Wysokości odprawy pieniężnej dla pracownika a funkcjonariusza

Publikacja omawia kwestię odprawy pieniężnej dla pracowników i funkcjonariuszy służby cywilnej, których stosunek pracy wygasł na podstawie określonych przepisów. Przeanalizowane zostają różnice w wysokościach odpraw oraz interpretacje sądów w kontekście art. 170 ust. 1 PWKASU i art. 8 ZwGrupU. Sprawa Andrzeja W. stanowi centralny punkt rozważań, ukazując problematykę prawno-finansową związana z likwidacją urzędu oraz różnice w traktowaniu pracowników i funkcjonariuszy służby cywilnej.

Tematyka: odprawa pieniężna, pracownik, funkcjonariusz, korpus służby cywilnej, art. 170 PWKASU, art. 8 ZwGrupU, Sąd Najwyższy, uchwała, interpretacja przepisów, różnice prawne, wysokość odprawy, likwidacja urzędu, rozwiązanie stosunku pracy

Publikacja omawia kwestię odprawy pieniężnej dla pracowników i funkcjonariuszy służby cywilnej, których stosunek pracy wygasł na podstawie określonych przepisów. Przeanalizowane zostają różnice w wysokościach odpraw oraz interpretacje sądów w kontekście art. 170 ust. 1 PWKASU i art. 8 ZwGrupU. Sprawa Andrzeja W. stanowi centralny punkt rozważań, ukazując problematykę prawno-finansową związana z likwidacją urzędu oraz różnice w traktowaniu pracowników i funkcjonariuszy służby cywilnej.

Pracownikowi o statusie członka korpusu służby cywilnej, którego stosunek pracy wygasł na podstawie art.
170 ust. 1 ustawy z 16.11.2016 r. Przepisy wprowadzające ustawę o Krajowej Administracji Skarbowej (Dz.U.
z 2016 r. poz. 1948, dalej jako: PWKASU), przysługuje odprawa pieniężna na podstawie art. 8 ustawy
z 13.3.2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn
niedotyczących pracowników (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 1969, dalej jako: ZwGrupU) – tak orzekł Sąd Najwyższy
w uchwale 3 sędziów (uchwała SN z 23.1.2019 r., III PZP 5/18, niepubl.).




