Zmiany w potrąceniach należności z wynagrodzenia

W związku z wejściem w życie ustawy o pracowniczych planach kapitałowych, zmianie uległy podstawy odliczeń w zakresie potrąceń z wynagrodzenia za pracę oraz kwot wolnych od potrąceń. Potrąceniu z wynagrodzenia nadal podlegają sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na zaspokojenie świadczeń alimentacyjnych oraz inne należności, zaliczki pieniężne udzielone pracownikowi oraz kary pieniężne. Zmiany te mają zastosowanie od 1.1.2019 r., wraz z uruchomieniem Pracowniczych Planów Kapitałowych (PPK).

Tematyka: zmiany, potrącenia z wynagrodzenia, pracownicze plany kapitałowe, odliczenia, składki społeczne, podatek dochodowy, PPK, kwoty wolne, nowe regulacje

W związku z wejściem w życie 1.1.2019 r. ustawy z 4.10.2018 r. o pracowniczych planach kapitałowych (Dz.U.
2018 poz. 2215 ze zm., dalej jako: PPKU) zmianie uległy podstawy odliczeń w zakresie potrąceń
z wynagrodzenia za pracę oraz kwot wolnych od potrąceń.
• Potrąceniu z wynagrodzenia nadal podlegają: sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na
zaspokojenie świadczeń alimentacyjnych, sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie
należności innych niż świadczenia alimentacyjne, zaliczki pieniężne udzielone pracownikowi oraz kary pieniężne
przewidziane w art. 108 KP – stanowiące katalog zamknięty należności potrącanych bez zgody pracownika.
• Zdanie wstępne przepisu art. 87 § 1 KP zostało zmienione przez przepis art. 112 pkt 1 PPKU, podobnie jak przepis
art. 871 § 1 pkt 1 KP przez przepis art. 112 pkt 2 PPKU.
• Zamiana weszła w życie 1.1.2019 r., jednak faktycznie zacznie obowiązywać od momentu, w którym „uruchomione”
zostaną Pracownicze Plany Kapitałowe (dalej jako: PPK), zatem już w 2019 r.
Potrącenia należności z wynagrodzenia
Istota potrąceń z wynagrodzenia i jego pomniejszenie wskutek dokonanych przez pracodawcę odliczeń sprowadza
się do dwóch aspektów: zaspokojenia wierzytelności (z tytułu zobowiązań na rzecz osób trzecich jak i np.
zobowiązań publicznoprawnych oraz zachowania pewnej części z wynagrodzenia dla pracownika, celem jego
wypłaty. Trzeba jednak pamiętać, że odliczenia z wynagrodzenia za pracę nie są potrąceniami. Odliczenia nie są
bowiem należnościami wskazanymi w przepisach art. 87 § 1 pkt 1–4 KP. Najpierw z wynagrodzenia należy odliczyć
określone kwoty, a dopiero później potrącić odpowiednie należności.
W związku z wprowadzeniem ustawy o pracowniczych planach kapitałowych, zmianie uległ przepis art. 87 § 1 KP,
który wskazuje, że z wynagrodzenia za pracę – po odliczeniu:
1) składek na ubezpieczenia społeczne. Podstawę prawną powyższego stanowi obowiązek odliczenia składek na
ubezpieczenia emerytalne, rentowe, wypadkowe i chorobowe, co wynika z przepisu art. 46 w zw. z art. 4 pkt 2 lit.
a ustawy z 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tj. Dz.U. 2019 poz. 300 ze zm., dalej jako:
SysUbSpołU), a w zakresie ubezpieczeń zdrowotnych z przepis art. 85 ust. 1 ustawy z 27.8.2004 r. o świadczeniach
opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (tj. Dz.U. z 2018 r. poz. 1510 ze zm., dalej jako:
ŚOZŚrPubU);
2) zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych (podstawę prawną do powyższego stanowią przepisy art. 31
i 32 ustawy z 26.7.1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tj. Dz.U. 2018 r. poz. 1509 ze zm., dalej jako:
PDOFizU);
3) wpłat dokonywanych do pracowniczego planu kapitałowego, jeżeli pracownik nie zrezygnował z ich dokonywania
(podstawę prawną do powyższego stanowi m.in. przepis art. 27 ust. 9 PPKU);
– podlegają potrąceniu wcześniej wskazane należności z art. 87 § 1 pkt 1–4 KP.
Ustawodawca dodał więc do katalogu obligatoryjnych odliczeń z wynagrodzenia odliczenia fakultatywne – mianowicie
wpłaty dokonywane w ramach PPK. Wynagrodzenie będzie mogło być zatem pomniejszone o kwotę wyższą niż
dotychczas, jednak z tym zastrzeżeniem, że pracownik przystąpi do programu pracowniczych planów kapitałowych,
a raczej, że z niego nie zrezygnuje. W istocie jest to bowiem program dodatkowego, powszechnego,
długoterminowego oraz – co najważniejsze – dobrowolnego oszczędzania na przyszłość. Celem jest wypłata
zgromadzonych przez pracownika środków po osiągnięciu przez niego 60 roku życia. Wiek ten jest jednakowy dla
kobiet i mężczyzn.
Co ciekawe, w sytuacji uczestnictwa w PPK zakres przedmiotowy przepisu art. 87 § 1 KP może różnie się
kształtować w odniesieniu do każdego pracownika, bowiem wysokość odliczeń może być różna ze względu na wybór
formy oszczędzania. Wpłaty na PPK mogą mieć bowiem charakter podstawowy albo podstawowy i dodatkowy. Wpłat
dokonuje zarówno pracownik jak i pracodawca. Odpowiednio wpłata podstawowa finansowana przez pracodawcę
wynosi 1,5% wynagrodzenia, natomiast przez pracownika 2% wynagrodzenia (chyba że zaistnieje ustawowa
przesłanka, aby wynosiło mniej niż 2%, jednak wówczas i tak nie może to być wartość mniejsza niż 0,5%
wynagrodzenia). Z kolei w zakresie wpłaty dodatkowej pracodawca może wpłacać do 2,5% wynagrodzenia,
a pracownik do 2%.
Charakter wynagrodzenia

