Wysokość wynagrodzenia nauczycieli za czas strajku

Tematyka: wynagrodzenie nauczycieli, strajk nauczycieli, gratyfikacje pieniężne, fundusz strajkowy, potrącenie wynagrodzenia

Prawnym problemem jest otrzymanie wynagrodzenia za czas udziału w strajku oraz możliwość dokonania
potrącenia z już otrzymanego wynagrodzenia, bowiem generalną zasadą jest, że za czas udziału w strajku
wynagrodzenie się nie należy.
• Samorządy chcą wspomóc strajkujących nauczycieli i przekazać środki dyrektorom szkół na wynagrodzenia.
• Możliwa jest wypłata rekompensat dla członków organizacji związkowej biorących udział w strajku z tytułu utraty
wynagrodzenia – w ramach tzw. gratyfikacji pieniężnych z funduszu strajkowego.
• Istnieje możliwość podpisania porozumienia dyrektorów szkół ze związkami zawodowymi w zakresie nie potrącania
środków pieniężnych z wynagrodzenia, z powodu udziału w strajku.
Wynagrodzenie za wykonaną pracę
Mając na uwadze fakt, że strajk nauczycieli jest zorganizowany zgodnie z przepisami ustawy z 23.5.1991 r.
o rozwiązywaniu sporów zbiorowych (Dz.U. z 2019 r. poz. 174, dalej jako: SporyZbiorU), udział nauczycieli w strajku
nie stanowi naruszenia obowiązków pracowniczych. Strajk polega na zbiorowym powstrzymywaniu się pracowników
od wykonywania pracy w celu rozwiązania sporu dotyczącego interesów wskazanych w żądaniu, w związku z tym
nauczyciele mają prawo nie klasyfikować uczniów jak i nie brać udziału w przeprowadzaniu egzaminów.
Zgodnie z przepisem art. 23 ust. 2 SporyZbiorU, w okresie strajku zorganizowanego zgodnie z przepisami ustawy
pracownik zachowuje prawo do świadczeń z ubezpieczenia społecznego oraz uprawnień ze stosunku pracy,
z wyjątkiem prawa do wynagrodzenia. Okres przerwy w wykonywaniu pracy wlicza się do okresu zatrudnienia
w zakładzie pracy.
Brak prawa do wynagrodzenia związany jest z powstrzymaniem się od wykonywania pracy (zatem usprawiedliwioną
nieobecnością ze względu na strajk), ponieważ co do zasady wynagrodzenie należy się za wykonaną pracy, na co
wskazuje przepis art. 80 KP. Z kolei w myśl przepisu art. 130 § 3 KP, wymiar czasu pracy pracownika w okresie
rozliczeniowym ulega w tym okresie obniżeniu o liczbę godzin usprawiedliwionej nieobecności w pracy,
przypadających do przepracowania w czasie tej nieobecności, zgodnie z przyjętym rozkładem czasu pracy.
Zwrot wynagrodzenia
Zgodnie art. 39 Karty Nauczyciela, wynagrodzenie wypłacane jest nauczycielowi miesięcznie z góry w pierwszym
dniu miesiąca. Strajk nauczycieli rozpoczął się 8.4.2019 r., zatem wynagrodzenie zostało im wypłacone za miesiąc
kwiecień. Trzeba więc mieć na uwadze, że pracownicy, którzy biorą udział w strajku, a uprzednio za okres objęty
strajkiem otrzymali wynagrodzenie, muszą się liczyć z obowiązkiem jego zwrotu. Takie stanowisko przyjął Sąd
Najwyższy w uchwale z 8.12.1994 r. (I PZP 49/94 OSNP 1995, Nr 16, poz. 202). Sąd Najwyższy stwierdził, że
pracownik otrzymujący wypłatę wynagrodzenia "z góry" powinien liczyć się z obowiązkiem zwrotu
wynagrodzenia w każdej sytuacji nie wykonywania pracy, chyba że za określony czas z mocy przepisu
szczególnego zachowuje do niego prawo.
Z powyższym wiąże się przepis art. 87 § 7 KP, który wskazuje, że z wynagrodzenia za pracę odlicza się, w pełnej
wysokości, kwoty wypłacone w poprzednim terminie płatności za okres nieobecności w pracy, za który pracownik nie
zachowuje prawa do wynagrodzenia. Zakładowe organizacje związkowe mogą podpisać jednak z dyrektorami
szkół odpowiednie porozumienia, które wskażą na brak możliwości potrącenia z wynagrodzenia środków
pieniężnych za czas udziału w strajku. Dokonanie potrącenia jest bowiem prawem a nie obowiązkiem dyrektorów.
Skoro więc ustalenia z pracodawcą nie mogą być mniej korzystne niż te wynikające z prawa, a mogą być
bardziej korzystne (co wynika z zasady uprzywilejowania pracowników i przepisów szczególnych), potrącenia
nie będą musiały zostać dokonane, bowiem pobrane wynagrodzenia nie będą bezpodstawne na mocy porozumienia.
„Nie ma z kolei przeszkód prawnych, aby pracodawca za czas strajku wypłacił jednak pracownikom wynagrodzenie.
Teza ta znajduje potwierdzenie w standardach stanowionych przez Komitet Praw Społecznych oraz w orzecznictwie
Komitetu Wolności Związkowej MOP, który stwierdził, że wypłacenie strajkującym pracownikom wynagrodzenia za
pracę "nie jest ani wymagane, ani zakazane" (J. Żołyński, komentarz do art. 23. [w:] Ustawa o rozwiązywaniu sporów
zbiorowych. Komentarz. Wzory pism, Warszawa 2012).
Wypłata rekompensat dla członków organizacji związkowej biorących udział w strajku z tytułu utraty
wynagrodzenia – gratyfikacje pieniężne

