Uchylenie przepisów o profilowaniu bezrobotnych

Ustawa o zmianie przepisów dotyczących profilowania bezrobotnych wprowadza istotne zmiany w systemie pomocy dla poszukujących pracy. Wprowadzone nowe regulacje mają na celu skrócenie czasu udzielania pomocy oraz dostosowanie działań do indywidualnych potrzeb. Profilowanie, dotychczasowe narzędzie analizy sytuacji bezrobotnych, zostaje uchylone z powodu niezgodności z Konstytucją oraz braku elastyczności w udzielaniu pomocy. Zmiany te mają przyczynić się do bardziej efektywnego wsparcia poszukujących pracy.

Tematyka: profilowanie, bezrobotni, ustawa, zmiany, promocja zatrudnienia, pomoc bezrobotnym, indywidualny plan działania, Trybunał Konstytucyjny, efektywność działań, wsparcie poszukujących pracy

Kilka dni temu przekazano Prezydentowi RP i Marszałkowi Senatu ustawę z dnia 26.4.2019 r. o zmianie
ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (dalej jako: ustawa), która wprowadza zmiany
w ustawie z 20.4.2004 r. o promocji zatrudniania i instytucjach rynku pracy (Dz.U. 2018 poz. 1265, dalej jako:
PromZatrU).
• Konieczność wprowadzenia zmian w PromZatrU wynika z wyroku TK z 6.6.2018 r., K 53/16.
• Profilowanie osób bezrobotnych dokonywane przez powiatowy urząd pracy (PUP) obowiązywało od 2014 r., jednak
zostanie zniesione.
• Ustawa ma wejść w życie 14.6.2019 r., a jej celem jest skrócenie czasu udzielania pomocy bezrobotnym.
Profile pomocy dla bezrobotnych
Aktualnie profilowanie jest określone w przepisach rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 14.5.2014 r.
w sprawie profilowania pomocy dla bezrobotnego (Dz.U. z 2014 poz. 631, dalej jako: PomocBezrobR) oraz
w PromZatrU i ma na celu pomoc bezrobotnemu oraz poszukującemu pracy w aktywizacji zawodowej. Znalezienie
pracy miało ułatwić określenie profilu bezrobotnego. Miało temu służyć wypełnienie szczegółowego kwestionariusza
i przeprowadzenie wywiadu przez pracownika PUP z osobą potrzebującą pomocy w zatrudnieniu. Pracownik PUP
przy ustalaniu profilu pomocy dla bezrobotnego dokonywał analizy sytuacji faktycznej bezrobotnego i jego szans na
rynku pracy, szczególnie mając na uwadze oddalenie bezrobotnego od rynku pracy i jego gotowość do wejścia lub
powrotu na rynek pracy. Pracownik PUP decydował, czy objąć bezrobotnego profilem I, II czy III. Różnica pomiędzy
trzema różnymi grupami bezrobotnych (profilami) wynika ze stopnia samodzielności, oddalenia od rynku pracy,
dotychczasowej aktywności zawodowej, potencjalnego wykluczenia społecznego, możliwych do zastosowania usług
i instrumentów rynku pracy (np. bony zatrudnieniowe czy stażowe, szkolenia, środki finansowe na rozpoczęcie
działalności gospodarczej czy skierowanie do zatrudnienia wspieranego u pracodawcy). Katalog instrumentów
wspomagających bezrobotnego był zamknięty, przypisany do każdego z trzech profili. Pracownicy PUP nie mogli
zatem dowolnie dostosować form pomocy do indywidualnego przypadku, mimo że PromZatrU oferuje wiele
różnorodnych rozwiązań.
Przyczyna zmian
Ze względu na wyrok TK z 6.6.2018 r., przepis art. 34a ust. 3c PromZatrU, który dotyczył tego przepisu i wydanego
na jego podstawie PomocBezrobR, które w sposób szczegółowy określa zasady profilowania, traci moc
obowiązującą z upływem 12 miesięcy od dnia ogłoszenia w Dzienniku Ustaw, zatem od 15.6.2019 r. Uchylono zatem
przedmiotowy przepis oraz inne przepisy PromZatrU (m.in. art. 9 ust. 1 pkt 4a, art. 33 ust. 2b i 2c, 2e i 2f, w ust. 4 –
pkt 1a), a tym samym PomocBezrobR, co powoduje, że nie będzie już istniała instytucja profilowania osób
bezrobotnych.
Indywidualny plan działania
Indywidualny plan działania nadal będzie stosowany, jednak nie będzie już dostosowany do profilu (w tym zakresie
inne brzmienie otrzyma przepis art. 34a ust. 1 PromZatrU). Indywidualny plan działania zawiera: działania, jakie
może podjąć PUP w stosunku do poszukującego pracy; działania samodzielne, które powinien podjąć poszukujący
pracy; planowane terminy realizacji poszczególnych działań; formy, planowaną liczbę i terminy kontaktów z doradcą
klienta lub innym pracownikiem urzędu pracy oraz termin i warunki zakończenia realizacji indywidualnego planu.
Projektodawca proponuje dodać przepis art. 34a ust. 1a w PromZatrU. Dotyczy on indywidualnego planu działania,
który jest przygotowywany z uwzględnieniem takich kryteriów jak: wykształcenie, doświadczenie zawodowe oraz
możliwości podjęcia pracy lub działalności gospodarczej. Indywidualny plan działania może podlegać modyfikacjom,
jeżeli sytuacja podmiotu, którego dotyczy zmienia się. Zgodnie z propozycją przygotowanie takiego planu następuje
nie później niż w terminie 60 dni od dnia rejestracji w PUP. Do przepisu art. 34a ust. 3a projektodawca proponuje
dodać ust. 3aa i 3ab, które dotyczą kontaktu powiatowego urzędu pracy z bezrobotnym lub poszukującym pracy (w
formie rozmowy telefonicznej, wymiany informacji drogą pocztową lub elektroniczną czy też spotkania), jednak
kontakt ten musi się odbyć co najmniej raz na 60 dni. Kontakt ma na celu weryfikację i monitorowanie realizacji
indywidualnego planu.
Wyrok TK

