Praca na zwolnieniu lekarskim podstawą do rozwiązania umowy bez wypowiedzenia

Zdaniem SN dyrektor zakładu pracy, który prowadził prywatną działalność lekarską podczas zwolnienia lekarskiego, naruszył obowiązki pracownicze. Sprawa dotyczyła rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia z powodu nadużywania zwolnień lekarskich. Sąd Najwyższy uchylił wyrok I instancji i skierował sprawę do ponownego rozpatrzenia, podkreślając, że celem zwolnienia jest regeneracja pracownika.

Tematyka: zwolnienie lekarskie, rozwiązanie umowy o pracę, nadużycie zwolnień lekarskich, kontrola zwolnień lekarskich, obowiązki pracownicze

Zdaniem SN dyrektor zakładu pracy (a zwłaszcza dyrektor szpitala), który w czasie wielomiesięcznego
zwolnienia lekarskiego wykonywał pracę zarobkową, prowadząc tożsamą z czynnościami pracowniczymi
prywatną działalność lekarską, dopuszcza się naruszenia podstawowych obowiązków pracowniczych
uzasadniających rozwiązanie umowy o pracę w trybie art. 52 § 1 KP.
Powódka sprawowała funkcję Dyrektora NZOZ. Do jej zadań należało nie tylko reprezentowanie kliniki na zewnątrz,
ale również udzielanie świadczeń zdrowotnych jako lekarz. Powódka poza zatrudnieniem w NZOZ prowadziła także
indywidualną praktykę lekarską w zakresie usług ginekologicznych. W czerwcu 2014 r. na podstawie uchwały Rady
Nadzorczej pozwanej, powódka została odwołana z funkcji dyrektora NZOZ. Przyczyną była utrata zaufania
spowodowana brakiem dbałości o dobro i mienie spółki. Pozwana podjęła działania mające na celu rozwiązanie
z dyrektorem umowy o pracę za wypowiedzeniem. Do wypowiedzenia jednak nie doszło, gdyż powódka od
11.6.2014 r. do 5.9.2014 r. korzystała ze zwolnienia lekarskiego. Następnie powódka w dniach 8–11.9.2014 r.
korzystała z urlopu na żądanie, w trakcie którego złożyła wniosek o urlop wypoczynkowy od 12.9.2014 r. do
3.10.2014 r. Pracodawca nie wyraził zgody na urlop. Powódka nie wróciła jednak do pracy, korzystając ponownie ze
zwolnienia lekarskiego wystawionego przez ortopedę od 12.9.2014 r. do 4.11.2014 r.
W dniu 4.11.2014 r pozwana doręczyła powódce oświadczenie o rozwiązaniu umowy o pracę w trybie art. 52 § 1 KP.
Jako przyczynę wskazano dopuszczenie się ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków pracowniczych
polegających na nadużyciu w korzystaniu ze świadczeń z ubezpieczenia społecznego, jak również wykorzystywanie
zwolnień lekarskich w sposób sprzeczny z jego celem przez udzielanie specjalistycznych świadczeń zdrowotnych
w ramach prywatnej praktyki lekarskiej w zakresie tożsamym z aktualnymi obowiązkami pracowniczymi, w trakcie
przebywania na zwolnieniu lekarskim. Pozwana uzyskała informację z laboratorium obsługującego prywatną praktykę
powódki o zlecaniu przez nią badań w trakcie absencji chorobowej.
Powódka odwołała się od rozwiązania umowy, domagając się odszkodowania. Sąd I instancji uznał decyzję
pracodawcy o rozwiązaniu umowy o pracę bez wypowiedzenia za prawidłową i oddalił powództwo. W uzasadnieniu
wskazał, iż powódka w okresie zwolnienia lekarskiego zleciła przeprowadzenie co najmniej 27 badań na podstawie
dostarczonych próbek do badania cytologicznego. Pracownica wniosła apelację od wyroku. Sąd II instancji zmienił
wyrok, uznając, iż nie została wykazana przyczyna rozwiązania, w tym że podjęte czynności były wykonywane wbrew
zaleceniom lekarskim, co mogłoby prowadzić do pogorszenia stanu zdrowia i naruszenia interesu pracodawcy.
Strona pozwana wniosła skargę kasacyjną. Sąd Najwyższy uchylił zaskarżony wyrok SO i przekazał sprawę do
ponownego rozpoznania. Podkreślił przy tym, że głównym celem zwolnienia jest regeneracja i odzyskanie przez
pracownika zdolności do wykonywania pracy. Wykonywanie natomiast w okresie zwolnienia lekarskiego takiej samej
pracy jak w macierzystym zakładzie co do zasady uniemożliwia taką regenerację sił.
Wyrok SN należy uznać za słuszny. W praktyce niejednokrotnie można spotkać się z nadużywaniem zwolnień
lekarskich przez pracowników. Bywa, że traktują oni zwolnienia lekarskie jako dodatkowy urlop, wykorzystując je
m.in. w celu opieki nad dziećmi, wyjazdu na wczasy, wykonania remontów, podejmowania sezonowego zatrudnienia
czy też w celu ochrony przed doręczeniem im wypowiedzenia umowy o pracę. Takie działania mogą stanowić
podstawę do rozwiązania umowy o pracę z pracownikiem bez wypowiedzenia.
Warto podkreślić, iż jednym z podstawowych obowiązków pracownika jest obowiązek dbałości o dobro zakładu pracy
czy też obowiązek lojalności pracownika wobec pracodawcy.
Niewłaściwe korzystanie ze zwolnienia lekarskiego może stanowić naruszenie ww. obowiązków. Celem zwolnienia
lekarskiego jest jak najszybsze odzyskanie zdolności do pracy. Dlatego też każde działania prowadzące do
opóźnienia tego skutku godzi w dobro pracodawcy. Nawet w sytuacji gdy zaświadczenie lekarskie jest opatrzone
kodem „2” – „pacjent może chodzić”, nie oznacza to jeszcze, że pracownik może traktować okres zwolnienia
lekarskiego jako swoisty urlop wypoczynkowy. Taki zapis upoważnia pracownika wyłącznie do wykonywania
zwykłych czynności życia codziennego, takich jak wstawanie z łóżka, poruszanie się po mieszkaniu, udanie się na
ewentualne zabiegi czy kontrolę lekarską itp. (zob. wyrok SA w Katowicach z 12.11.2002 r., III AUa 3189/01).
Nieprawidłowe wykorzystywanie zwolnienia lekarskiego (w tym podejmowanie w tym czasie pracy zarobkowej) może
prowadzić do przedłużania zwolnienia lekarskiego, a w konsekwencji nadużywania prawa do wynagrodzenia
chorobowego, którego koszty ponosi pracodawca, a następnie prawa do zasiłku chorobowego (finansowanego przez
ZUS). Jeżeli takie działanie pracownika jest celowe i świadome, to wówczas w grę wchodzi umyślne działanie na
szkodę pracodawcy.

