Zachowanie statusu pracownika przez bezrobotnego

Obywatel Unii, który po uzyskaniu statusu pracownika w innym państwie członkowskim znalazł się w niezamierzonym bezrobociu, zachowuje ten status przez co najmniej sześć miesięcy, pod warunkiem rejestracji jako bezrobotny. Publikacja omawia interpretację dyrektywy 2004/38 w kontekście utrzymania statusu pracownika w przypadku bezrobocia oraz przywilejów socjalnych dla obywateli Unii. Przedstawiono stan faktyczny, pytanie prejudycjalne oraz stanowisko Trybunału Sprawiedliwości w tej kwestii.

Tematyka: obywatel Unii, status pracownika, bezrobocie, dyrektywa 2004/38, Trybunał Sprawiedliwości, świadczenia socjalne, Tarola C-483/17

Obywatel Unii, który uzyskał w innym państwie członkowskim status pracownika i następnie przebywa na
niezamierzonym bezrobociu, zachowuje ten status pracownika i związane z nim przywileje przez co najmniej
sześć miesięcy w tym państwie, pod warunkiem że zarejestrował się jako bezrobotny w odpowiednim
urzędzie.
Stan faktyczny
Skarżący jest obywatelem rumuńskim, który był zatrudniony w Irlandii w okresach 5-30.7.2007 r., 15.8-14.9.2007 r.,
22.7-24.9.2013 r., 8-22.7.2014 r. Pracował również na własny rachunek jako niezależny podwykonawca w okresie
17.11-5.12.2014 r. We wrześniu 2013 r. skarżący wniósł o przyznanie zasiłku dla bezrobotnych, który oddalono ze
względu na to, że nie wykazał on ani stałego zamieszkania w Irlandii, ani posiadania niezbędnych środków w okresie
15.9.2007 r.-22.7.2013 r. W listopadzie 2013 r. złożył on wniosek o przyznanie uzupełniającego zasiłku z pomocy
społecznej, który również został oddalony ze względu na to, że nie mógł on przedstawić dowodów wykazujących,
w jaki sposób opłacił swoje utrzymanie i czynsz w okresie od września 2013 r. do kwietnia 2014 r. Skarżący wniósł
rewizję podnosząc w szczególności, że na mocy art. 7 ust. 3 lit. c) dyrektywy 2004/38/WE Parlamentu Europejskiego
i Rady z 29.4.2004 r. w sprawie prawa obywateli Unii i członków ich rodzin do swobodnego przemieszczania się
i pobytu na terytorium państw członkowskich, zmieniającej rozporządzenie (EWG) Nr 1612/68 i uchylającej dyrektywy
64/221/EWG, 68/360/EWG, 72/194/EWG, 73/148/EWG, 75/34/EWG, 75/35/EWG, 90/364/EWG, 90/365/EWG
i 93/96/EWG (Dz. Urz. L Nr 158 z 2004 r., s. 77; dalej jako: dyrektywa 2004/38) ma on prawo zamieszkiwać w Irlandii
jako pracownik przez okres sześciu miesięcy następujących po ustaniu jego działalności zawodowej w lipcu 2014 r.
Pytanie prejudycjalne
Czy art. 7 ust. 1 lit. a) i art. 7 ust. 3 lit. c) dyrektywy 2004/38 należy interpretować w ten sposób, że obywatel państwa
członkowskiego, który wykonał prawo do swobodnego przemieszczania się i pracował w innym państwie
członkowskim przez okres dwóch tygodni, na podstawie innej niż umowa o pracę na czas określony, przed
