Reguły przyznania zaświadczenia A1 dla obywateli państw trzecich

Obywatele państw trzecich wykonujący pracę w różnych państwach członkowskich mogą odwoływać się do unijnych zasad dotyczących zabezpieczenia społecznego. Artykuł omawia przypadek obywateli państw trzecich zatrudnionych przez firmę z siedzibą w Holandii, którzy mieli problem z zaświadczeniami A1 dotyczącymi zabezpieczenia społecznego.

Tematyka: obywatele państw trzecich, zaświadczenie A1, zabezpieczenie społeczne, Trybunał Sprawiedliwości UE, unijne zasady, legalne zamieszkanie, praca tymczasowa

Obywatele państw trzecich przebywający i wykonujący tymczasowo pracę w różnych państwach
członkowskich na rzecz pracodawcy mającego siedzibę w państwie członkowskim mogą powoływać się na
unijne zasady dotyczące właściwego ustawodawstwa w zakresie zabezpieczenia społecznego.
Stan faktyczny
D. B. i I. L. są obywatelami państw trzecich zatrudnionymi przez H.O.I. (przedsiębiorstwo z siedzibą w Amsterdamie),
którego podstawowym miejscem prowadzenia działalności jest Utrecht. W okresie między październikiem a majem
każdego roku H.O.I. organizuje w Niderlandach oraz w niektórych państwach członkowskich widowiska łyżwiarskie.
W okresie prób i widowisk obywatele państw trzecich mieszkają legalnie w Niderlandach, gdzie wydaje im się
pozwolenie na pracę. W pozostałych państwach członkowskich, w których odbywają się występy, przebywają na
podstawie wizy „Schengen”. Przez wiele lat niderlandzki organ wystawiał obywatelom państw trzecich zatrudnionym
przez H.O.I. zaświadczenia A 1, które poświadczały, że mają do nich zastosowanie niderlandzkie przepisy dotyczące
zabezpieczenia społecznego oraz że w Niderlandach pobiera się również obowiązkowe z tego tytułu składki. Jednak
od sezonu 2015/2016 ten organ wystawił zaświadczenia A 1 ważne do 1.5.2016 r. Sezon 2015/2016 zakończył się
jednak 22.5.2016 r., co spowodowało spór dotyczący tych ostatnich tygodni maja 2016 r.
Pytanie prejudycjalne
Czy art. 1 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) Nr 1231/2010 z 24.11.2010 r. rozszerzającego
rozporządzenie (WE) Nr 883/2004 i rozporządzenie (WE) Nr 987/2009 na obywateli państw trzecich, którzy nie są
jeszcze objęci tymi rozporządzeniami jedynie ze względu na swoje obywatelstwo (Dz. Urz. L Nr 344 z 2010 r., s. 1)
należy interpretować w ten sposób, że obywatele państw trzecich przebywający i wykonujący tymczasowo pracę
w różnych państwach członkowskich na rzecz pracodawcy mającego siedzibę w danym państwie członkowskim,
mogą powoływać się na przewidziane w rozporządzeniach Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) Nr 883/2004
z 29.4.2004 r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego, zmienione rozporządzeniem
Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) Nr 465/2012 z 22.5.2012 r. (Dz. Urz. L Nr 149 z 2012 r., s. 4) oraz Parlamentu
Europejskiego i Rady (WE) Nr 987/2009 z 16.9.2009 r. dotyczące wykonywania rozporządzenia (WE) Nr 883/2004
w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (Dz. U. L Nr 284 z 2009 r., s. 1) zasady koordynacji
w celu określenia ustawodawstwa w zakresie zabezpieczenia społecznego, któremu podlegają?

