Zbieg roszczeń odszkodowawczych

Przedmiotem uchwały trzech sędziów Sądu Najwyższego z 4.4.2019 r. było rozstrzygnięcie sprawy dotyczącej roszczeń odszkodowawczych pracownika w przypadku wadliwego wypowiedzenia umowy o pracę oraz jej rozwiązania bez wypowiedzenia. Stan faktyczny, rozstrzygnięcia sądów oraz pytanie prawne dotyczące zbiegu roszczeń zostały szczegółowo omówione.

Tematyka: Sąd Najwyższy, uchwała, roszczenia odszkodowawcze, zbieg roszczeń, wypowiedzenie umowy o pracę, rozwiązanie umowy o pracę, art. 45 KP, art. 56 KP, kumulacja roszczeń

Przedmiotem uchwały trzech sędziów Sąd u Najwyższ ego z 4.4.2019 r. (III PZP 2/19), było rozstrzygnięcie
sprawy, dotyczącej tego, czy w przypadku wadliwie wypowiedzi anej umow y o pracę, a następnie jej rozwiąz
ania bez wypowiedzenia (w trybie dyscyplinarnym) z naruszeniem przepisów, jeszcze w okresie
wypowiedzenia, pracownikowi przysługują roszczenia odszkodowawcze z Kodeksu pracy, a jeśli tak to jakie
i czy może dojść do ich zbiegu.
Stan faktyczny sprawy
Z pracownikiem S.K. została rozwiązana umowa o pracę z zachowaniem okresu wypowiedzenia przez pracodawcę
P. spółkę z o.o. Do wypowiedzenia doszło z naruszeniem przepisów o rozwiązywaniu umów o pracę w trybie
wypowiedzenia, zatem w sposób wadliwy. W czasie kiedy trwał jeszcze okres wypowiedzenia umowy o pracę
pracodawca ponownie rozwiązał z pracownikiem S.K. tę samą umowę o pracę, jednak tym razem bez zachowania
okresu wypowiedzenia (w trybie dyscyplinarnym) na mocy art. 52 KP. W związku z powyższymi pracownik S.K.
odwołał się do Sądu Rejonowego w K. żądając odszkodowań.
Rozstrzygnięcia sądów
Sąd I instancji – Sąd Rejonowy w K. stwierdził, że powodowi należy się jedynie odszkodowanie z tytułu
nieprawidłowego wypowiedzenia umowy o pracę. Odszkodowanie, które zasądził Sąd przysługiwało w wysokości
wynagrodzenia za okres wypowiedzenia (w myśl art. 471 KP w zw. z art. 45 KP). Powód nie zgadzając się
z powyższym złożył apelację do sądu II instancji – Sądu Okręgowego Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w K.
domagając się również odszkodowania za wadliwe rozwiązanie umowy o pracę w trybie dyscyplinarnym, w okresie
wypowiedzenia, bowiem skoro pracodawca rozwiązał umowę o pracę w okresie wypowiedzenia z naruszeniem
przepisów o rozwiązywaniu umów o pracę bez wypowiedzenia, powodowi przysługuje również odszkodowanie z art.
56 KP. Powód miał jednak świadomość, że odszkodowanie jest limitowane, bowiem przysługuje w wysokości
wynagrodzenia za czas do upływu okresu wypowiedzenia, zgodnie z art. 60 KP.
Stan prawny sprawy
Na gruncie przedmiotowej sprawy mogły istnieć wątpliwości prawne, ponieważ można było rozwiązać ją na kilka
sposobów.
Jednym z nich było przyznanie powodowi dwóch odszkodowań, tj.:
1) z art. 45 KP w zakresie ustalenia, że wypowiedzenie umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony było
nieuzasadnione czy też naruszało przepisy o wypowiadaniu umów o pracę, wobec czego należało się
odszkodowanie (zgodnie z żądaniem powoda, bowiem nie wnosił on o przywrócenie do pracy);
2) z art. 56 § 1 KP w zakresie tego, że z powodem rozwiązano umowę o pracę bez wypowiedzenia z naruszeniem
przepisów o rozwiązywaniu umów o pracę w tym trybie, stąd też jednym z roszczeń, które mu przysługiwało było
odszkodowanie.
Prawnym problemem w sprawie mogło być jednak to, czy ewentualnie zsumować te odszkodowania, a zatem
dokonać kumulacji roszczeń i zasądzić dwa odszkodowania w maksymalnej wysokości za okres wypowiedzenia.
Inną możliwością było uznanie, że powodowi należy się odszkodowanie z art. 45 KP jak i część odszkodowania
wskazanego w art. 60 KP, z tego względu, że pracodawca rozwiązał umowę o pracę w okresie wypowiedzenia
z naruszeniem przepisów o rozwiązywaniu umów o pracę bez wypowiedzenia. W takim przypadku pracownikowi
przysługiwałoby jednak wyłącznie odszkodowanie i to w wysokości wynagrodzenia za czas do upływu okresu
wypowiedzenia. Jeżeli więc przykładowo rozwiązanie bez wypowiedzenia dokonane byłoby w 1 miesiącu
upływającego okresu wypowiedzenia (a łącznie okres wypowiedzenia wynosiłby 3 miesiące), odszkodowanie z art.
60 KP, należałoby się jedynie za pozostały okres do upływu okresu wypowiedzenia umowy o pracę, tj. za 2 miesiące.
Kolejną możliwością było uznanie, że powodowi przysługuje albo odszkodowanie z art. 45 KP albo z art. 60 KP –
zatem jedno z dwóch.
Ostatnim sposobem rozwiązania sprawy było zasądzenie odszkodowania na podstawie art. 45 w zw. z art. 471,
art. 56 § 1 KP jak i art. 60 KP, co w istocie sprowadzałoby się do trzech odszkodowań.
Pytanie prawne

