Zgłoszenie do ubezpieczenia chorobowego po okresie pobierania zasiłku macierzyńskiego

W publikacji omawiane są kwestie związane z zgłoszeniem do ubezpieczenia chorobowego po zakończeniu pobierania zasiłku macierzyńskiego. Sąd Najwyższy podjął decyzję dotyczącą podstawy wymiaru zasiłku chorobowego oraz opiekuńczego w kontekście prowadzenia działalności gospodarczej. Ponadto, poruszono istotne aspekty prawne związane z dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym i przerwą w ubezpieczeniu chorobowym.

Tematyka: zgłoszenie, ubezpieczenie chorobowe, zasiłek chorobowy, zasiłek macierzyński, dobrowolne ubezpieczenie, podstawa wymiaru, Sąd Najwyższy, interpretacja przepisów, uchwała SN

W stanie prawnym obowiązującym do 31.12.2015 r. wystąpienie po zakończeniu pobierania zasiłku
macierzyńskiego przerwy w podleganiu dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu przez ubezpieczonego
niebędącego pracownikiem powoduje, że podstawę wymiaru zasiłku z ubezpieczenia chorobowego tego
ubezpieczonego ustala się zgodnie z art. 49 ust. 1 ustawy z 25.6.1999 r. o świadczeniach pieniężnych
z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t. jedn.: Dz.U. z 2017 r. poz. 1368 ze zm.; dalej
jako: ZasiłkiU), natomiast nie stosuje się art. 43 w zw. z art. 48 ust. 2 ZasiłkiU – stwierdził Sąd Najwyższy.
Stan faktyczny i orzeczenie sądu I instancji
M.D. prowadziła jednoosobową działalność gospodarczą. 1.5.2014 r. zgłosiła się do dobrowolnego ubezpieczenia
chorobowego, deklarując podstawę wymiaru składek w kwocie 9 tys. zł. Już po upływie 3 miesięcy złożyła wniosek
o wypłatę zasiłku chorobowego, po kilku miesiącach zaś urodziła dziecko i przez niemal rok do 13.11.2015 r.
pobierała zasiłek macierzyński. Po ponad dwutygodniowej przerwie od zakończenia pobierania zasiłku M.D. zgłosiła
się do ZUS o objęcie jej dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym od 14.11.2015 r. ZUS nie uwzględnił tego
wniosku i dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym objął ją od dnia złożenia wniosku. Gdy po miesiącu M.D.
skorzystała z zasiłku opiekuńczego przysługującego na chore dziecko ZUS wyliczył go, przyjmując jako podstawę
2049,73 zł, czyli najniższą dopuszczalną podstawę wymiaru składek dla osób prowadzących pozarolniczą
działalność.
Po rozpoznaniu odwołania ubezpieczonej sąd I instancji zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że określił
podstawę wymiaru zasiłku chorobowego i opiekuńczych na kwotę 7766,10 zł.
Pytanie prawne
Sąd II instancji skierował do SN pytanie prawne o następującej treści: „Czy art. 43 ZasiłkiU w brzmieniu
obowiązującym w okresie od 28.12.2015 r. do 13.10.2016 r. ma zastosowanie, gdy uprawnienie do zasiłku
powstaje po okresie pobierania zasiłku macierzyńskiego, w sytuacji, gdy między datą zakończenia
pobierania zasiłku macierzyńskiego a nabyciem prawa do innego zasiłku nie upłynęły 3 miesiące, ale w tym
okresie uprawniona do zasiłku nie przystąpiła do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego w dniu
następnym po zakończeniu pobierania zasiłku macierzyńskiego, lecz po tej dacie?”.
Sąd wskazał, że z chwilą nabycia prawa do zasiłku macierzyńskiego dobrowolne ubezpieczenie chorobowe osoby
prowadzącej pozarolniczą działalność ustaje i nie istnieje możliwość przystąpienia do tego ubezpieczenia ani z tytułu
pobierania zasiłku macierzyńskiego, ani z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności, ponieważ takiego
uprawnienia nie przewiduje art. 11 ust. 2 ustawy z 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t. jedn.: Dz.U.
z 2017 r. poz. 1778). Przystąpienie do ubezpieczenia chorobowego staje się możliwe po wyczerpaniu zasiłku
macierzyńskiego. Ta przerwa w ubezpieczeniu chorobowym jest obligatoryjna i niezależna od osoby uprawnionej do
zasiłku. Gdy uprawniona do zasiłku przystępuje do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego bezpośrednio po
zakończeniu pobierania zasiłku macierzyńskiego, możliwe jest zastosowanie przepisu art. 43 ZasiłkiU poprzez
nieustalanie podstawy wymiaru zasiłku chorobowego na nowo, gdy między pobieraniem dwóch różnych zasiłków nie
ma przerwy lub przerwa ta jest krótsza niż 3 miesiące kalendarzowe (zob. wyrok SN z 7.12.2016 r., II UK 478/15,
).
Jeśli uprawniona do zasiłku po zakończeniu pobierania zasiłku macierzyńskiego, nie dokonała zgłoszenia do
dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego w dniu następującym po zaprzestaniu pobierania zasiłku
macierzyńskiego, wówczas możliwe jest przyjęcie poglądu, że w takich okolicznościach niedopuszczalne byłoby
przyznanie zasiłku opiekuńczego (chorobowego) w wysokości obliczonej według poprzedniej podstawy wymiaru
świadczenia, gdyż nastąpiła przerwa w ubezpieczeniu chorobowym, a zatem konieczne jest ustalenie tej podstawy
na nowo. W takiej sytuacji ustalenie podstawy wymiaru zasiłku odbywałoby się na podstawie art. 48a ZasiłkiU,
ponieważ niemożliwe jest ustalenie podstawy wymiaru zasiłku z 12 miesięcy kalendarzowych przed 28.12.2015 r.,
czyli przed datą powstania prawa do zasiłku opiekuńczego. Ponieważ z uwagi na brak zgłoszenia do ubezpieczenia
społecznego w okresie od 14.11.2015 r. do 29.11.2015 r. odwołująca podlegała ubezpieczeniu chorobowemu przez
okres krótszy niż 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy,
podstawę wymiaru zasiłku chorobowego stanowi suma przeciętnej miesięcznej najniższej podstawy wymiaru składek
na ubezpieczenie chorobowe za pełne miesiące kalendarzowe ubezpieczenia, z których przychód podlega
uwzględnieniu w podstawie wymiaru zasiłku oraz kwoty stanowiącej iloczyn jednej dwunastej przeciętnej kwoty
zadeklarowanej jako podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe, w części przewyższającej najniższą

podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe za pełne miesiące kalendarzowe ubezpieczenia, z których
przychód podlega uwzględnieniu w podstawie wymiaru zasiłku i liczby tych miesięcy.
W ocenie sądu dopuszczalne jest jednak przyjęcie innego poglądu. W art. 43 ZasiłkiU, jedynym kryterium jest
nieistnienie przerwy między okresami pobierania zasiłków lub wystąpienie przerwy nie dłuższej niż 3 miesiące.
Przepis ten nie wprowadza dodatkowej przesłanki ciągłości w podleganiu ubezpieczeniu chorobowemu.
Ustawodawca przewidział, że ze względu na kontynuację świadczeń możliwe jest wykorzystanie podstawy ich
wymiaru obliczonej na potrzeby uprzednio nabytego świadczenia. Przyjęcie takiej interpretacji przepisu art. 43
ZasiłkiU powodowałoby dopuszczenie jego stosowania nawet w sytuacji, gdy przerwa w ubezpieczeniu chorobowym
nie była jedynie obligatoryjna, jak w przypadku pobierania zasiłku macierzyńskiego, lecz była konsekwencją
świadomego i zależnego wyłącznie od uprawnionej do świadczenia niezgłoszenia się do ubezpieczenia w dniu
następującym bezpośrednio po zakończeniu pobierania zasiłku macierzyńskiego. Brak bowiem przesłanki
kontynuacji ubezpieczenia w omawianym przepisie powoduje, że przyczyny braku podlegania temu ubezpieczeniu są
prawnie irrelewantne w sytuacji, gdy istnieje ciągłość pobierania zasiłków (lub gdy przerwa między nimi jest krótsza
niż 3 miesiące).
Uchwała SN
Sąd Najwyższy w uzasadnieniu uchwały podkreślił, że w stanie prawnym obowiązującym do 31.12.2015 r. po
zakończeniu pobierania zasiłku macierzyńskiego osoba prowadząca działalność gospodarczą musiał
niezwłocznie, najpóźniej następnego dnia, wystąpić o objęcie dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym.
W rezultacie nie było podstaw do zastosowania art. 43 ZasiłkiU i wysokość świadczenia podlegała wyliczeniu
według zasad wskazanych w art. 49 ust. 2 ZasiłkiU.
Uchwała SN z 25.10.2018 r., III UZP 8/18

Sąd Najwyższy wskazał, że konieczne jest niezwłoczne zgłoszenie do ubezpieczenia chorobowego po zakończeniu pobierania zasiłku macierzyńskiego. Decyzja sądu dotycząca podstawy wymiaru zasiłku opiekuńczego stanowi istotną interpretację przepisów ZasiłkiU. Uchwała SN z 25.10.2018 r., III UZP 8/18 wyjaśnia kluczowe zagadnienia prawne dotyczące ubezpieczenia chorobowego po okresie pobierania zasiłku macierzyńskiego.