Stan sprawy
Sprawa dotyczyła Andrzeja W., który był pracownikiem służby cywilnej zatrudnionym w Izbie Administracji Skarbowej.
Stosunek pracy Andrzeja W. wygasł w z związku z art. 170 ust. 1 PWKASU oraz art. 36 ust. 1 pkt 3 ustawy
z 16.11.2016 r. o Krajowej Administracji Skarbowej (Dz.U. z 2018 r. poz. 508 ze zm., dalej jako: KASU), ze względu
na fakt, że stosunki pracy osób zatrudnionych w jednostkach KAS, o których mowa w art. 36 ust. 1 pkt 2, 3 i 6 KASU
wygasają w sytuacjach odpowiednio wskazanych w pkt 1 i 2.
W związku z wygaśnięciem stosunku pracy Andrzejowi W. przysługiwała odprawa, ponieważ zgodnie art. 170 ust. 4
PWKASU, w przypadku, o którym mowa w art. 170 ust. 1 PWKASU, pracownikom oraz funkcjonariuszom przysługują
świadczenia należne odpowiednio w związku z likwidacją urzędu albo zniesieniem jednostki organizacyjnej
w rozumieniu uchylanej ustawy z 27.8.2009 r. o Służbie Celnej (Dz.U. z 2016 r. poz. 1799, dalej jako: SłużbaCelnaU).
Andrzej W. zdecydował się na wniesienie sprawy do sądu, bowiem stwierdził, że w związku z wygaśnięciem
stosunku pracy otrzymał odprawę w niewłaściwej, za niskiej wysokości. Różnica między tym co otrzymał, a tym co
powinien był otrzymać wynosiła około 22 tys. zł. Powód wskazywał więc, że należy mu się odprawa w maksymalnej
wysokości 6-miesięcznego wynagrodzenia, tak jak przewiduje to art. 163 SłużbaCelnaU, a nie w wysokości ustalonej
na podstawie ustawy o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn
niedotyczących pracowników.
Wyrok sądu I instancji i zapytanie prawne sądu II instancji
Sąd I instancji, który rozpatrywał sprawę przyznał powodowi wyższą odprawę niż została mu wypłacona, zgodnie
z art. 163 SłużbaCelnaU, powołując się na to, że art. 170 ust. 4 PWKASU nakazuje takie samo traktowanie
pracowników i funkcjonariuszy służby cywilnej, traktując ich łącznie: „pracownikom oraz funkcjonariuszom”. Sąd miał
wprawdzie na uwadze, że art. 163 ust. 4 SłużbaCelnaU, do którego odsyła art. 170 ust. 4 PWKASU, a który wskazuje
na obligatoryjność przyznania odprawy zwolnionego ze służby funkcjonariusza służby stałej, a nie pracownika,
którym był w istocie powód, w związku ze zniesieniem lub reorganizacją jednostki organizacyjnej, jednak sąd powołał
się na równość co do zakresu podmiotowego art. 170 ust. 4 PWKASU oraz podobną sprawę sądową (Wyrok SO
w Kielcach z 25.4.2018 r., V Pa 20/18).
Z wyrokiem nie zgodziła się strona przeciwna, w wyniku czego wniosła apelację. Sąd II instancji, po zwróceniu uwagi
na różny zakres podmiotowy przepisów wprowadzających ustawę o Krajowej Administracji Skarbowej oraz ustawy
o Służbie Celnej w zakresie prawa do odprawy oraz diametralnych różnic w orzecznictwie, skierował pytanie prawne
do Sądu Najwyższego. Pytanie dotyczyło wątpliwości interpretacyjnej co do tego czy pracownikowi, którego stosunek
pracy wygasł na podstawie art. 170 ust. 1 PWKASU przysługuje odprawa pieniężna na podstawie art. 8 ZwGrupU,
czy też może odprawa na podstawie art. 163 SłużbaCelnaU. Zdaniem sądu II instancji wysokość takiej odprawy
mogła być liczona na dwa sposoby (bardziej albo mniej korzystny dla pracownika).
Relacja art. 163 ustawy a art. 8 ustawy
Art. 163 SłużbaCelnaU przewidywał korzystniejsze zasady nabywania prawa do odprawy niż art. 8 ZwGrupU,
ponieważ stanowił, że funkcjonariuszowi zwolnionemu ze służby w związku z przejściem na emeryturę lub rentę
z tytułu niezdolności do pracy przysługuje jednorazowa odprawa w wysokości 3-miesięcznego uposażenia. Odprawa
ulega zwiększeniu o 20% miesięcznego uposażenia za każdy pełny rok pełnienia służby ponad 5 lat nieprzerwanej
służby, nie więcej niż do wysokości 6-miesięcznego uposażenia. Do okresu służby, o którym mowa w ust. 1, wlicza
się poprzednie zakończone okresy służby lub zatrudnienia oraz inne okresy, jeżeli z mocy odrębnych przepisów
podlegają one wliczeniu do okresu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze. Odprawę, o której mowa
w ust. 1, oblicza się jak ekwiwalent pieniężny za urlop wypoczynkowy, na zasadach określonych w przepisach



