Elementy umowy o zarządzanie PPK i umów o prowadzenie PPK oraz pojęcie uczestnika PPK

Ustawa o pracowniczych planach kapitałowych określa zasady zawierania umów o zarządzanie PPK i umów o prowadzenie PPK oraz definicję uczestnika PPK. Wprowadza dwa rodzaje umów: o zarządzanie PPK i o prowadzenie PPK, z udziałem instytucji finansowej. Pojęcia podmiotu zatrudniającego i uczestnika PPK są precyzyjnie zdefiniowane. Umowa o prowadzenie PPK określa wiele istotnych kwestii, w tym strony umowy, fundusze, warunki gromadzenia i zarządzania środkami oraz obowiązki uczestnika.

Tematyka: umowa o zarządzanie PPK, umowa o prowadzenie PPK, uczestnik PPK, instytucja finansowa, fundusze inwestycyjne, zakład ubezpieczeń, podmiot zatrudniający, pracownicze plany kapitałowe, Kancelaria Radcy Prawnego, Małgorzata Borkowska

Ustawa z 4.10.2018 r. o pracowniczych planach kapitałowych (Dz.U. z 2018 r. poz. 2215, dalej jako: PPKU)
określa między innymi zasady zawierania umów o zarządzanie PPK i umów o prowadzenie PPK. Ustawa
definiuje również pojęcia uczestnika PPK.
• Podmiot zatrudniający zawiera umowę o prowadzenie PPK w imieniu i na rzecz osoby zatrudnionej, która
ukończyła 55 rok życia i nie ukończyła 70 roku życia, wyłącznie na jej wniosek.
• Uczestnik PPK będzie mógł w tym samym czasie być stroną więcej niż jednej umowy o prowadzenie PPK.
• Uczestnik PPK będzie mógł wskazać imiennie jedną lub więcej osób, które jako osoby uprawnione mają po jego
śmierci otrzymać środki zgromadzone na jego rachunku PPK.
Umowy o zarządzanie PPK oraz umowy o prowadzenie PPK
Ustawa wprowadza dwojakiego rodzaju umów nazwanych – umowy o zarządzanie PPK oraz umowy
o prowadzenie PPK. Na mocy art. 7 PPKU stronami umowy o zarządzanie PPK mają być podmiot zatrudniający
i instytucja finansowa. Instytucjami finansowymi w rozumieniu ustawy (art. 2 ust. 1 pkt 9 PPKU) będą odpowiednio
fundusz inwestycyjny zarządzany przez towarzystwo funduszy inwestycyjnych, które zostało umieszczone
w ewidencji PPK, fundusz emerytalny zarządzany przez PTE albo pracownicze towarzystwo emerytalne, które
zostały umieszczone w ewidencji PPK, lub zakład ubezpieczeń, który został umieszczony w ewidencji PPK. Pojęcia
poszczególnych podmiotów zarządzających, tj. towarzystwa funduszy inwestycyjnych, PTE albo pracowniczego
towarzystwa emerytalnego, lub zakładu ubezpieczeń, są definiowane w rozumieniu odpowiednich przepisów
sektorowych.
Definicja „zakładu ubezpieczeń” (art. 2 ust. 1 pkt 42 PPKU) zakłada objęcie jej zakresem wszystkich zakładów
ubezpieczeń mogących prowadzić działalność ubezpieczeniową na terytorium RP. Definicja wyodrębnia krajowe
zakłady ubezpieczeń, zagraniczne zakłady ubezpieczeń z siedzibą w innym niż RP państwie członkowskim
