Ochrona praw pracowniczych
Przepisy dyrektywy 2001/23 chronią pracowników zatrudnionych na stanowisku wymagającym szczególnego zaufania, także w sytuacji przejęcia przedsiębiorstwa przez gminę. Sprawa dotyczy umowy o pracę C.M. z przedsiębiorstwem PU, jej zatrudnienia w gminie P. oraz problemów związanych z rozwiązaniem umowy. Pytanie prejudycjalne dotyczy interpretacji dyrektywy 2001/23 oraz jej zastosowania w kontekście konkursu publicznego i zmian warunków pracy po przejęciu.
Tematyka: ochrona praw pracowniczych, dyrektywa 2001/23, stanowisko Trybunału Sprawiedliwości, przejęcie przedsiębiorstwa, gmina, konkurs publiczny, zmiana warunków pracy, umowa o pracę, TS Correia Moreira C-317/18
Przepisy dyrektywy 2001/23 chronią pracowników zatrudnionych na stanowisku wymagającym szczególnego zaufania, także w sytuacji przejęcia przedsiębiorstwa przez gminę. Sprawa dotyczy umowy o pracę C.M. z przedsiębiorstwem PU, jej zatrudnienia w gminie P. oraz problemów związanych z rozwiązaniem umowy. Pytanie prejudycjalne dotyczy interpretacji dyrektywy 2001/23 oraz jej zastosowania w kontekście konkursu publicznego i zmian warunków pracy po przejęciu.
Przepisy dyrektywy 2001/23 chronią pracowników zatrudnionych na stanowisku wymagającym szczególnego zaufania, także w sytuacji w której przedsiębiorstwo, w którym był zatrudniony ten pracownik przejmuje gmina. Stan faktyczny W 2008 r. C.M. zawarła z przedsiębiorstwem PU umowę o świadczenie pracy na stanowisku wymagającym szczególnego zaufania w celu pełnienia funkcji szefa wydziału zarządzania administracyjnego i zasobów ludzkich. W 2014 r. gmina P. wyraziła zgodę na rozwiązanie i likwidację PU w ramach planu przewidującego internalizację części działalności tego przedsiębiorstwa w gminie oraz eksternalizację innej działalności na inne przedsiębiorstwo komunalne, tj.: EMARP. W 2015 r. pracownicy, w tym C.M., zostali poinformowani przez gminę P., że ich kandydatury w tym konkursie oznaczały, pod warunkiem pomyślnego zdania tego konkursu, ich zatrudnienie na pierwszym stopniu zaszeregowania w służbie cywilnej, z obowiązkiem pozostania w tym zaszeregowaniu przez okres przynajmniej 10 lat. C.M. przedłożyła w konkursie swoją kandydaturę. Na zakończenie konkursu, pomimo że została zaklasyfikowana na pierwszym miejscu na liście, dano jej do zrozumienia, że jej wynagrodzenie będzie niższe od tego, które pobierała w PU, na co nie wyraziła zgody. W dniu 26.4.2017 r. PU powiadomiła C.M. o rozwiązaniu jej umowy o pracę z powodu likwidacji przedsiębiorstwa. C.M. wystąpiła do sądu o stwierdzenie m.in., że w wyniku przejęcia przedsiębiorstwa, w którym pracowała, nastąpiło od 1.1.2015 r. przeniesienie na gminę P. jej umowy o pracę z PU. Dlatego wnosiła o stwierdzenie, że rozwiązanie umowy o pracę jest niezgodne z prawem oraz że powinna ona zostać wcielona do personelu pracowniczego gminy P. na takich samych warunkach, jakie miały do niej zastosowanie w PU od 1.1.2015 r. Pytanie prejudycjalne - Czy dyrektywę Rady 2001/23/WE z 12.3.2001 r. w sprawie zbliżania ustawodawstw państw członkowskich odnoszących się do ochrony praw pracowniczych w przypadku przejęcia przedsiębiorstw, zakładów lub części przedsiębiorstw lub zakładów (Dz. Urz. L Nr 82 z 2001 r., s. 16; dalej jako: dyrektywa 2001/23), a zwłaszcza jej art. 2 ust. 1 lit. d), należy interpretować w ten sposób, że osoba, która zawarła ze zbywającym umowę o świadczenie pracy na stanowisku wymagającym szczególnego zaufania w rozumieniu rozpatrywanego w postępowaniu głównym uregulowania krajowego, może zostać uznana za „pracownika”, a zatem korzystać z przyznanej tą dyrektywą ochrony? - Czy dyrektywę 2001/23 w zw. z art. 4 ust. 2 TUE należy interpretować w ten sposób, że stoi ona na przeszkodzie uregulowaniu krajowemu, które przewiduje, że w przypadku przejęcia w rozumieniu tej dyrektywy, w sytuacji gdy przejmującym jest gmina, pracownicy, których to przejęcie dotyczy, są zobowiązani