Stanowisko TS
Zgodnie z art. 1 rozporządzenia Nr 1231/2010 rozporządzenia Nr 883/2004 i 987/2009 mają zastosowanie do
obywateli państw trzecich, którzy nie są jeszcze objęci tymi rozporządzeniami jedynie ze względu na swoje
obywatelstwo, jak również do członków ich rodzin i osób pozostałych przy życiu po ich śmierci, pod warunkiem że
zamieszkują oni legalnie na terytorium państwa członkowskiego i znajdują się w sytuacji, która nie dotyczy pod
każdym względem tylko jednego państwa członkowskiego. Trybunał wskazał, że rozporządzenie Nr 1231/2010 ma
na celu rozszerzenie zakresu stosowania ratione personae rozporządzeń Nr 883/2004 i 987/2009 na obywateli
państw trzecich, którzy nie są jeszcze objęci tymi rozporządzeniami jedynie ze względu na swoje obywatelstwo.
Trybunał wskazał, że osoby, których dotyczy postępowanie główne, mają prawo, zgodnie z art. 1 rozporządzenia Nr
1231/2010, korzystać ze stosowania rozporządzeń Nr 883/2004 i 987/2009, o ile „legalnie zamieszkują” na
terytorium danego państwa członkowskiego.
Zarówno z potrzeb jednolitego stosowania unijnego prawa, jak i z zasady równości wynika, że treściom unijnego
przepisu, takiemu jak art. 1 rozporządzenia Nr 1231/2010, który nie zawiera wyraźnego odesłania do prawa państw
członkowskich dla określenia swego znaczenia i zakresu, należy nadać zwykle w całej Unii Europejskiej
autonomiczną i jednolitą wykładnię (wyrok Brey, C-140/12, pkt 49). Sąd odsyłający uważał, że precyzyjny zakres
pojęcia „legalne zamieszkanie” w rozumieniu tego przepisu jest nieokreślony, z uwagi na rozbieżności w jego różnych
wersjach językowych. Zatem, o ile wersja w języku niderlandzkim używa terminu „verblijven”, co wydawałoby się
czynić odniesienie do obecności, która nie jest koniecznie długoterminowa, o tyle wersje niemiecka lub angielska,
które wymieniają odpowiednio „rechtmässignen Wohnsitz” i „legally resident”, można analizować jako obejmujące
pobyt przejawiający pewien stopień stałości. Zgodnie z orzecznictwem TS sformułowania użytego w jednej z wersji
językowych unijnego przepisu nie można traktować jako jedynej podstawy jego wykładni lub przyznawać mu w tym
zakresie pierwszeństwa względem innych wersji językowych. Unijne przepisy należy interpretować i stosować
w sposób jednolity w świetle wersji sporządzonych we wszystkich językach UE. Trybunał podkreślił, że w przypadku

