Uprawnienie do przeliczenia emerytury

Uprawnienie do przeliczenia emerytury według art. 55 ustawy o emeryturach i rentach z FUSU dotyczy osób, które kontynuowały ubezpieczenia po osiągnięciu wieku emerytalnego i złożyły wniosek po 31.12.2008 r. otrzymując wyższą emeryturę zgodnie z art. 26. Wyrok SN potwierdza tę interpretację, zwracając uwagę na istotę kontynuacji ubezpieczeń po osiągnięciu wieku emerytalnego.

Tematyka: emerytura, przeliczenie, art. 55, FUSU, kontynuacja ubezpieczeń, wyrok SN

Uprawnienie do obliczenia emerytury wedle art. 55 ustawy z 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach
z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.jedn.: Dz.U. z 2017 r. poz. 1383 ze zm.) mają ci ubezpieczeni, którzy
w dniu osiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego, po pierwsze, podlegali ubezpieczeniom społecznym,
po drugie, zamiast emerytury wybrali dalszą aktywność zawodową, kontynuując po tym dniu podleganie tym
ubezpieczeniom.
Wyrok SN z 15.3.2018 r., I UK 31/17
Przewodniczący Sędzia SN Romualda Spyt (sprawozdawca), Sędziowie SN: Zbigniew Korzeniowski,
Zbigniew Myszka. Sąd Najwyższy po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych 15.3.2018 r. sprawy z odwołania Mariana G. przeciwko Zakładowi
Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w B. o wysokość emerytury na skutek skargi kasacyjnej organu
rentowego od wyroku SA w K. z 19.7.2016 r. […]; uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje SA w K. do
ponownego rozpoznania i orzeczenia o kosztach postępowania kasacyjnego.

Uzasadnienie
Decyzją z 9.1.2015 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych w B. stwierdził brak podstaw do obliczenia wysokości
emerytury ubezpieczonego Mariana G. na podstawie art. 26 w zw. z art. 55 ustawy z 17.12.1998 r. o emeryturach
i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.jedn.: Dz.U. z 2017 r. poz. 1383 ze zm., dalej jako:
EmRentyFUSU), wskazując, że ubezpieczony od 1.10.2008 r. pobierał już emeryturę.
Wyrokiem z 30.4.2015 r. SO w K. zmienił decyzję organu rentowego w ten sposób, że stwierdził, iż ubezpieczony ma
prawo do obliczenia wysokości emerytury na podstawie art. 26 w zw. z art. 55 EmRentyFUSU. Wyrokiem z 16.7.2016
r. SA w K. oddalił apelację organu rentowego.
W sprawie ustalono, że ubezpieczony, urodzony 22.7.1948 r., ukończył powszechny wiek emerytalny 22.7.2013 r.
Skarżący 8.8.2008 r. złożył wniosek o emeryturę i decyzją z 19.8.2008 r. organ rentowy przyznał mu prawo do
emerytury od 1.8.2008 r., jednocześnie zawieszając jej wypłatę z uwagi na kontynuację zatrudnienia. Wysokość
emerytury obliczono na podstawie art. 53 EmRentyFUSU. Od 1.10.2008 r. podjęto wypłatę świadczenia w związku
z rozwiązaniem stosunku pracy przez ubezpieczonego.
Ubezpieczony podlegał ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu w związku z wykonywaniem umów zlecenia w OPS C.
w dniach 5.9.2014 r. i 14.11.2014 r. Dnia 11.12.2014 r. wpłynął wniosek ubezpieczonego o emeryturę w związku
z osiągnięciem powszechnego wieku emerytalnego i jej obliczenie w myśl „nowych zasad”. Organ rentowy odmówił
wyliczenia emerytury zgodnie z wnioskiem skarżącego i, wydając zaskarżoną decyzję, stwierdził, że art. 55
EmRentyFUSU nie ma zastosowania do osoby, która przed złożeniem wniosku, o którym mowa w tym przepisie,
miała już przyznane świadczenie emerytalne i je pobrała.
Sąd II instancji uznał za bezzasadne stanowisko organu rentowego polegające na twierdzeniu, że przepis art. 55
EmRentyFUSU nie dotyczy osób, które mają już status emeryta, tj. mają ustalone prawomocną decyzją organu
rentowego prawo do emerytury i świadczenie to pobierają. Powołał się na orzecznictwo SN, w tym na uchwałę
z 4.7.2013 r., II UZP 4/13 (MoP Nr 15/2013, s. 787), w której SN stwierdził, że ubezpieczony urodzony przed
31.12.1948 r., który po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego kontynuował ubezpieczenie i wystąpił
o emeryturę po 31.12.2008 r., ma prawo do jej wyliczenia na podstawie art. 26 w zw. z art. 55 EmRentyFUSU,
niezależnie od tego, czy wcześniej złożył wniosek o emeryturę w niższym wieku emerytalnym lub o emeryturę
wcześniejszą.
Organ rentowy zaskarżył ten wyrok skargą kasacyjną, zarzucając mu naruszenie przepisów prawa materialnego
polegające na błędnej wykładni przepisu art. 55 w zw. z art. 26 i 27 EmRentyFUSU przez przyjęcie, że ubezpieczony
po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego kontynuował ubezpieczenie emerytalne i rentowe, zawierając
dwie umowy zlecenia na jeden dzień.
W odpowiedzi na skargę kasacyjną odwołujący się wniósł o jej oddalenie.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna ma usprawiedliwioną podstawę.
Sąd Najwyższy zajmował się już wykładnią art. 55 EmRentyFUSU. Zgodnie z tym przepisem ubezpieczonemu
spełniającemu warunki do uzyskania emerytury na podstawie art. 27, który kontynuował ubezpieczenie emerytalne