pozostawaniem na niezamierzonym bezrobociu, zachowuje status pracownika przez dodatkowy okres co najmniej
sześciu miesięcy w rozumieniu tych przepisów i dysponuje, w konsekwencji, prawem do otrzymywania świadczeń
z pomocy społecznej lub, w danym przypadku, świadczeń z zabezpieczenia społecznego, tak jak gdyby był
obywatelem przyjmującego państwa?
Stanowisko TS
W art. 7 ust. 1 lit. a) dyrektywy 2004/38 przewidziano, że każdy obywatel Unii ma prawo pobytu na terytorium
państwa członkowskiego innego niż państwo, którego jest obywatelem, przez okres przekraczający trzy miesiące,
jeśli posiada status pracownika lub osoby prowadzącej działalność na własny rachunek w przyjmującym
państwie członkowskim. Sąd odsyłający jest zdania, że skarżący ma status pracownika ze względu na działalność,
jaką wykonywał w przyjmującym państwie członkowskim przez okres dwóch tygodni.
W art. 7 ust. 3 lit. c) dyrektywy 2004/38 przewidziano, że obywatel Unii, który „pozostaje bez pracy w sposób
niezamierzony, co jest należycie odnotowane, po zakończeniu umowy o pracę na czas określony, obejmującej
okres krótszy niż rok, lub po okresie niezamierzonego bezrobocia przez pierwsze dwanaście miesięcy”, także
zachowuje status pracownika przez okres co najmniej sześciu miesięcy, pod warunkiem że zarejestrował się
jako bezrobotny w odpowiednim urzędzie pracy.
Trybunał wskazał, że z treści art. 7 ust. 3 lit. c) dyrektywy 2004/38, a w szczególności z użycia spójnika opisującego
alternatywę „lub”, wynika, że w przepisie tym przewidziano utrzymanie statusu pracownika lub osoby
prowadzącej działalność na własny rachunek przez okres co najmniej sześciu miesięcy – w dwóch sytuacjach.
Pierwsza sytuacja dotyczy okoliczności, w których pracownik był zatrudniony na podstawie umowy o pracę na czas
określony krótszy niż rok i w sposób niezamierzony jest bezrobotny po zakończeniu tej umowy. Trybunał stwierdził,
skarżący nie pracował w Irlandii na podstawie umowy o pracę na czas określony w okresie prowadzenia
rozpatrywanej działalności, w związku z czym co do zasady nie znajduje się on w pierwszej z ww. sytuacji. Rzecznik
generalny podkreślił w pkt 30 opinii, że treść art. 7 ust. 3 lit. c) dyrektywy 2004/38 nie umożliwia określenia, czy
skarżący znajduje się w drugiej z tych sytuacji. W przepisie tym nie uściślono ani czy ma on zastosowanie do
pracowników lub osób pracujących na własny rachunek czy też jeszcze do dwóch kategorii pracowników, ani czy
dotyczy on umów na czas określony zawartych na okres przekraczający rok, umów zawartych na czas nieokreślony
czy też wszelkiego rodzaju umów lub wszelkiej działalności, ani wreszcie, czy wskazany w tym przepisie okres
dwunastu miesięcy odnosi się do okresu pobytu lub do okresu zatrudnienia danego pracownika w przyjmującym
państwie członkowskim. Trybunał wskazał, że w niniejszym przypadku przede wszystkim z art. 7 ust. 1 lit. a) i art. 7