Zmiany w PromZatrU spowodowane są orzeczeniem przez TK niezgodności art. 34a ust. 3c PromZatrU z art. 51 ust.
1 i 5 w zw. z art. 31 ust. 3 oraz z art. 92 ust. 1 Konstytucji RP. Profilowanie jest zatem niezgodne z Konstytucją,
ponieważ bezrobotny lub poszukujący pracy udzielał szczegółowych informacji go dotyczących ze względu na
obowiązek wyrażony w PomocBezrobR, podczas gdy nikt nie może być obowiązany inaczej niż na podstawie ustawy
do ujawniania informacji dotyczących jego osoby. Ponadto TK zwrócił uwagę, że każdorazowo zasady i tryb
gromadzenia oraz udostępniania informacji powinna określać ustawa a nie akt wykonawczy, tak jak w tym
przypadku PomocBezrobR. Powyższe ma związek z tym, że ograniczenia w zakresie korzystania z konstytucyjnych
wolności i praw mogą być ustanawiane tylko w ustawie, co nie miało miejsca na gruncie profilowania.
Stanowiska innych organów
Negatywnie na temat profilowania wypowiedział się również Rzecznik Praw Obywatelskich, Generalny Inspektor
Ochrony Danych Osobowych i Najwyższa Izba Kontroli. Podnoszono brak możliwości korzystania z odpowiednich
środków zaskarżenia, w sytuacji przypisania do danego profilu i udzielenia w jego zakresie stypizowanych form
pomocy (podczas gdy urząd oferuje ogólnie różne formy pomocy). Błędne sprofilowanie mogło powodować
niewłaściwy zakres udzielonej pomocy. Najwyższa Izba Kontroli stwierdziła, że pytania z kwestionariusza budziły
wątpliwości samych bezrobotnych, co powodowało niejednokrotnie nieadekwatne do sytuacji faktycznej odpowiedzi,
co z kolei determinowało błędny zakres udzielonej pomocy, w o parciu o błędny profil.
Zamknięty katalog form pomocy udzielanej w oparciu o profilowanie powodował, że pracownicy PUP nie mieli
elastyczności co do dostosowania do poszukującego pracy innych (w ich ocenie odpowiedniejszych) instrumentów
rynku pracy. Dzięki zmianom PUP będą mogły udzielać szybszej i efektywniejszej pomocy bez zbędnych procedur
i formalizmu. Zmiana ma też spowodować korzyści dla pracodawców i przedsiębiorców, ponieważ ze względu na
brak profilowania pośrednictwo pracy będzie mogło mieć odniesienie do każdego poszukującego pracy, a nie tylko
wybranych grup bezrobotnych.

Uchylenie przepisów o profilowaniu bezrobotnych wynika z wyroku Trybunału Konstytucyjnego oraz negatywnych opinii innych organów. Zmiany mają na celu usprawnienie systemu pomocy bezrobotnym poprzez likwidację ograniczeń i ustanowienie bardziej elastycznych rozwiązań. Nowe regulacje mają zwiększyć efektywność działań PUP oraz zapewnić bardziej adekwatną pomoc dla poszukujących pracy.