i rentowe po osiągnięciu wieku emerytalnego i wystąpił z wnioskiem o emeryturę po 31.12.2008 r., może być
obliczona emerytura na podstawie art. 26, jeżeli jest wyższa od obliczonej zgodnie z art. 53 EmRentyFUSU.
W kontekście rozpoznawanej sprawy należy przywołać stanowisko wyrażone w uchwale SN z 4.7.2013 r. (II UZP
4/13, OSNP Nr 21–22/2013, poz. 257). Zgodnie z nim ubezpieczony urodzony przed 31.12.1948 r., który po
osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego kontynuował ubezpieczenie i wystąpił o emeryturę po 31.12.2008 r.,
ma prawo do jej wyliczenia na podstawie art. 27 w zw. z art. 55 EmRentyFUSU, także i niezależnie od tego, czy
wcześniej złożył wniosek o emeryturę w niższym wieku emerytalnym lub o emeryturę wcześniejszą. Identyczne
stanowisko wyrażone zostało w późniejszych wyrokach SN: z 10.7.2013 r. II UK 424/12,
oraz z 7.11.2013 r.,
II UK 143/12,
; z 9.9.2013 r. II UK 23/13, OSNP Nr 6/2014, poz. 85; z 19.3.2014 r., I UK 345/13, MoPr Nr
8/2014, s. 442; z 18.9.2014 r., I UK 27/14,
.
Skarżący nie kwestionuje tych poglądów, lecz skupia się na interpretacji zwrotu „kontynuował ubezpieczenie”
i powołuje się w tym zakresie na stanowisko zawarte w powołanej wyżej uchwale II UZP 4/13 (OSNP Nr 21–22/2013,
poz. 257), gdzie stwierdzono, że sformułowanie to w istocie oznacza „nie rozwiązał stosunku pracy”, niezależnie od
tego, czy ubezpieczony wystąpił o przyznanie emerytury (wcześniejszej lub w niższym wieku emerytalnym).
W wyroku z 29.1.2014 r. (I UK 411/13, OSNP Nr 4/2015, poz. 56) SN wskazał, że przepis art. 55 samodzielnie
określa podmiotowy krąg uprawnionych do obliczenia emerytury na podstawie art. 26, jeżeli jest wyższa od obliczonej
zgodnie z art. 53. Jeżeli więc uprawniony, czyli ubezpieczony spełniający warunki do emerytury zwykłej, nie
występuje o tę emeryturę, lecz kontynuuje ubezpieczenia i z wnioskiem o emeryturę występuje po 31.12.2008 r., to
już tylko na podstawie wykładni literalnej uprawnione są dalsze stwierdzenia. Zasadnicze wyraża teza, że chodzi
o pierwszy wniosek o emeryturę zwykłą złożony po tej dacie, dlatego możliwość obliczenia emerytury na podstawie
art. 26 nie przysługuje w przypadku wcześniejszego wystąpienia i uzyskania tej emerytury. Ponadto uprawnienie
łączy się tylko z emeryturą zwykłą (z art. 27), czyli z emeryturą powszechną, stąd bez znaczenia jest to, czy
ubezpieczony wcześniej uzyskał taką emeryturę. Istotne jest to, że dyspozycja przepisu odnosi się do
ubezpieczonego, który kontynuuje ubezpieczenia emerytalne i rentowe po spełnieniu warunków do zwykłej
(powszechnej) emerytury. Takie wnioski z wykładni literalnej mają dalsze uzasadnienie w wykładni systemowej.
Chodzi o zasadę zależności wysokości emerytury od składek na ubezpieczenia emerytalne, która – ujmując
generalnie – jest już bardziej rygorystyczna niż dla urodzonych przed 1.1.1949 r., ponieważ o wysokości emerytury
decyduje zgromadzony kapitał ubezpieczeniowy (składki). Taki kierunek wyznaczono w systemie emerytalnym,
dlatego skoro emerytura ma być pochodną zgromadzonego kapitału, to odpowiednio powinien z niego korzystać
ubezpieczony, któremu taki kapitał pozwala uzyskać wyższą emeryturę. Na tym gruncie przepis art. 55 przyjmuje
w istocie funkcję regulacyjną. Uwzględnia zasadę, że prawo do emerytury powstaje z mocy ustawy z chwilą
spełnienia warunków, jednak ważniejsze jest to, kiedy ubezpieczony wystąpi o emeryturę, czyli będzie żądał realizacji
prawa do powszechnej emerytury. Emerytury powszechnej (poza określonymi wyjątkami) nie przyznaje się z urzędu,
czyli bez wniosku ubezpieczonego, nawet gdy uzyskał już uprzednio emeryturę wcześniejszą. W istocie to