ust. 3 dyrektywy 2004/38 wynika, że przewidziana w tym przepisie możliwość utrzymania statusu pracownika została
przyznana każdemu obywatelowi Unii, który wykonywał działalność w przyjmującym państwie członkowskim, bez
względu na charakter tej działalności, czyli bez względu na to, czy wykonywał on pracę czy też działalność na
własny rachunek (wyrok Gusa, C-442/16, pkt 37, 38).
Trybunał stwierdził, że obywatel Unii, który wykonywał pracę lub działalność na własny rachunek w przyjmującym
państwie członkowskim przez okres krótszy niż rok, korzysta z utrzymania statusu pracownika jedynie przez czas
określony przez to państwo – pod warunkiem że nie jest on krótszy niż sześć miesięcy. Okres utrzymania statusu
pracownika przez obywatela Unii, który wykonywał pracę lub działalność na własny rachunek w przyjmującym
państwie członkowskim, może być ograniczony przez to ostatnie państwo, jednakże nie może być krótszy niż sześć
miesięcy, zgodnie z art. 7 ust. 3 lit. c) dyrektywy 2004/38, gdy ten obywatel stał się bezrobotny ze względów
niezależnych od jego woli przed upływem rocznego okresu wykonywania działalności.Trybunał wskazał, ze
jest tak m.in w sytuacji, zawsze gdy pracownik był zmuszony, ze względów niezależnych od jego woli, do
zaprzestania wykonywania działalności w przyjmującym państwie członkowskim przed upływem roku, bez względu
na charakter wykonywanej działalności oraz rodzaj umowy zawartej w tym celu, czyli bez względu na to, czy
wykonywał pracę lub działalność na własny rachunek oraz czy zawarł umowę na czas określony przekraczający rok,
umowę na czas nieokreślony lub innego rodzaju.
Trybunał uznał, że powyższa wykładnia jest zgodna z głównym celem zamierzonym w dyrektywie 2004/38
polegającym na wzmocnieniu prawa do swobodnego przemieszczania się i pobytu wszystkich obywateli Unii, a także
ze szczególnym celem zamierzonym w ramach art. 7 ust. 3 tej dyrektywy związanym z zagwarantowaniem prawa
pobytu osobom, które zaprzestały wykonywania działalności zawodowej ze względu na brak pracy
wynikający z okoliczności niezależnych od ich woli (wyrok Alimanovic, C-67/14, pkt 60).
Zdaniem TS, nie można stwierdzić, aby powyższa wykładnia utrudniała realizację jednego z celów zamierzonych
w dyrektywie 2004/38, tj. związanego z ustanowieniem słusznej równowagi między ochroną swobodnego
przemieszczania się pracowników z jednej strony, a z drugiej strony zagwarantowaniem, że system
zabezpieczenia społecznego w przyjmującym państwie członkowskim nie zostanie nadmiernie obciążony.
Trybunał przypomniał, że każdy obywatel Unii, który przebywa na podstawie tej dyrektywy na terytorium
przyjmującego państwa członkowskiego, a w szczególności ten, który zachowuje status pracownika lub osoby
prowadzącej działalność na własny rachunek na mocy art. 7 ust. 3 lit. c) tej dyrektywy, korzysta z równego
traktowania w porównaniu z obywatelami tego państwa członkowskiego w dziedzinie stosowania TFUE –
z zastrzeżeniem przepisów szczególnych. Rzecznik generalny wskazał w pkt 55 opinii, że gdy w prawie krajowym
wyłączono możliwość uzyskania prawa do świadczeń socjalnych przez osoby, które wykonywały pracę lub
działalność na własny rachunek jedynie przez krótki okres, wyłączenie to ma również zastosowanie w taki sam
sposób do pracowników z pozostałych państw członkowskich, którzy wykonali prawo swobodnego przemieszczania
się.
Reasumując TS orzekł, że art. 7 ust. 1 lit. a) i art. 7 ust. 3 lit. c) dyrektywy 2004/38 należy interpretować w ten
sposób, że obywatel państwa członkowskiego, który wykonał swoje prawo do swobodnego przemieszczania
się i uzyskał w innym państwie członkowskim status pracownika w rozumieniu art. 7 ust. 1 lit. a) tej
dyrektywy ze względu na działalność, jaką wykonywał tam przez okres dwóch tygodni, na podstawie innej niż
umowa o pracę na czas określony, przed pozostawaniem na niezamierzonym bezrobociu, zachowuje status
pracownika przez dodatkowy okres co najmniej sześciu miesięcy w rozumieniu tych przepisów, pod
warunkiem że zarejestrował się jako bezrobotny w odpowiednim urzędzie pracy.
Trybunał wskazał, że to sąd odsyłający powinien określić, czy zgodnie z zagwarantowaną w art. 24 ust. 1 dyrektywy
2004/38 zasadą równego traktowania ten obywatel dysponuje prawem do otrzymywania świadczeń z pomocy
społecznej lub, w danym wypadku, świadczeń z zabezpieczenia społecznego, tak jak gdyby był obywatelem
przyjmującego państwa członkowskiego.
W przedstawionym wyroku TS doprecyzował ogólną treść jednego z bardziej kontrowersyjnych przepisów dyrektywy
2004/38, a mianowicie art. 7 ust. 3 lit. c). Uregulowano w nim reguły utrzymania statusu pracownika przez okres co
najmniej sześciu miesięcy w przyjmującym państwie członkowskim przez obywatela innego państwa członkowskiego,
którym pozostaje na „niezamierzonym bezrobociu”. Trybunał uznał, że na ten przepis mogą powołać się zarówno
pracownicy, jak i osoby prowadzące działalność gospodarczą przez okres krótszy niż rok w przyjmującym państwie,
o ile zostali zarejestrowani jako bezrobotni we właściwym urzędzie.
W konsekwencji Trybunał uznał, że z posiadaniem takiego statusu pracownika zainteresowanemu obywatelowi Unii
przysługują analogiczne przywilej socjalne, jak obywatelowi przyjmującego państwa członkowskiego znajdującym się
w analogicznej sytuacji.
Wyrok TS z 11.4.2019 r., Tarola, C-483/17

Trybunał Sprawiedliwości interpretuje, że obywatel Unii zachowuje status pracownika przez kolejne sześć miesięcy po znalezieniu się w niezamierzonym bezrobociu, jeśli zarejestrował się jako bezrobotny. Wyrok TS z 11.4.2019 r., Tarola, C-483/17, jednoznacznie określa zasady dotyczące utrzymania statusu pracownika w kontekście bezrobocia i praw do świadczeń socjalnych.