Pobranie odprawy w związku z przejściem na rentę inwalidzką nie pozbawia odprawy emerytalnej
Sąd Najwyższy podjął uchwałę dotyczącą możliwości pobrania odprawy emerytalnej przez pracownika Służby Leśnej, który wcześniej otrzymał odprawę rentową na podstawie porozumienia z 1984 roku. Sprawa ta rodziła wątpliwości co do jednorazowego charakteru odpraw emerytalno-rentowych w kontekście przepisów prawa pracy. Uchwała SN z 29.8.2019 r. (III PZP 3/19) potwierdzała możliwość nabywania prawa do kolejnej odprawy w sytuacjach podobnych do przedstawionej.
Tematyka: Sąd Najwyższy, odprawa emerytalna, odprawa rentowa, Służba Leśna, LasU, uchwała SN, praca w leśnictwie
Sąd Najwyższy podjął uchwałę dotyczącą możliwości pobrania odprawy emerytalnej przez pracownika Służby Leśnej, który wcześniej otrzymał odprawę rentową na podstawie porozumienia z 1984 roku. Sprawa ta rodziła wątpliwości co do jednorazowego charakteru odpraw emerytalno-rentowych w kontekście przepisów prawa pracy. Uchwała SN z 29.8.2019 r. (III PZP 3/19) potwierdzała możliwość nabywania prawa do kolejnej odprawy w sytuacjach podobnych do przedstawionej.
Sąd Najwyższy podjął uchwałę zgodnie, z którą pracownik Służby Leśnej, który otrzymał odprawę w związku z przejściem na rentę inwalidzką na podstawie porozumienia z 6.11.1984 r. w sprawie wynagradzania pracowników zatrudnionych w przedsiębiorstwach zgrupowanych w organizacji gospodarczej Lasy Państwowe, może następnie - po nawiązaniu stosunku pracy z Państwowym Gospodarstwem Leśnym Lasy Państwowe - nabyć prawo do odprawy w związku z przejściem na emeryturę (przysługującej na podstawie art. 46 ust. 1 pkt 5 ustawy z 28.9.1991 r. o lasach (t.j.: Dz.U. z 2018 r. poz. 2129 ze zm. dalej jako: LasU). Opis stanu faktycznego sprawy Przedmiotowa sprawa dotyczyła leśnika – T.N., który był zatrudniony w Lasach Państwowych (konkretnie w jednym z nadleśnictw) od 1.6.1982 r. do 24.10.1986 r. a następnie od 1.12.1987 r. do 20.11.2015 r. Z dniem 24.10.1986 r. T.N. przeszedł na rentę inwalidzką, wobec czego pracodawca, zgodnie z obowiązującym przepisami i zasadami określonymi w przepisach płacowych dotyczących wynagradzania pracowników zatrudnionych w przedsiębiorstwach zgrupowanych w Lasach Państwowych, wypłacił T.N. odprawę rentową opiewającą na kwotę odpowiadającej 150% ówczesnego najniższego wynagrodzenia. Od grudnia 1987 r. T.N. ponownie zaczął świadczyć pracę, co łącznie stanowiło o ponad 33 - letnim okresie zatrudnienia w Lasach Państwowych. T.N. w związku z osiągniętym stażem pracy jak i odpowiednim wiekiem emerytalnym, 20.11.2015 r. przeszedł na emeryturę i rozwiązał stosunek pracy, wnosząc jednocześnie o odprawę emerytalną. Podstawą prawną wniosku T.N. była LasU, a konkretnie art. 46 ust. 1 pkt 5 LasU. Przepis dotyczy możliwości otrzymania jednorazowej odprawy, która kształtuje się w wysokości trzy - miesięcznego wynagrodzenia (otrzymywanego za ostatni miesiąc zatrudnienia) przy 20 letnim stażu pracy w Służbie Leśnej, czy też nawet sześciomiesięcznego wynagrodzenia powyżej 20 lat pracy w Lasach Państwowych. Staż pracy T.N. wskazywał na odprawę emerytalną w wysokości sześciomiesięcznego wynagrodzenia. Nadleśnictwo nie uwzględniło wniosku T.N. uzasadniając swoją odmowę wypłaty odprawy emerytalnej tym, że T.N. otrzymał już odprawę z tytułu przejścia na rentę inwalidzką w 1986 r., a odprawa emerytalno-rentowa przewidziana w LasU, ma charakter jednorazowy. Od niniejszej odmownej decyzji nadleśnictwa, T.N. odwołał się do sądu, niemniej sądy obu instancji oddaliły jego powództwo kierując się w szczególności literalną wykładnią przepisów, tj. jednorazowym charakterem odprawy emerytalno-rentowej. Zagadnienie prawne Wyżej opisana sprawa trafiła do SN, który powziął jednak istotne wątpliwości natury prawnej co do wykładni przepisów określających