Warto również nadmienić, iż pracodawca ma prawo, a nawet obowiązek weryfikować prawidłowość wykorzystywania
zwolnień lekarskich. Wiedzę o nieprawidłowościach może pozyskać z wszelkich dostępnych źródeł (mogą to być
chociażby osoby trzecie, media społecznościowe czy podmioty prowadzące obserwacje na podstawie ustawy
o usługach detektywistycznych i zgodnie z nią). Nie zawsze konieczna jest kontrola zwolnienia lekarskiego w trybie
rozporządzenia MPIPS w sprawie szczegółowych zasad i trybu kontroli prawidłowości wykorzystywania zwolnień
lekarskich od pracy oraz formalnej kontroli zaświadczeń lekarskich. Kontrola jest tylko jednym ze sposobów badania,
w jaki sposób ubezpieczony wykorzystuje zwolnienie lekarskie i może być przeprowadzona w miejscu zamieszkania
lub czasowego pobytu pracownika (np. u rodziny, u której przebywa pracownik). Kontrole może przeprowadzić ZUS
lub sam pracodawca (jeżeli zgłasza do ubezpieczenia chorobowego powyżej 20 ubezpieczonych).
Wyrok SN z 17.5.2018 r., I PK 69/17

Niezgodne z przeznaczeniem korzystanie ze zwolnienia lekarskiego, np. prowadzenie działalności zarobkowej, może prowadzić do rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia. Pracodawca ma prawo kontrolować prawidłowość korzystania z zwolnień lekarskich, co potwierdził Sąd Najwyższy.