Ustalenie istnienia choroby zawodowej

Tematyka: choroba zawodowa, Naczelny Sąd Administracyjny, związek przyczynowy, profilaktyka zdrowotna, orzeczenie lekarskie

Przestrzeganie przez pracodawcę przepisów dotyczących profilaktyki zdrowotnej pracowników rzutuje tylko
na ustalenie winy bądź braku winy pracodawcy w powstaniu choroby zawodowej, nie ma natomiast
znaczenia dla ustalenia istnienia związku przyczynowego pomiędzy schorzeniem a warunkami pracy –
stwierdził Naczelny Sąd Administracyjny.
Stan faktyczny
A.B. była zatrudniona od 2004 r. do 2013 r. w ”C.” sp. z o.o. na stanowiskach związanych z obsługą linii
produkcyjnych, gdzie wykonywała czynności wymagające długotrwałej powtarzalności, przeciążenia kończyn górnych
oraz monotypii ruchów. Ośrodek Medycyny Pracy w K. wydał orzeczenie lekarskie o rozpoznaniu choroby
zawodowej. Dolegliwości trwają od 2011 r., w 2012 r. zaś A.B. przeszła operację. Uwzględniając ocenę narażenia
zawodowego, stwierdzono, że sposób wykonywania pracy, mógł stwarzać ryzyko powstania choroby zawodowej, co
dało podstawę do uznania związku przyczynowo-skutkowego pomiędzy chorobą a warunkami pracy.
Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny w K. w 2015 r. stwierdził u A.B. przewlekłą chorobę obwodowego układu
ruchu wywołaną sposobem wykonywania pracy. W uzasadnieniu decyzji wskazano, że właściwa jednostka
orzecznicza zdiagnozowała schorzenie, które jest ujęte w wykazie chorób zawodowych, a ocena orzeczenia
lekarskiego, stanowiącego główny dowód w postępowaniu, doprowadziła do stwierdzenia, iż zawierało ono elementy
merytoryczne, istotne dla rozstrzygnięcia sprawy. Z orzeczenia wynikało też, że przy uwzględnieniu charakteru
i sposobu wykonywania pracy, stwierdzić można z wysokim prawdopodobieństwem, że rozpoznana choroba została
spowodowana sposobem wykonywania pracy. Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny w K. utrzymał w mocy
zaskarżoną decyzję.
Orzeczenie WSA
W skardze „C.” sp. z o.o. przekonywała, że uchybienia procesowe organów, polegające w szczególności na
nieprzeprowadzeniu postępowania dowodowego w zakresie wnioskowanym przez pracodawcę doprowadziły do
błędnego ustalenia istnienia choroby zawodowej. Skarżąca twierdziła, że dopiero przeprowadzenie dowodów przez
nią wnioskowanych pozwoliłoby na prawidłowe ustalenie stanu faktycznego. Dowody te miały wykazać, że skarżąca
zorganizowała stanowiska pracy uczestniczki w sposób zgodny z zasadami BHP i wymogami bezpieczeństwa,
dokonała prawidłowego doboru niezbędnych środków profilaktycznych zmniejszających ryzyko zawodowe na
stanowiskach, na których była zatrudniona uczestniczka, oraz zastosowała środki zapobiegające chorobom
zawodowym. Biegły miał dokonać oceny, czy powyższe środki zastosowane przez skarżącą były w świetle
aktualnego stanu techniki i wiedzy prawidłowe, oraz czy uczestniczka została prawidłowo poinformowana w zakresie
ryzyk i narażeń zawodowych, oraz znajomości przepisów BHP, świadkowie mieli potwierdzić okoliczności dotyczące
przeszkolenia uczestniczki w zakresie zasad BHP, ergonomii stanowisk pracy, oraz ryzyk i narażeń zawodowych.