wystąpienia rozbieżności między różnymi wersjami językowymi dany unijny przepis należy interpretować
z uwzględnieniem ogólnej systematyki i celu uregulowania, którego jest on częścią (wyrok Gusa, C-442/16, pkt 34).
Odnosząc się do kontekstu prawnego, w który wpisuje się rozporządzenie Nr 1231/2010, TS przypomniał, że celem
tego rozporządzenia jest rozszerzenie stosowania rozporządzeń Nr 883/2004 i 987/2009 na obywateli państw
trzecich, którzy nie korzystają z nich jedynie ze względu na swoje obywatelstwo. W ocenie TS pojęć
„zamieszkanie” w rozumieniu rozporządzenia Nr 883/2004 i „legalne zamieszkanie” w rozumieniu
rozporządzenia Nr 1231/2010 nie używa się w obydwu tych rozporządzeniach w tym samym celu.
Rozporządzenie Nr 883/2004 ma na celu zapobieżenie sytuacji, w której zainteresowani, w przypadku braku
znajdującego do nich zastosowanie ustawodawstwa, byliby pozbawieni ochrony w zakresie zabezpieczenia
społecznego. Trybunał stwierdził, że w tym kontekście rozróżnienie między pojęciem „zamieszkanie” a pojęciem
„pobyt” ma na celu ustalenie państwa członkowskiego, z którym obywatele Unii mają najściślejszy związek,
i ustawodawstwa, któremu w konsekwencji podlegają. Natomiast rozporządzenie Nr 1231/2010 zmierza do
rozszerzenia zakresu stosowania ratione personae rozporządzeń Nr 883/2004 i 987/2009 na obywateli państw
trzecich, którzy nie są jeszcze objęci tymi rozporządzeniami jedynie ze względu na swoje obywatelstwo.
W konsekwencji TS uznał, że pojęcie to różni się od pojęcia „zamieszkanie” w rozumieniu art. 1 lit. j) rozporządzenia
Nr 883/2004.
Trybunał podkreślił, że takie stwierdzenie wynika również z motywu 10 rozporządzenia Nr 1231/2010. Stanowi on, że
stosowanie rozporządzeń Nr 883/2004 i 987/2009 do tych obywateli z jednej strony nie może przyznawać im
jakiegokolwiek prawa do wjazdu, pobytu lub zamieszkania w państwie członkowskim ani dostępu do rynku pracy,
a z drugiej strony powinno pozostać bez uszczerbku dla prawa państwa członkowskiego do odmowy wydania,
cofnięcia lub odmowy przedłużenia zezwolenia na wjazd, pobyt, zamieszkanie lub pracę na jego terytorium zgodnie
z unijnym prawem. Trybunał stwierdził, że ani długość obecności, ani fakt, że obywateli ci zachowują zwykły
ośrodek swych interesów życiowych w państwie trzecim, nie są jako takie rozstrzygające przy określaniu, czy
obywatele ci „legalnie zamieszkują na terytorium danego państwa członkowskiego” w rozumieniu art. 1
rozporządzenia Nr 1231/2010.
Przepis art. 13 rozporządzenia Nr 883/2004 określa m.in. łączniki, jakie stosuje się dla osób, które wykonują
pracę w dwóch lub więcej państwach członkowskich. Trybunał wskazał, że do sądu odsyłającego należy
weryfikacja, czy jeden z tych łączników ma zastosowanie do osób, których dotyczy postępowanie główne, w celu
określenia czy osoby te podlegają niderlandzkiemu ustawodawstwu z zakresu zabezpieczenia społecznego. Jeżeli
tak jest, to instytucja właściwa państwa członkowskiego, którego ustawodawstwo ma zastosowanie, poświadcza,
wystawiając zaświadczenie A 1, że to ustawodawstwo ma zastosowanie, oraz w stosownych przypadkach wskazuje,
jak długo i na jakich warunkach, zgodnie z art. 19 ust. 2 rozporządzenia Nr 987/2009.
Reasumując TS orzekł, że art. 1 rozporządzenia Nr 1231/2010 należy interpretować w ten sposób, że
obywatele państw trzecich, tacy jak ci, których dotyczy sprawa w postępowaniu głównym, przebywający
i wykonujący tymczasowo pracę w różnych państwach członkowskich na rzecz pracodawcy mającego
siedzibę w danym państwie członkowskim, mogą powoływać się na przewidziane w rozporządzeniach Nr
883/2004 i 987/2009 zasady koordynacji w celu określenia ustawodawstwa w zakresie zabezpieczenia
społecznego, któremu podlegają, ze względu na to, że przebywają oni i pracują legalnie na terytorium państw
członkowskich.
Z powyższego wyroku TS wynika korzystna dla obywateli państw trzecich interpretacja objęcia ich unijnymi zasadami
dotyczącymi ustawodawstwa właściwego w zakresie zabezpieczenia społecznego określonymi w rozporządzeniach
Nr 883/2004 i 987/2009, pod warunkiem, że po pierwsze, zamieszkują oni legalnie na terytorium państwa
członkowskiego oraz pod drugie, ich sytuacja dotyczy nie tylko jednego państwa członkowskiego. Jeżeli spełniają oni
te warunki odpowiedni organ państwa członkowskiego powinien im wydać zaświadczenie A1.
Na szczególną uwagę zasługuje dokonana w niniejszym wyroku przez TS wykładnia pojęcia „legalne
zamieszkiwanie” w rozumieniu art. 1 rozporządzenia Nr 1231/2010. Ze względu na rozbieżności pomiędzy
poszczególnymi wersjami językowymi tego przepisu z których wynikał odmienny wymóg obecności albo
krótkoterminowej albo długoterminowej Trybunał dokonał wykładni systemowej i celowościowej i uznał, zarówno
długość obecności tych obywateli państw trzecich, jak i posiadanie przez nich zwykłego ośrodka interesów życiowych
w państwie trzecim, nie są decydujące przy określaniu, czy „legalnie zamieszkują” w danym państwie członkowskim”.
Wyrok TS z 24.12.2019 r., Balandin i in., C- 477/17

Trybunał Sprawiedliwości UE rozstrzygnął, że obywatele państw trzecich wykonujący pracę w różnych państwach członkowskich mogą korzystać z unijnych zasad zabezpieczenia społecznego. Decyzja ta wymaga spełnienia warunku legalnego zamieszkania na terytorium państwa członkowskiego i dotyczenia sytuacji nie tylko jednego kraju. Organ państwowy powinien w takim przypadku wystawić zaświadczenie A1.