Obniżenie wynagrodzeń sędziów

Obniżenie wynagrodzeń sędziów związane z wymogami zlikwidowania nadmiernego deficytu budżetowego poddane było analizie Trybunału Sprawiedliwości. Publikacja omawia spór dotyczący różnicowania procentowego obniżenia wynagrodzeń sędziów oraz jego zgodność z unijnym prawem. Sprawa ta stanowi istotną kwestię dotyczącą niezależności sędziowskiej i interpretacji przepisów unijnych i krajowych.

Tematyka: obniżenie wynagrodzeń sędziów, nadmierny deficyt budżetowy, zasada niezawisłości sędziowskiej, Trybunał Sprawiedliwości, interpretacja prawa unijnego, dyrektywa 2000/78/WE

Obniżeniu wynagrodzeń związanych z wymogami zlikwidowania nadmiernego deficytu budżetowego
powodujące różne wartości procentowe obniżenia dla sędziów jest zgodne z unijnym prawem i nie narusza
zasady niezawisłości sędziowskiej.
Stan faktyczny
C.V., sędzia w sądzie pracy w Barcelonie, zaskarżył obniżenie wynagrodzenia za 2011 r., podnosząc m.in., że
spowodowało ono istotne zmniejszenie w stosunku do równoważnych okresów w poprzednim roku sprzeczne
z hiszpańską Konstytucją.
Pytania prejudycjalne
- Czy wykładni art. 21 Karty Praw Podstawowych Unii Europejskiej (dalej jako: Karta) oraz art. 2 ust. 1 i art. 2 ust. 2
lit. b) dyrektywy Rady 2000/78/WE z 27.11.2000 r. ustanawiającej ogólne warunki ramowe równego traktowania
w zakresie zatrudnienia i pracy (Dz. Urz. L Nr 303 z 2000 r., s. 16) należy dokonywać w ten sposób, że stoją one na
przeszkodzie uregulowaniu krajowemu, które w ramach ogólnych przepisów o obniżeniu wynagrodzeń związanych
z wymogami zlikwidowania nadmiernego deficytu budżetowego ustalają różne wartości procentowe obniżenia
wynagrodzeń dla wynagrodzeń zasadniczych i dodatkowych sędziów?
- Czy wykładni art. 19 ust. 1 ak. 2 TUE należy dokonywać w ten sposób, że zasada niezawisłości sędziowskiej stoi na
przeszkodzie stosowaniu wobec skarżącego spornego uregulowania krajowego, które – nie uwzględniając charakteru
pełnionej funkcji, stażu pracy i znaczenia wykonywanych obowiązków – ustala w ramach ogólnych przepisów
o obniżeniu wynagrodzeń związanych z wymogami zlikwidowania nadmiernego deficytu budżetowego różne wartości
procentowe obniżenia wynagrodzeń dla wynagrodzeń zasadniczych i dodatkowych sędziów, co spowodowało
większe procentowo obniżenie wynagrodzeń w wypadku sędziów należących dwóch grup zaszeregowania
z niższych kategorii korpusu sędziowskiego niż w sytuacji sędziów należących grupy zaszeregowania z wyższej
kategorii tego korpusu sędziowskiego, podczas gdy ci pierwsi otrzymują niższe wynagrodzenia niż ci drudzy?
Stanowisko TS
Odmienne reguły obniżenie wynagrodzeń sędziów
Trybunał przypomniał, że zakaz wszelkiej dyskryminacji m.in. ze względu na wiek, jest ujęty w art. 21 Karty oraz
że w dziedzinie zatrudnienia i pracy zakaz ten został skonkretyzowany w dyrektywie 2000/78 (wyrok Hennigs i Mai,
C-297/10 i C-298/10, pkt 47). Z orzecznictwa TS wynika, że warunki zatrudnienia sędziów wchodzą w zakres
zastosowania tej dyrektywy (wyrok Unland, C-20/13, pkt 29).
W pierwszej kolejności należy zadaniem TS ustalić, czy osoba zatrudniona, taka jak C.V., jest ze względu na wiek
traktowana w sposób mniej korzystny niż inna osoba będąca w porównywalnej sytuacji lub czy sporny
przepis może doprowadzić do szczególnej niekorzystnej sytuacji w odniesieniu do kategorii wiekowej, do
której on należy, w rozumieniu art. 2 ust. 2 lit. b) dyrektywy 2000/78 (wyrok John, C-46/17, pkt 22). Trybunał wskazał,
że sąd odsyłający nie podał wieku C.V. ani nie wskazał innej osoby znajdującej się w sytuacji porównywalnej
z sytuacją C.V., lecz ograniczył się do zwrócenia uwagi na mniej korzystny wpływ uregulowania, którego dotyczy
sprawa w postępowaniu głównym, na sędziów należących do grup zaszeregowania 4 i 5 w porównaniu z sędziami
należącymi do grupy zaszeregowania 1. Wynika z tego, że gdyby C.E.V. należał do grupy zaszeregowania 1, nie
mógłby być uważany za ofiarę dyskryminacji ze względu na wiek, ponieważ zaliczałby się do sędziów, których sąd
odsyłający uważa za uprzywilejowanych przez sporne uregulowanie w porównaniu z innymi. Natomiast gdyby C.E.V.
należał do grupy zaszeregowania 4, TS wskazał, że należałoby ustalić, czy ta grupa zaszeregowania obejmuje
sędziów określonej kategorii wiekowej, która różni się od takiej kategorii obejmującej sędziów należących do grupy
zaszeregowania 1. Trybunał wskazał, że dokonanie niezbędnych ustaleń należy do sądu odsyłającego.
Odnosząc się do wymogu dotyczącego porównywalności sytuacji, TS uściślił, po pierwsze, że nie wymaga się, aby
sytuacje były identyczne, lecz tylko by były porównywalne, oraz po drugie, że badanie porównywalności powinno
zostać dokonane nie w sposób ogólny i abstrakcyjny, lecz w sposób szczególny i konkretny w odniesieniu do
danego świadczenia (wyrok Abercrombie & Fitch Italia, C-143/16, pkt 25). Trybunał wskazał, że do sądu
odsyłającego należy ustalenie, czy sędziowie należący do grupy zaszeregowania 4 oraz 1 znajdują się
w porównywalnej sytuacji.
Reasumując TS orzekł, że art. 21 Karty oraz art. 2 ust. 1 i art. 2 ust. 2 lit. b) dyrektywy 2000/78 należy
interpretować w ten sposób, że – z zastrzeżeniem ustaleń, których powinien dokonać sąd odsyłający – nie