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie oddalił skargę „C.” sp. z o.o. Zgodnie z art. 2351 KP, za chorobę
zawodową uważa się schorzenie ujęte w wykazie chorób zawodowych, jeżeli w wyniku oceny warunków pracy
można stwierdzić bezspornie lub z wysokim prawdopodobieństwem, że choroba została spowodowana działaniem
czynników szkodliwych dla zdrowia występujących w środowisku pracy albo w związku ze sposobem wykonywania
pracy zwanych „narażeniem zawodowym”. Z rozporządzenia Rady Ministrów z 30.6.2009 r. w sprawie chorób
zawodowych (t. jedn.: Dz.U. z 2013 r. poz. 1367; dalej jako: ChorZawR) wynika, że na pojęcie choroby zawodowej
składają się dwa elementy: wystąpienie udokumentowanych objawów chorobowych schorzenia wymienionego
w wykazie chorób zawodowych oraz istnienie związku przyczynowego objętej wykazem choroby z warunkami
wykonywanej pracy. Co do niektórych schorzeń sprecyzowano dodatkowo, że ów związek przyczynowy
upoważniający do rozpoznania choroby zawodowej istnieje jedynie wówczas, gdy udokumentowane objawy
chorobowe wystąpiły w czasie istnienia narażenia zawodowego albo w okresie nie dłuższym niż wskazany
w ChorZawR.
Sąd wyjaśnił, że choroba zawodowa jest więc pojęciem prawnym, oznaczającym zachorowanie, które pozostaje
w związku przyczynowym z pracą. Przyczyną ją wywołującą jest tylko i wyłącznie sama praca, jej rodzaj, charakter
i warunki jej wykonywania. Z tego powodu choroby zawodowe są przewidywalne, a owe przewidywalne uszkodzenia
zdrowia zostały ujęte w tzw. wykazie chorób zawodowych. Zgodnie z § 8 ust. 1 ChorZawR, podstawę do wydania
przez właściwego państwowego inspektora sanitarnego decyzji o stwierdzeniu choroby zawodowej lub braku
podstaw do jej stwierdzenia stanowi materiał dowodowy, a w szczególności dane zawarte w orzeczeniu lekarskim,
oraz formularzu oceny narażenia zawodowego pracownika lub byłego pracownika. Właściwy państwowy powiatowy
inspektor sanitarny przed wydaniem decyzji może żądać od lekarza, który wydał orzeczenie lekarskie, dodatkowego

uzasadnienia tego orzeczenia lub wystąpić do jednostki orzeczniczej II stopnia o dodatkową konsultację oraz podjąć
inne czynności niezbędne do uzupełnienia tego materiału.
W orzecznictwie sądów administracyjnych ugruntowany jest pogląd, że organ prowadzący postępowanie jest
związany orzeczeniem lekarskim jednostki właściwej do rozpoznania chorób zawodowych. Organ nie ma prawa do
samodzielnej oceny dokumentacji lekarskiej, prowadzącej do odmiennego rozpoznania schorzenia. Związanie
powyższe wynika z tego, że orzeczenie lekarskie właściwej medycznej jednostki orzeczniczej stanowi jedyny
wiarygodny środek dowodowy służący stwierdzeniu choroby zawodowej, jeśli nie budzi wątpliwości w świetle
pozostałych dowodów (zob. wyrok NSA z 24.5.2012 r., II OSK 654/12,
). Sąd administracyjny, kontrolując pod
względem zgodności z prawem zaskarżoną decyzję, może kwestionować jedynie ustalenia stanu faktycznego
dokonane przez organ, co może prowadzić do podważenia pod względem formalnym również orzeczenia
lekarskiego, np. jeżeli zostało wydane w niewłaściwej formie, bez uzasadnienia lub przez nieuprawnionego lekarza,
bądź lekarza uprawnionego, lecz niezatrudnionego we wskazanej w rozporządzeniu jednostce organizacyjnej, jednak
nie może dotyczyć treści orzeczenia lekarskiego, które ma charakter opinii biegłego.
W ocenie Sądu, wyniki przeprowadzonych u A.B. badań wykonywanych przez Ośrodek Medycyny Pracy w K.
i wnioski zawarte w orzeczeniu lekarskim wskazują na istnienie podstaw do stwierdzenia u A.B. choroby zawodowej.
Sporządzone na potrzeby postępowania administracyjnego orzeczenie lekarskie nie budzi zastrzeżeń, jednoznacznie
i przekonywująco wskazuje na istnienie związku przyczynowo-skutkowego, pomiędzy chorobą a wykonywaną przez
A.B. w latach 2003–2014 pracą zawodową. Orzeczenie powołuje się na przeprowadzone aktualnie badania i analizę
dokumentacji lekarskiej, a także na przebytą operację. Orzeczenie lekarskie było podstawowym, ale nie jedynym
dowodem do wydania decyzji o stwierdzeniu choroby zawodowej. Organy brały bowiem również pod uwagę ocenę
narażenia zawodowego pracownika, opis stanowiska pracy i charakter wykonywanych obowiązków.