(prowadzące działalność na terytorium RP przez oddział albo w inny sposób niż przez oddział, w ramach swobody
świadczenia usług) oraz główne oddziały zagranicznych zakładów ubezpieczeń z siedzibą w państwie niebędącym
państwem członkowskim UE.
Pojęcie podmiotu zatrudniającego (art. 2 ust. 1 pkt 19 PPKU) zostało zdefiniowane na potrzeby ustawy i obejmuje
pracodawców w rozumieniu Kodeksu pracy, zleceniodawców, nakładców, rolnicze spółdzielnie produkcyjne,
spółdzielnie kółek rolniczych i podmioty, w których działają rady nadzorcze, jeżeli ich członkowie są wynagradzani
z tytułu pełnienia tych funkcji.
Zgodnie z 14 PPKU podmiot zatrudniający zawiera w imieniu i na rzecz osób zatrudnionych w podmiocie
zatrudniającym umowę o prowadzenie PPK. Lista osób zatrudnionych, będących uczestnikami PPK, stanowi
załącznik do umowy o prowadzenie PPK, którego zmiana nie stanowi zmiany umowy o prowadzenie PPK. Umowa
o prowadzenie PPK jest zawierana z instytucjami finansowymi, z którymi podmiot zatrudniający zawarł umowę
o zarządzanie PPK. Przed zawarciem umowy o prowadzenie PPK podmiot zatrudniający może poinformować osoby
zatrudnione o warunkach uczestnictwa w PPK oraz obowiązkach i uprawnieniach podmiotu zatrudniającego oraz
osoby zatrudnionej związanych z uczestnictwem w PPK. Instytucja finansowa, z którą została zawarta umowa
o prowadzenie PPK, jest obowiązana poinformować osoby zatrudnione o warunkach uczestnictwa w PPK, w tym
o możliwości konwersji i zamiany oraz o obowiązkach i uprawnieniach podmiotu zatrudniającego oraz osoby
zatrudnionej związanych z uczestnictwem w PPK.
Umowa o prowadzenie PPK określa w szczególności: strony umowy, w tym wybraną instytucję finansową; dane
identyfikujące uczestnika PPK; sposób deklarowania wpłat dodatkowych finansowanych przez uczestnika PPK
i sposób zmiany wysokości tych wpłat; nazwy funduszy zdefiniowanej daty zarządzanych przez podmiot
zarządzający instytucją finansową; warunki gromadzenia środków i zarządzania nimi przez poszczególne fundusze
zdefiniowanej daty, o których mowa w pkt 4; sposób składania deklaracji w sprawie podziału wpłat dokonywanych do
PPK pomiędzy poszczególne fundusze zdefiniowanej daty, o których mowa w pkt 4; sposób zmiany funduszu
zdefiniowanej daty, o którym mowa w pkt 4; warunki, terminy i sposób dokonania wypłaty, wypłaty transferowej lub
zwrotu; sposób składania dyspozycji; zakres, częstotliwość i formę informowania uczestnika PPK o środkach
zgromadzonych na jego rachunku PPK; maksymalną wysokość wynagrodzenia za zarządzanie funduszem
zdefiniowanej daty, kosztów obciążających ten fundusz i opłat obciążających uczestnika PPK oraz warunki, o ile są
przewidziane, na jakich mogą one zostać obniżone bez konieczności zmiany umowy.