z jednej strony poddać się procedurze konkursu publicznego, a z drugiej strony zawrzeć nowy stosunek z przejmującym? Stanowisko TS Ochrona praw pracowniczych Trybunał przypomniał, że za „pracownika” w rozumieniu art. 2 ust. 1 lit. d) dyrektywy 2001/23 należy uznać każdą osobę, która w danym państwie członkowskim jest chroniona jako pracownik przez krajowe ustawodawstwo pracy. Ponadto art. 2 ust. 2 akapit pierwszy tej dyrektywy stanowi, że nie narusza ona ustawodawstwa krajowego w odniesieniu do definicji umowy o pracę lub stosunku pracy. W ocenie TS z tych przepisów wynika, że o ile celem dyrektywy jest ochrona pracowników, o tyle do państw członkowskich należy określenie w ich odpowiednich ustawodawstwach zakresu pojęcia „pracownika” oraz jego umowy o pracę lub stosunku pracy. Sąd krajowy wskazał, że umowa o świadczenie pracy na stanowisku wymagającym szczególnego zaufania, zawarta z osobą, która jest już pracownikiem lub która nie pozostaje w żadnym wcześniejszym stosunku pracy, jest kwalifikowana jako umowa o pracę. Zdaniem TS osobę taka jak C.M. można uznać za „pracownika” w rozumieniu art. 2 ust. 1 lit. d) dyrektywy 2001/23, a jej umowę o świadczenie pracy na stanowisku wymagającym szczególnego zaufania za umowę o pracę w rozumieniu art. 2 ust. 2 akapit pierwszy tej dyrektywy. Z postanowienia odsyłającego wynika, że ochrona przyznana tego typu pracownikowi różni się od ochrony przyznanej innym pracownikom, ponieważ portugalskie ustawodawstwo zezwala na zakończenie umowy o świadczenie pracy na stanowisku wymagającym szczególnego zaufania w drodze zwykłego wypowiedzenia na piśmie, we względnie krótkim terminie, bez wymogu podania żadnego uzasadnionego powodu. Przepis art. 2 ust. 1 lit. d) dyrektywy 2001/23 ogranicza się do wymogu ochrony danej osoby jako pracownika przez dane ustawodawstwo krajowe, nie wywierając przy tym nacisku na określony zakres lub określoną jakość ochrony. Trybunał stwierdził, że przyznawanie znaczenia różnicom między pracownikami, w zależności od zakresu czy jakości przyznanej im ochrony na mocy ustawodawstwa krajowego, pozbawiłoby dyrektywę 2001/23 części jej skuteczności (effet utile). Celem dyrektywy 2001/23, jak wynika z jej motywu 3, jest zapewnienie przestrzegania praw pracowników w przypadku zmiany pracodawcy, a nie rozszerzenie ich praw. Dyrektywa ta ogranicza się zatem do gwarantowania, aby ochrona, do której na podstawie danego ustawodawstwa krajowego uprawniona jest dana osoba, nie uległa zmniejszeniu jedynie z uwagi na przejęcie. Przedmiotem wyżej wskazanej dyrektywy jest bowiem zapewnienie, na ile to możliwe, ciągłości umów lub stosunków pracy z przejmującym, bez ich zmiany, a to w celu zapobieżenia pogorszeniu sytuacji pracowników, których dotyczy przejęcie, z samego tylko powodu przejęcia (wyrok Unionen, C-336/15, pkt 18). Wynika z tego, zdaniem TS, że dyrektywa 2001/23 zapewnia, aby przewidziana w danym ustawodawstwie krajowym specyficzna ochrona pozostawała zachowana, bez wpływania na treść lub jakość tej ochrony. Zmiana warunków pracy na niekorzyść dla pracownika Zgodnie z orzecznictwem TS okoliczność, iż przejmujący jest osobą prawną prawa publicznego, nie pozwala wykluczyć, że doszło do przejęcia objętego zakresem stosowania dyrektywy 2001/23, bez względu na to, czy ta osoba prawna jest przedsiębiorstwem publicznym świadczącym usługę publiczną albo gminą. Trybunał uznał zatem, iż fakt, że przejmujący jest gminą, nie stoi sam w sobie na przeszkodzie temu, aby dyrektywa 2001/23 miała zastosowanie do przejęcia działalności danego przedsiębiorstwa przez gminę (wyrok Piscarreta Ricardo, C-416/16, pkt 30–32). Jednakże TS uściślił, że z treści art. 1 ust. 1 lit. c) dyrektywy 2001/23 wynika, że aby znajdowała ona zastosowanie, przejęcie musi dotyczyć jednostki prowadzącej działalność gospodarczą, bez względu na to, czy działa ona dla osiągnięcia zysku, oraz że z działalności tej wyłączona jest w tym względzie