Istotne jest to, że w przepisie art. 87 § 1 KP nie jest wskazany charakter wynagrodzenia, przyjmuje się więc, że
chodzi o wszystkie jego elementy, zatem szerzej niż jest to przewidziane w przepisie art. 78 KP, bez rozróżnia
jakichkolwiek składników (stałych czy czasowych), tym bardziej, że potrąceń należności z wynagrodzenia pracownika
w miesiącu, w którym są wypłacane składniki wynagrodzenia za okresy dłuższe niż miesiąc, dokonuje się od łącznej
kwoty wynagrodzenia uwzględniającej te składniki wynagrodzenia. Jednak w zakresie PPK wpłata na nie powinna
być naliczana od podstawy, którą jest wynagrodzenie rozumiane jako podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie
emerytalne i rentowe uczestnika PPK, z wyłączeniem podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne
i rentowe osób przebywających na urlopie wychowawczym oraz pobierających zasiłek macierzyński lub zasiłek
w wysokości zasiłku macierzyńskiego (art. 2 ust. 1 pkt 40 PPKU). Stąd też tak istotne jest dokonanie prawidłowych
odliczeń z wynagrodzenia przez pracodawcę.
Kwoty wolne od potrąceń
W związku ze zmianą przepisu art. 87 § 1 KP, per analogiam zmianie uległ również przepis art. 871 § 1 pkt 1 KP,
który aktualnie stanowi, że wolna od potrąceń jest kwota wynagrodzenia za pracę w wysokości minimalnego
wynagrodzenia za pracę ustalanego na podstawie odrębnych przepisów, przysługującego pracownikom
zatrudnionym w pełnym wymiarze czasu pracy, po odliczeniu składek na ubezpieczenia społeczne, zaliczki na
podatek dochodowy od osób fizycznych oraz wpłat dokonywanych do PPK, jeżeli pracownik nie zrezygnował z ich
dokonywania – przy potrącaniu sum egzekwowanych na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych
niż świadczenia alimentacyjne; oraz pkt 2 75% wynagrodzenia określonego w pkt 1 – przy potrącaniu zaliczek
pieniężnych udzielonych pracownikowi; i pkt 3 – 90% wynagrodzenia określonego w pkt 1 przy potrącaniu kar
pieniężnych przewidzianych w art. 108 KP. Podstawą do wyliczenia kwot wolnych od potrąceń w 2019 r. jest
minimalne wynagrodzenie w wysokości 2.250 zł.
Powyższe zmiany w PPKU oznaczają, że kwoty wolne od potrąceń obowiązujące pracowników, którzy nie zrezygnują
z przystąpienia do PPK będą niższe od wskazanych wcześniej o stosowną kwotę wpłaty dokonywanej przez
konkretnego pracownika.

Wprowadzenie ustawy o pracowniczych planach kapitałowych wprowadza nowe odliczenia z wynagrodzenia za pracę, takie jak składki na ubezpieczenia społeczne, zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych oraz wpłaty do PPK. Istnieje również możliwość odliczenia fakultatywnych wpłat dokonywanych w ramach PPK. Kwoty wolne od potrąceń zostały określone na nowo, uwzględniając wprowadzone zmiany.