Sąd podkreślił, że przepisy KP i ChorZawR stanowią lex specialis wobec przepisów KPA. Oznacza to, że zasady
procedury administracyjnej, zwłaszcza te dotyczące postępowania dowodowego, pełnią rolę służebną w procesie
stwierdzenia choroby zawodowej, gwarantując obiektywne i praworządne prowadzenie postępowania. W razie
ustalenia przez właściwego lekarza, że rodzaj rozpoznanej u pracownika choroby mieści się w wykazie, a pracownik
świadczył pracę w warunkach narażenia zawodowego, tak lekarz, jak i organy inspekcji sanitarnej obowiązane są
uznać takie schorzenie za chorobę zawodową. Domniemanie to upada, jeżeli zebrany materiał dowodowy pozwala,
bezspornie, albo z wysokim prawdopodobieństwem wykluczyć taki związek przyczynowo-skutkowy, tzn. wskazać
inną, niż zawodowa etiologię choroby.
Biorąc pod uwagę regulacje KP i ChorZawR oraz wynikające z nich zasady orzekania w przedmiocie chorób
zawodowych, Sąd stwierdził, że wnioskowane przez skarżącą w toku postępowania administracyjnego dowody nie
mogły mieć żadnego znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy, zatem ich nieprzeprowadzenie nie stanowiło uchybienia
mogącego mieć istotny wpływ na jej wynik. Miały one na celu wykazanie, że udowodnienie stosowania przez
skarżącą działań profilaktycznych mogło wykluczyć, lub wręcz wykluczało możliwość rozpoznania i stwierdzenia
choroby zawodowej u uczestniczki. Sąd uznał takie stanowisko za błędne i sprzeczne z istotą choroby zawodowej.
Fakt stosowania, bądź niestosowania przez skarżącą działań profilaktycznych, szkoleń z zakresu BHP i informowania
o zagrożeniach występujących w środowisku pracy uczestniczki nie ma w przedmiotowej sprawie znaczenia dla
ustalenia związku przyczynowo-skutkowego między warunkami i sposobem wykonywania pracy przez uczestniczkę
a stwierdzeniem choroby zawodowej. Do organów inspekcji sanitarnej i do sądów administracyjnych nie należy
rozstrzyganie, kto ponosi odpowiedzialność za powstanie choroby zawodowej, bowiem te kwestie rozstrzygają sądy
powszechne (zob. wyrok NSA z 12.2.2013 r., II OSK 2492/12,
).
Orzeczenie NSA
Naczelny Sąd Administracyjny oddalił skargę kasacyjną pracodawcy. W uzasadnieniu wyroku wskazano, że
przeprowadzanie szkoleń i stosowanie profilaktyki nie jest równoznaczne z wyeliminowaniem ze środowiska
pracy narażeń na choroby zawodowe. Naczelny Sąd Administracyjny podkreślił, że organ nie ma prawa do
samodzielnej oceny dokumentacji lekarskiej, prowadzącej do odmiennego rozpoznania schorzenia.
Orzeczenie lekarskie właściwej medycznej jednostki orzeczniczej stanowi jedyny wiarygodny środek
dowodowy służący stwierdzeniu choroby zawodowej, jeśli nie budzi wątpliwości w świetle pozostałych
dowodów. Dlatego pracodawca dążąc do obalenia wiarygodności orzeczenia lekarskiego ma jedynie
możliwość dowodzenia, że choroba powstała wcześniej lub nie istniał związek przyczynowo-skutkowy.
Wyrok NSA z 14.11.2018 r., II OSK 2751/16

Naczelny Sąd Administracyjny oddalił skargę kasacyjną pracodawcy, podkreślając, że przeprowadzanie szkoleń i stosowanie profilaktyki nie eliminuje narażeń na choroby zawodowe. Orzeczenie lekarskie jest decydującym dowodem w stwierdzeniu choroby zawodowej.