiejscPrU), ustawie z 24.7.2015 r. o Radzie Dialogu Społecznego i innych instytucjach dialogu społecznego
(Dz.U. z 2015 r. poz. 1240 ze zm., dalej jako: RadaDialSpołU).
Rozszerzony zakres podmiotowy prawa koalicji związkowej
Od 1.1.2019 r. w nowym brzmieniu będzie funkcjonował art. 2 ust. 1 ZwZawU. Ustawodawca przyznaje w nim
prawo tworzenia i wstępowania do związków zawodowych wszystkim osobom wykonującym pracę
zarobkową. Zgodnie z dodanym art. 11 pkt 1 ZwZawU osobą wykonującą pracę zarobkową jest pracownik lub
osoba świadcząca pracę za wynagrodzeniem na innej podstawie niż stosunek pracy, jeżeli nie zatrudnia do tego
rodzaju pracy innych osób (niezależnie od podstawy zatrudnienia), nie ponosi ryzyka gospodarczego związanego
z wykonywaniem tej pracy oraz z wykonywaniem jej pracy wiążą się interesy, które mogą być grupowo chronione.
Większość zmian które wprowadzono na mocy ZmZawZwU18 wynika z konieczności dostosowania przepisów do
rozszerzenia zakresu prawa koalicji.
Zmiany w ustawie o związkach zawodowych
Wśród najistotniejszych zmian związanych z wejściem w życie ZmZawZwU18 należy wskazać rozszerzenie
mechanizmów ochronnych mających przeciwdziałać wszelkim aktom krzywdzącym, włącznie ze
zwolnieniem, podjętym ze względu na działalność jako przedstawicieli pracowników, ich przynależność
związkową lub uczestnictwo w działalności związkowej na nowe podmioty (art. 3 ZwZawU).
Artykuł 251 znowelizowanej ZwZawU przewiduje, że w liczbie członków wymaganej do realizacji uprawnień
zakładowej organizacji związkowej będą uwzględniani pracownicy, jak również inne niż pracownicy osoby
wykonujące pracę zarobkową. Projektodawca wskazuje, że pozostawanie przez inną niż pracownik osobę
wykonującą pracę zarobkową we współpracy z pracodawcą przez okres co najmniej 6 miesięcy powoduje, iż między
tymi podmiotami tworzy się więź dostatecznie trwała, pozwalająca na uwzględnienie danej osoby w łącznej liczbie

członków, od której ustawa uzależnia przyznanie uprawnień zakładowej organizacji związkowej (Uzasadnienie, s.
26).
W dodanym art. 252 ust. 1 pkt 2 ZwZawU zmieniono procentowy próg reprezentatywności określony
dotychczas w art. 24117 § 1 pkt 2 KP. Próg ten zwiększono z 10% do 15% ogółu osób wykonujących pracę
zarobkową objętych zakresem działania statutu danej organizacji, nie mniej jednak niż dziesięć tysięcy osób
wykonujących pracę zarobkową. W przypadku organizacji będącej członkiem Rady Dialogu Społecznego lub
organizacji członkowskich próg podwyższono z 7% do 8%. Warto jednak zwrócić uwagę, że w myśl regulacji
ZmZwZawU18 organizacje związkowe i reprezentatywne organizacje pracodawców utrzymują swoją
reprezentatywność.
Ponadto, w głównej mierze wskutek rozszerzenia prawa koalicji związkowej i przeniesienia przepisów dotyczących
reprezentatywności ponadzakładowej i zakładowej organizacji związkowej do ZwZawU, znowelizowane zostały
następujące przepisy: art. 2 ust. 3, art. 2 ust. 5–7, art. 4, art. 5, art. 7 ust. 1–3, art. 8, art. 11 ust 3, art. 16, art. 17 ust.
1 pkt 2, art. 19 ust. 2, art. 19 ust. 21, art. 191 ust. 1, art. 21 ust. 3, art. 25, art. 251, art. 26 pkt 2, art. 261, art. 27 ust. 2,
art. 28, art. 29, art. 30, art. 31, art. 32, art. 33, art. 331, art. 341, art. 342, art. 35 ust. 1, art. 36 ust. 1, art. 37, art. 39 ust.
1. Dodane zostały przepisy art. 2 ust. 4, art. 252, art. 253. Uchylono art. 18 tej ustawy.
Dodanie ust. 21 art. 35 ZwZawU jest konsekwencją konieczności dostosowania przepisów do wyroku TK
z 13.5.2008 r. (P 50/07, Dz.U. z 2008 r., Nr 90, poz. 562). W miejsce uchylonego jako niezgodnego z zasadą nullum
crimen sine lege art. 35 ust. 2 ZawZwU ustawodawca wprowadza art. 35 ust. 21, „który penalizuje zachowania osób
pełniących funkcje związkowe polegające na niepoinformowaniu właściwego sądu o zmianach statutu, przeznaczeniu
dochodu z działalności gospodarczej prowadzonej przez związek zawodowy na cele niesłużące realizacji zadań
statutowych związku lub dzieleniu go pomiędzy członków związku, a także na podaniu wyższej liczby członków
organizacji związkowej niż wynikająca ze stanu faktycznego – w celu uzyskania uprawnień odpowiedniej organizacji
związkowej” (Uzasadnienie, s. 50).
Konieczność nowelizacji innych ustaw
Tak szerokie zmiany na gruncie ZwZawU spowodowały konieczność wprowadzenia zmian w wielu innych aktach
prawnych. Znowelizowano art. 239 § 2 KP, który w aktualnym brzmieniu daje możliwość objęcia układem zbiorowym
pracy wyłącznie osób wykonujące pracę zarobkową niebędące pracownikami, a nie jak to miało miejsce do tej pory –
osób niebędących pracownikami obok pracowników. Konieczne było również znowelizowanie art. 241 14a § 2 KP
dotyczącego uczestnictwa w rokowaniach i zawierania układów ponadzakładowych. W KP zmienione zostały również
art. 676 § 2, art. 139 § 5, art. 150 § 3, art. 24116 § 3 i 5, art. 24125 § 3 i 5.
Zmiany w KP i innych wymienionych aktach prawnych w głównej mierze są konsekwencją konieczności
zapewnienia spójności systemu prawnego przez dostosowanie przepisów do rozszerzonego kręgu
podmiotów, którym przysługuje prawo koalicji związkowej.
Ustawa wchodzi w życie 1.1.2019 r., z wyjątkiem art. 253 ust. 6ZmZawZwU18, który wchodzi w życie 23.8.2019 r.

Rozszerzenie prawa koalicji związkowej wprowadza istotne zmiany w ustawie o związkach zawodowych oraz innych aktach prawnych. Nowe przepisy mają wejść w życie 1.1.2019 r. i wpłyną na sposób funkcjonowania organizacji związkowych oraz reprezentatywność podmiotów. Konieczność nowelizacji wynika z potrzeby dostosowania prawa do obowiązującego orzecznictwa i rozszerzenia zakresu prawa koalicji związkowej.