ubezpieczony urodzony przed 1.1.1949 r. może zdecydować, czy będzie miał możliwość skorzystania z obliczenia
emerytury na podstawie art. 26 (w związku z art. 55). Innymi słowy, art. 55 z jednej strony określa potencjalną
możliwość obliczenia emerytury na podstawie kapitału składkowego, z drugiej natomiast, ze względu na określone
w nim warunki, w tym kontynuację ubezpieczenia, stanowi ograniczenie w korzystaniu z takiego obliczenia. Dla tych,
którzy kontynuowali ubezpieczenie, nie jest to więc szczególny przywilej, lecz zwykłe uprawnienie do emerytury
pochodnej od składek, czyli w takim reżimie jak dla urodzonych po 31.12.1948 r. Ujawnia się tu także regulacyjny
charakter przepisu, gdyż z obliczenia emerytury na podstawie art. 26 w zw. z art. 55 nie korzystaliby ci, którzy choć
mają niekrótkie ubezpieczenie po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego (z art. 27), to jednak nie mają
ciągłego (kontynuowanego) ubezpieczenia.
Z kolei w wyroku z 20.9.2017 r. (I UK 339/16,
) wyrażono pogląd, że zwrot „kontynuował ubezpieczenia
emerytalne i rentowe” po osiągnięciu przewidzianego w tym przepisie (art. 27 EmRentyFUSU) wieku emerytalnego
należy odczytywać jako konieczność pozostawania w wymienionych ubezpieczeniach w dniu osiągnięcia
powszechnego wieku emerytalnego, nieskorzystanie z powstałego w tym dniu prawa do emerytury i pozostawanie
w ubezpieczeniu po tym dniu. Pogląd ten został podtrzymany w wyroku SN z 3.10.2017 r. (II UK 429/16,
).
Sąd Najwyższy podkreślił, że osoba, która nie podlegała ubezpieczeniom społecznym w dniu osiągnięcia
powszechnego wieku emerytalnego i nie kontynuowała ich po tej dacie, lecz przystąpiła do ubezpieczeń dopiero
w późniejszym czasie (rozpoczęła ubezpieczenia po osiągnięciu wieku emerytalnego), nie spełnia jednej z kilku
kumulatywnych przesłanek, które w myśl art. 55 EmRentyFUSU warunkują prawną możliwość ubiegania się
o wyliczenie emerytury wedle metody „kapitałowej”. W orzeczeniach tych podkreśla się, że reguły wykładni językowo-
logicznej nakazują nadawanie odmiennych znaczeń różnym pojęciom wykorzystywanym w jednym akcie prawnym,
zatem konfrontacja pojęcia „podleganie ubezpieczeniu po dniu” z art. 108 ust. 1 EmRentyFUSU (który chociaż nie
dotyczy obliczenia, lecz przeliczenia emerytury – przewiduje podobną przesłankę) z wykorzystanym w art. 55
EmRentyFUSU zwrotem „kontynuowanie ubezpieczeń po osiągnięciu wieku” skłania do wniosku, że o ile w pierwszej
sytuacji możliwe jest zastosowanie przepisu względem osoby, która rozpoczęła stosunek ubezpieczenia po
wskazanym w przepisie dniu, o tyle drugi zwrot wskazuje na okresowość i ciągłość podlegania ubezpieczeniom, która
powinna rozpocząć się co najmniej w dniu osiągnięcia wieku emerytalnego i trwać po tym dniu.

Sąd Najwyższy w składzie rozpoznającym niniejszą sprawę poglądy te podziela. Skoro ustawodawca użył zwrotu
„kontynuował”, a nie „podlegał”, to dał wyraz temu, że uprawnienie do obliczenia emerytury według art. 55
EmRentyFUSU mają ci ubezpieczeni, którzy w dniu osiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego, po pierwsze,
podlegali ubezpieczeniom społecznym, po drugie, zamiast emerytury wybrali dalszą aktywność zawodową,
kontynuując po tym dniu podleganie tym ubezpieczeniom.
Mając na uwadze powyższe, SN na podstawie art. 398 15 § 1 KPC i art. 108 § 2 KPC w zw. z art. 39821 KPC orzekł jak
w sentencji.
Wyrok SN z 15.3.2018 r., I UK 31/17

Wyroki sądów potwierdzają, że przepis art. 55 EmRentyFUSU dotyczy osób, które kontynuowały ubezpieczenia po osiągnięciu wieku emerytalnego i wystąpiły o emeryturę po 31.12.2008 r., mając prawo do wyliczenia emerytury zgodnie z art. 26. Wyrok SN z 15.3.2018 r. potwierdza tę interpretację, uznając skargę kasacyjną za usprawiedliwioną.