Uczestnicy pracowniczych planów kapitałowych
Zgodnie z art. 2 ust. 1 pkt 31 PPKU uczestnikami PPK będą osoby, w imieniu i na rzecz których podmiot
zatrudniający, jako szczególny przedstawiciel ustawowy, zawarł umowę o prowadzenie PPK z instytucją finansową.
Co jednak przy tym istotne, obowiązywanie umowy o prowadzenie PPK nie będzie powiązane z okresem
zatrudnienia danego uczestnika. Lista osób zatrudnionych będzie stanowić załącznik do umowy o prowadzenie
PPK, przy czym jej zmiana nie będzie stanowić zmiany umowy o prowadzenie PPK (art. 14 ust. 1 zdanie 2 PPKU).
Z uczestnictwa w PPK zostały wyłączone osoby, które najpóźniej w pierwszym dniu zatrudnienia ukończyła
70 rok życia. Podmiot zatrudniający zawiera umowę o prowadzenie PPK w imieniu i na rzecz osoby zatrudnionej,
która ukończyła 55 rok życia i nie ukończyła 70 roku życia, wyłącznie na jej wniosek. Umowa zawarta zostanie tylko
w przypadku gdy w okresie 12 miesięcy poprzedzających pierwszy dzień zatrudnienia, osoba ta była zatrudniona
w tym podmiocie zatrudniającym łącznie przez co najmniej trzy miesiące.
Na art. 16 PPKU obowiązek zawarcia umowy o prowadzenie PPK powstanie najpóźniej po upływie trzeciego
miesiąca zatrudnienia danej osoby w określonym podmiocie zatrudniającym i będzie musiał być zrealizowany nie
później niż do 10 dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym upłynął termin trzech miesięcy zatrudnienia.
W myśl art. 13 PPKU obowiązek zawarcia umów o prowadzenie PPK nie będzie odnosił się do
mikroprzedsiębiorców, w przypadku gdy wszystkie osoby zatrudnione złożą deklaracje o rezygnacji
z odprowadzania składek do PPK. Ponadto proponuje się nieobejmowanie obowiązkiem zawarcia umów
o prowadzenie PPK podmiotów zatrudniających będących osobami fizycznymi, które zatrudniają – w zakresie
niezwiązanym z ich działalnością gospodarczą – osoby fizyczne w zakresie niezwiązanym z działalnością
gospodarczą tych osób.
Szczególne rozwiązanie wprowadza się ponadto w odniesieniu do podmiotu zatrudniającego, który zawarł
umowę o zarządzanie PPK oraz umowy o prowadzenie PPK, a następnie już po zawarciu tych umów utworzył
pracowniczy program emerytalny (PPE) i odprowadza składki podstawowe do PPE w wysokości co najmniej 3,5%
wynagrodzenia w rozumieniu ustawy z 20.4.2004 r. o pracowniczych programach emerytalnych (t.j. Dz.U. z 2016 r.
poz. 1449 ze zm.). W takim przypadku podmiot zatrudniający będzie mógł, w porozumieniu z zakładową organizacją
związkową, począwszy od miesiąca następującego po miesiącu rejestracji PPE, zaprzestać finansowania wpłat
podstawowych i wpłat dodatkowych do PPK za osoby zatrudnione, które przystąpiły do PPE.
W myśl art. 17 PPKU w przypadku jeżeli podmiot zatrudniający nie dopełni obowiązku zawarcia umowy
o prowadzenie PPK w ustawowym terminie, proponuje się, aby w pierwszym dniu po upływie tego terminu, z mocy
prawa powstał stosunek prawny wynikający z umowy o prowadzenie PPK pomiędzy osobą zatrudnioną a instytucjami
finansowymi, z którymi podmiot zatrudniający zawarł umowę o zarządzanie PPK. Od tego też dnia możliwe będzie
egzekwowanie od podmiotu zatrudniającego obowiązku odprowadzania składek do PPK.
Uczestnik PPK będzie mógł w tym samym czasie być stroną więcej niż jednej umowy o prowadzenie PPK
(art. 18 PPKU). Zgodnie z art. 21 PPKU, zarówno na etapie zawierania umowy o prowadzenie PPK, jak i w terminie
późniejszym, uczestnik PPK będzie mógł wskazać imiennie jedną lub więcej osób, które jako osoby
uprawnione mają po jego śmierci otrzymać środki zgromadzone na jego rachunku PPK zgodnie z przepisami
rozdziału 13 PPKU. Uczestnik będzie mógł w każdym czasie zmienić poprzednie wskazanie, wskazując inne osoby,
które jako osoby uprawnione mają otrzymać środki po jego śmierci, zamiast lub oprócz osób poprzednio
wskazanych, jak również oznaczając w inny sposób udział wskazanych osób w tych środkach, albo odwołać
poprzednie wskazanie, nie wskazując żadnych innych osób.
Autorka jest radcą prawnym, Kancelaria Radcy Prawnego Małgorzata Borkowska

Uczestnictwo w PPK jest ściśle regulowane przez ustawę, z wyłączeniem określonych grup osób. Procedury zawierania umów o prowadzenie PPK są szczegółowo opisane, a ewentualne zmiany wskazane są w przepisach. Uczestnik PPK ma możliwość wyboru osób uprawnionych do otrzymania zgromadzonych środków po jego śmierci, co stanowi istotny element planów kapitałowych.