Ponadto za powyższym przemawia fakt, że nauczyciele za okres strajku mogą otrzymać określone gratyfikacje
pieniężne. Związek zawodowy może utworzyć fundusz strajkowy, z którego strajkującym będą wypłacane określone
środki pieniężne. Fundusz strajkowy tworzony jest m.in. ze składek, darowizn, dochodów z działalności
gospodarczej, specjalnych wpłat członkowskich, zatem ze wszystkich legalnie posiadanych środków pieniężnych.
Ustawa nie limituje źródeł pochodzenia środków finansowych stąd też samorządy mogą dokonać odpowiednich wpłat
(choćby tytułem darowizny) na fundusz strajkowy, z którego następnie związek dokona wypłaty rekompensaty
z tytułu utraty wynagrodzenia za udział w strajku. O zasadach, warunkach i wysokościach wypłat zgromadzonych
środków decyduje wyłącznie organ związku zawodowego a fundusz strajkowy nie podlega egzekucji. Ministerstwo
Edukacji Narodowej oraz Regionalne Izby Obrachunkowe nie zgadzają się jednak z takim stanowiskiem,
twierdząc, że jest to naruszenie dyscypliny finansowej.

Ponadto za powyższym przemawia fakt, że nauczyciele za okres strajku mogą otrzymać określone gratyfikacje pieniężne. Związek zawodowy może utworzyć fundusz strajkowy, z którego strajkującym będą wypłacane określone środki pieniężne. Fundusz strajkowy tworzony jest m.in. ze składek, darowizn, dochodów z działalności gospodarczej, specjalnych wpłat członkowskich, zatem ze wszystkich legalnie posiadanych środków pieniężnych. Ustawa nie limituje źródeł pochodzenia środków finansowych stąd też samorządy mogą dokonać odpowiednich wpłat (choćby tytułem darowizny) na fundusz strajkowy, z którego następnie związek dokona wypłaty rekompensaty z tytułu utraty wynagrodzenia za udział w strajku. O zasadach, warunkach i wysokościach wypłat zgromadzonych środków decyduje wyłącznie organ związku zawodowego a fundusz strajkowy nie podlega egzekucji. Ministerstwo Edukacji Narodowej oraz Regionalne Izby Obrachunkowe nie zgadzają się jednak z takim stanowiskiem, twierdząc, że jest to naruszenie dyscypliny finansowej.