co do zasady działalność związana z wykonywaniem prerogatyw władzy publicznej. Sąd odsyłający uznał, że rozpatrywane w sprawie w postępowaniu głównym przejęcie jest objęte dyrektywą 2001/23, a zatem że działalność będąca przedmiotem tego przejęcia nie wchodzi w zakres wykonywania prerogatyw władzy publicznej. Trybunał opierał się na tej hipotezie, a jej zweryfikowanie należy do sądu krajowego. Zgodnie z art. 3 ust. 1 akapit pierwszy dyrektywy 2001/23, prawa i obowiązki zbywającego wynikające z umowy o pracę lub stosunku pracy istniejącego w momencie przejęcia przechodzą, w wyniku tego przejęcia, na przejmującego. Z postanowienia odsyłającego wynika, że zgodnie z portugalskim ustawodawstwem osoba taka jak C.M. jest, z uwagi na przejęcie, zobowiązana z jednej strony poddać się procedurze konkursu, a z drugiej strony zawrzeć nowy stosunek z przejmującym. Ponadto, gdyby w wyniku takiego konkursu publicznego C.M. została wcielona do służby cywilnej, odbyłoby się to z obniżeniem jej wynagrodzenia przez okres przynajmniej 10 lat. Trybunał uznał, że tego rodzaju wymogi – które z jednej strony zmieniają uzgodnione ze zbywającym warunki pracy osoby takiej jak C.M., a z drugiej strony stwarzają ryzyko postawienia tej pracownicy w sytuacji mniej korzystnej od tej, w której znajdowała się przed tym przejęciem – stoją w sprzeczności zarówno z art. 3 ust. 1 akapit pierwszy dyrektywy 2001/23, jak i celem tej dyrektywy. Postanowienie art. 4 ust. 2 TUE stanowi, że Unia szanuje zwłaszcza tożsamość narodową, nierozerwalnie związaną z podstawowymi strukturami politycznymi i konstytucyjnymi państw członkowskich. Trybunał uznał, że tego postanowienia nie można interpretować jako umożliwiającego, w dziedzinach, w których państwa członkowskie przekazały swoje kompetencje UE, takich jak ochrona praw pracowniczych w przypadku przejęcia przedsiębiorstw, pozbawienie danego pracownika ochrony, jaką przyznaje mu obowiązujące w tej dziedzinie unijne prawo. Reasumując TS orzekł, że przepisy dyrektywy Rady 2001/23, a zwłaszcza jej art. 2 ust. 1 lit. d) należy interpretować w ten sposób, że dana osoba, która zawarła ze zbywającym umowę o świadczenie pracy na stanowisku wymagającym szczególnego zaufania w rozumieniu rozpatrywanego w postępowaniu głównym ustawodawstwa krajowego, może zostać uznana za „pracownika”, a zatem korzystać z przyznanej tą dyrektywą ochrony, pod warunkiem jednak, że jako pracownik podlega ona ochronie tego ustawodawstwa oraz że w momencie przejęcia jest zatrudniona na podstawie umowy o pracę, czego zweryfikowanie należy do sądu krajowego. 2) Przepisy dyrektywy 2001/23 w związku z postanowieniem art. 4 ust. 2 TUE należy interpretować w ten sposób, że stoją one na przeszkodzie uregulowaniu krajowemu, które przewiduje, że w przypadku przejęcia w rozumieniu tej dyrektywy, w sytuacji kiedy przejmującym jest gmina, pracownicy których dotyczy do przejęcie, są zobowiązani z jednej strony poddać się procedurze konkursu publicznego, a z drugiej strony zawrzeć nowy stosunek z przejmującym. W przedstawionym wyroku TS analizował zakres ochrony wynikający z dyrektywy 2001/23. Trybunał po raz kolejny wskazał na szeroki zakres podmiotowy jaki ona obejmuje, przyznając prawo powołania się na regulacje dotyczące ochrony również pracownikowi, który ma specjalny status ze względu na zatrudnienie na stanowisku wymagającym szczególnego zaufania. Trybunał uznał także, że ta ochrona trwa również w sytuacji przejmującym jest gmina. Wyrok TS z 13.6.2019 r., Correia Moreira, C-317/18
Trybunał stwierdził, że osoba zatrudniona na stanowisku wymagającym szczególnego zaufania może być uznana za pracownika i korzystać z ochrony dyrektywy 2001/23. Dyrektywa ma na celu zapewnienie ciągłości umów lub stosunków pracy po przejęciu, bez zmniejszania ochrony pracowników. TS uznał, że ochrona ta obejmuje również pracowników zatrudnionych przez gminę. Wyrok dotyczy sprawy Correia Moreira, C-317/18.