stoją one na przeszkodzie uregulowaniu krajowemu, takiemu jak to w sprawie w postępowaniu głównym,
które w ramach ogólnych przepisów o obniżeniu wynagrodzeń związanych z wymogami zlikwidowania
nadmiernego deficytu budżetowego ustala różne wartości procentowe obniżenia wynagrodzeń dla
wynagrodzeń zasadniczych i dodatkowych sędziów, co zdaniem sądu odsyłającego spowodowało większe
procentowo obniżenie wynagrodzeń w wypadku sędziów należących dwóch grup zaszeregowania z niższych
kategorii korpusu sędziowskiego niż w przypadku sędziów należących grupy zaszeregowania z wyższej
kategorii rzeczonego korpusu sędziowskiego, podczas gdy ci pierwsi otrzymują niższe wynagrodzenia, są
zasadniczo młodsi oraz zasadniczo mają krótszy staż pracy niż ci drudzy.
Zasada niezawisłości sędziowskiej
Trybunał wskazał, że pojęcie „niezawisłość” oznacza m.in., aby dany organ wypełniał swoje zadania sądownicze
w pełni autonomicznie, bez podległości w ramach hierarchii służbowej lub podporządkowania komukolwiek, w sposób
wolny od nakazów czy wytycznych z jakiegokolwiek źródła, oraz aby pozostawał on w ten sposób pod ochroną przed
ingerencją i naciskami z zewnątrz, które mogą zagrozić niezależności osądu jego członków i wpływać na ich
rozstrzygnięcia. Obok nieusuwalności członków danego organu poziom wynagrodzenia odpowiadający wadze
wykonywanych przez nich zadań stanowi nieodłączną gwarancję niezawisłości sędziowskiej (wyrok Associação
Sindical dos Juízes Portugueses, C-64/16, pkt 44, 45). Trybunał wskazał, że sporne przepisy zostały ustanowione
w związku z wymogami zmniejszenia nadmiernego deficytu budżetowego Hiszpanii i przewidywały ograniczone
obniżenie wysokości wynagrodzenia w różnych proporcjach, zależnie od poziomu tego wynagrodzenia. Objęły one
nie tylko sędziów, ale różne osoby zajmujące funkcje publiczne i osoby wykonujące zadania w sektorze publicznym.
Biorąc pod uwagę wyłącznie sytuację C.V. analiza dokonana przez TS w świetle art. 19 ust. 1 akapit drugi TUE,
ogranicza się do sprawdzenia, czy w ramach obniżenia wynagrodzeń, którego dotyczy sprawa w postępowaniu
głównym, zainteresowany otrzymuje wynagrodzenie, którego poziom odpowiada wadze pełnionych przez
niego funkcji. Trybunał podzielił stanowisko Komisji, że nie wydaje się, aby dla oceny, której w niniejszej sprawie
powinien dokonać sąd odsyłający, znaczenie miała metoda obniżenia wynagrodzenia będącego przedmiotem
rozpatrywanego sporu.
Odnosząc się do ustalenia, czy w ramach spornego obniżenia wynagrodzeń C.V. otrzymuje wynagrodzenie, którego
poziom odpowiada wadze pełnionych przez niego funkcji, TS zauważył, że postanowienie odsyłające nie zawiera
żadnej dokładnej informacji co do wysokości jego wynagrodzenia. Trybunał wskazał, że dokonanie niezbędnych
ustaleń w celu określenia, czy w ramach spornego obniżenia wynagrodzeń C.V. otrzymuje wynagrodzenie, którego