Sąd II instancji postanowieniem z 20.9.2018 r. przekazał do Sądu Najwyższego Izby Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych zagadnienie prawne do rozstrzygnięcia bowiem nie potrafił jednoznacznie określić czy pracownikowi
należne są dwa odszkodowania (zarówno z tytułu nieuzasadnionego wypowiedzenia jak i rozwiązania umowy
o pracę). Sąd zapytał: „Czy art. 60 zd. 1 KP pozbawia prawa do odszkodowania z art. 56 KP pracownika, z którym
pracodawca rozwiązał umowę o pracę bez wypowiedzenia z naruszeniem przepisów o rozwiązywaniu umów w takim
trybie w okresie wypowiedzenia umowy dokonanego wcześniej również z naruszeniem przepisów o rozwiązywaniu
umów o pracę w trybie wypowiedzenia, w sytuacji gdy pracownik uzyskał z mocy orzeczenia sądu, na podstawie art.
45 KP odszkodowanie z art. 471 KP czy tylko ogranicza to prawo w ten sposób, że limituje wysokość odszkodowania
do kwoty ustalonej zgodnie ze zd. 2 art. 60 KP?".
Rozstrzygnięcie Sądu Najwyższego
Sąd Najwyższy wskazał, że w przypadku, gdy pracodawca wadliwie wypowiedział umowę o pracę po czym rozwiązał
ją bez wypowiedzenia z naruszeniem przepisów, pracownikowi przysługują roszczenia odszkodowawcze z art. 45 § 1
KP w zw. z art. 471 KP oraz z art. 56 § 1 KP w zw. z art. 58 KP, przy uwzględnieniu, że świadczenia te spełniają
funkcję kompensacyjną, a zatem w części albo w całości może dojść do zbiegu roszczeń wykluczającego ich
kumulację.
Z uchwały Sądu Najwyższego wynika, że pracownik S.K. może otrzymać zarówno odszkodowanie z powodu
nieuzasadnionego rozwiązania umowy o pracę za wypowiedzeniem na podstawie art. 45 w zw. z art. 471 KP,
jak i odszkodowanie z powodu nieuzasadnionego rozwiązania umowy o pracę bez zachowania okresu
wypowiedzenia na podstawie art. 56 § 1 KP w zw. z art. 58 KP. Odszkodowania są jednak limitowane
i przysługują w wysokości wynagrodzenia za okres wypowiedzenia. Sednem sprawy było więc to, że art. 60 zd. 1
KP nie pozbawia prawa do odszkodowania z art. 56 KP pracownika, z którym pracodawca rozwiązał umowę
o pracę bez wypowiedzenia z naruszeniem przepisów o rozwiązywaniu umów w takim trybie w okresie
wypowiedzenia umowy dokonanego wcześniej również z naruszeniem przepisów o rozwiązywaniu umów o pracę
w trybie wypowiedzenia, w sytuacji gdy pracownik uzyskał z mocy orzeczenia sądu, na podstawie art. 45 KP
odszkodowanie z art. 471 KP a jedynie art. 60 zd. 1 KP ogranicza to prawo w ten sposób, że limituje wysokość
odszkodowania do kwoty ustalonej zgodnie ze zd. 2 art. 60 KP. Zdanie 1 art. 60 KP nie dotyczy więc
odszkodowania z art. 45 KP, a z art. 56 KP. W sprawie nie chodziło więc o proste zsumowanie roszczenia z art.
45 i 56 KP, bowiem oznaczałoby to kumulację roszczeń, istotą był zbieg odszkodowań, tj. zbieg roszczeń
wykluczających ich kumulację.

Uchwała SN z 4.4.2019 r., III PZP 2/19

Sąd Najwyższy wskazał, że pracownikowi przysługują roszczenia odszkodowawcze zarówno z art. 45 KP jak i z art. 56 KP w przypadku wadliwego wypowiedzenia umowy o pracę oraz jej rozwiązania bez wypowiedzenia. Odszkodowania są limitowane i przysługują w wysokości wynagrodzenia za okres wypowiedzenia.