wydanych na podstawie ustawy z 26.6.1974 r. Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2018, poz. 917 ze zm.). Co jednak
najważniejsze w sprawie funkcjonariuszowi służby stałej, zwolnionemu ze służby w związku ze zniesieniem lub
reorganizacją jednostki organizacyjnej, przysługuje odprawa na zasadach i w wysokości określonych jak wyżej (w
art.163 ust. 1–3 SłużbaCelnaU).
Natomiast art. 8 ust. 1 ZwGrupU, wskazuje, że pracownikowi, w związku z rozwiązaniem stosunku pracy w ramach
grupowego zwolnienia, przysługuje odprawa pieniężna w wysokości: 1) jednomiesięcznego wynagrodzenia, jeżeli
pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy krócej niż 2 lata; 2) 2-miesięcznego wynagrodzenia, jeżeli
pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy od 2 do 8 lat; 3) 3-miesięcznego wynagrodzenia, jeżeli pracownik
był zatrudniony u danego pracodawcy ponad 8 lat. Ponadto wysokość odprawy pieniężnej nie może przekraczać
kwoty 15-krotnego minimalnego wynagrodzenia za pracę.
Uchwała SN
W mojej ocenie, istotą sprawy było w gruncie rzeczy to, że powód nie był funkcjonariuszem służby cywilnej, a jedynie
pracownikiem. Status prawny tych dwóch grup zasadniczo się różni, w związku z tym, nie można pracownika
traktować jak funkcjonariusza służby cywilnej i vice versa. Sąd Najwyższy stwierdził, że pracownikowi o statusie
członka korpusu służby cywilnej, którego stosunek pracy wygasł na podstawie art. 170 ust. 1 PWKASU, przysługuje
odprawa pieniężna na podstawie art. 8 ZwGrupU. Funkcjonariuszom służby cywilnej przysługuje więc odprawa
w maksymalnej wysokości 6-krotności miesięcznego wynagrodzenia, a pracownikom (członkom korpusu służby
cywilnej) 3-krotności. Sąd Najwyższy uzasadniając powyższe zastosował racjonalną wykładnię prawa, wskazując, że
nie można utożsamiać tych grup w przypadku ubiegania się o świadczenia, choć podnosił, że art. 170 PWKASU nie
jest odpowiednio zredagowany.
Wyrok rozwiązał w sposób jednoznaczny istniejące rozbieżności w orzecznictwie w zakresie wysokości przyznawanej
odprawy pracownikom korpusu służby cywilnej (zatrudnionym w ramach stosunków pracy) oraz funkcjonariuszom
służby cywilnej (pełniących służbę). Interpretacja Sądu Najwyższego wydaje się słuszna, mimo że jest sprzeczna
z literalną wykładnią art. 170 ust. 4 PWKASU, bowiem rozgranicza dwa różne stosunki prawne, które ze względu na
swoją specyfikę nie są takie same i nie powinny być traktowane jednakowo, choćby ze względu na różny stopień
podporządkowania. Problem prawny wyniknął więc z błędnego sformułowania art. 170 PWKASU, w tym ust. 4:
„pracownikom oraz funkcjonariuszom”. Podmioty te zostały potraktowane łącznie, mimo że art. 170 ust. 1 PWKASU
wprowadza rozróżnienie. Ponadto likwidacja urzędu dotyczy pracowników, a z niesienie jednostki organizacyjnej –
funkcjonariuszy. W rezultacie do pracowników służby cywilnej stosuje się odpowiednio przepisy prawa pracy, mniej
korzystne niż przepisy dotyczące funkcjonariuszy. Powyższe ma miejsce nawet pomimo tego, że w art. 170 ust. 5
PWKASU ustawodawca niekonsekwentnie wyłączył inną grupę zawodową tj. urzędników służby cywilnej z działania
przepisów art. 170 ust. 1 i 4 PWKASU, podczas gdy w stosunku do pracowników służby cywilnej tego nie uczynił.
Uchwała SN z 23.1.2019 r., III PZP 5/18, niepubl







Uchwała Sądu Najwyższego z 23.1.2019 r. III PZP 5/18 rozstrzygnęła spór dotyczący wysokości odprawy dla pracowników korpusu służby cywilnej, wyraźnie rozgranicowując prawa pracowników i funkcjonariuszy. Decyzja ta wprowadza klarowność w interpretacji przepisów dotyczących odpraw pieniężnych, mimo pewnych sprzeczności w ich redakcji. Publikacja stanowi cenne źródło wiedzy dla osób zainteresowanych tematyką odpraw pracowniczych.