poziom odpowiada wadze pełnionych przez niego funkcji i które tym samym gwarantuje niezawisłość jego osądu,
należy do sądu odsyłającego, który jako jedyny bezpośrednio zna ten spór.
Reasumując TS orzekł, że art. 19 ust. 1 ak. 2 TUE należy interpretować w ten sposób, że zasada niezawisłości
sędziowskiej nie stoi na przeszkodzie stosowaniu wobec skarżącego w postępowaniu głównym
uregulowania krajowego, które – nie uwzględniając charakteru pełnionej funkcji, stażu pracy i znaczenia
wykonywanych obowiązków – ustaliło w ramach ogólnych przepisów o obniżeniu wynagrodzeń związanych
z wymogami zlikwidowania nadmiernego deficytu budżetowego różne wartości procentowe obniżenia
wynagrodzeń dla wynagrodzeń zasadniczych i dodatkowych sędziów, co zdaniem sądu odsyłającego
spowodowało większe procentowo obniżenie wynagrodzeń w wypadku sędziów należących dwóch grup
zaszeregowania z niższych kategorii korpusu sędziowskiego niż w przypadku sędziów należących grupy
zaszeregowania z wyższej kategorii tego korpusu sędziowskiego, podczas gdy ci pierwsi otrzymują niższe
wynagrodzenia niż ci drudzy, pod warunkiem że w ramach obniżenia wynagrodzeń, którego dotyczy sprawa
w postępowaniu głównym, skarżący w postępowaniu głównym otrzymuje wynagrodzenie, którego poziom
odpowiada wadze pełnionych przez niego funkcji i które tym samym gwarantuje niezawisłość jego osądu.
Dokonanie stosownych ustaleń należy do sądu odsyłającego.
To kolejny z wyroków, w którym jest kwestionowane są regulacje obniżające płace sędziów w związku z wymogami
zmniejszenia nadmiernego deficytu budżetowego danego państwa członkowskiego i przewidujące obniżenie
wysokości ich wynagrodzenia w różnych proporcjach. Trybunał przyznał, że warunki zatrudnienia sędziów są objęte
zakresem dyrektywy 2000/78, ale analiza dokonana przez TS nie wykazała występowania dyskryminacji ze względu
na wiek.
Należy podkreślić, że poza kwestiami merytorycznymi wynikającymi z reguł obniżenia wysokości wynagrodzenia
sędziów uzasadnienie niniejszego wyroku dostarcza ważnych wskazówek dla sądu krajowego zadającego pytanie
prejudycjalne, który powinien szczegółowo przedstawić stan faktyczny, tak aby TS mógł rozstrzygnąć zagadnienie
prawne znając wszystkie istotne okoliczności sporu. W uzasadnieniu Trybunał precyzyjnie wskazuje dane, których
nie podał sąd krajowy, a które mógłby przyczynić się do gruntownego wyjaśnienia wszelkich wątpliwości prawnych.

Wyrok TS z 7.2.2019 r., Escribano Vindel, C-49/18

Wyrok TS wskazał, że obniżenie wynagrodzeń sędziów nie narusza zasady niezawisłości sędziowskiej, pod warunkiem, że poziom wynagrodzenia odpowiada wadze pełnionych funkcji. Decyzje dotyczące obniżenia wynagrodzeń muszą być analizowane w kontekście konkretnej sytuacji każdego sędziego. Publikacja ta stanowi istotne źródło informacji dla sądów krajowych zajmujących się podobnymi sprawami.