zasady nabywania prawa do odprawy emerytalno-rentowej przysługującej pracownikom branży leśnej, na podstawie ustawy z 28.9.1991 r. o lasach, wobec czego rozpoznając skargę kasacyjną T.N. od prawomocnego wyroku sądu drugiej instancji, w składzie zwykłym SN odroczył wydanie orzeczenia i przekazał powiększonemu składowi Sądu Najwyższego do rozstrzygnięcia zagadnienie jurydyczne. Zagadnienie prawne przedstawione post. SN z 12.3.2019 r. (III PK 26/18), sprowadzało się do ustalenia tego, czy pracownik, który otrzymał odprawę w związku z przejściem na rentę może nabyć prawo do odprawy w związku z przejściem na emeryturę po ponownym nawiązaniu stosunku pracy z tym samym pracodawcą w sytuacji, gdy według przepisów prawa pracy obowiązujących u tego pracodawcy pracownikowi przysługuje jednorazowa odprawa przy przejściu na emeryturę lub rentę. Uchwała składu siedmiu sędziów SN z 29.8.2019 r., III PZP 3/19 Sąd Najwyższy po rozpoznaniu sprawy i analizie zagadnienia prawnego, wydał uchwałę, w której stwierdził, że pracownik Służby Leśnej, który otrzymał odprawę w związku z przejściem na rentę inwalidzką na podstawie porozumienia z 6.11.1984 r. w sprawie wynagradzania pracowników zatrudnionych w przedsiębiorstwach zgrupowanych w organizacji gospodarczej Lasy Państwowe, może następnie - po nawiązaniu stosunku pracy z Państwowym Gospodarstwem Leśnym Lasy Państwowe - nabyć prawo do odprawy w związku z przejściem na emeryturę (przysługującej na podstawie art. 46 ust. 1 pkt 5 LasU). Tak więc zgodnie ze stanowiskiem zaprezentowanym w sentencji uchwały, pracownik Służby Leśnej, który pobrał odprawę rentową w okresie poprzedzającym wejście w życie ustawy z 28.9.1991 r. o lasach (przed 1.1.1992 r.), a następnie został po raz kolejny zatrudniony w leśnictwie, gdzie świadczył pracę do czasu przejścia na emeryturę, może skutecznie ubiegać się o (kolejną) odprawę (tym razem - emerytalną), związaną z zakończeniem stosunku pracy łączącego go z pracodawcą. Opis stanu prawnego Przepis art. 46 ust. 1 pkt 5 LasU, dotyczący uprawnień i przywilejów pracowników Służby Leśnej i wskazuje, że pracownicy Służby Leśnej przy wykonywaniu czynności służbowych korzystają z ochrony prawnej, przewidzianej w przepisach prawa karnego dla funkcjonariuszy publicznych, a ponadto mają prawo do jednorazowej odprawy, przy przejściu na emeryturę lub rentę inwalidzką (obecnie jest to renta z tytułu niezdolności do pracy, zgodnie z art. 10 ustawy z 28.6.1996 r. o zmianie niektórych ustaw o zaopatrzeniu emerytalnym i o ubezpieczeniu społecznym, Dz.U. z 1996 r. Nr 100 poz. 461, która weszła w życie z dniem 1.9.1997 r.), w wysokości trzykrotnego, a powyżej 20 lat pracy w Lasach Państwowych - sześciokrotnego wynagrodzenia otrzymywanego za ostatni miesiąc zatrudnienia. Istotą sprawy był zatem w pewnym sensie fakt, że ustawa z 28.9.1991 r. o lasach weszła w życie z dniem 1.1.1992, a T.N. pobrał odprawę rentową, przed tą datą, bowiem 24.10.198 6 r. T.N. przeszedł na rentę inwalidzką. Ponadto odprawa była regulowana porozumieniem z 6.11.1984 r. w sprawie wynagradzania pracowników zatrudnionych w przedsiębiorstwach zgrupowanych w organizacji gospodarczej Lasy Państwowe, zatem aktem prawa pracy obowiązującym u pracodawcy wewnętrznie. W związku z faktem ponownego zatrudnienia w Lasach Państwowych, wprawdzie przed 1992 r., bo od 1.12.1987 r. jednak do 20.11.2015 r., T.N. nabył prawo do odprawy emerytalnej. W sprawie nie doszło zatem do zdublowania się dwóch odpraw, bowiem kiedy T.N. pobrał odprawę rentową, nie obowiązywały jeszcze przepisy ustawy z 28.9.1991 r. o lasach, a podstawą prawną do tego było porozumienie. Inny stan prawny i możliwości interpretacyjne - jednorazowego charakteru odpraw Gdyby stan faktyczny sprawy odnosił się jednak do aktualnie obowiązującej ustawy z 28.9.1991 r. o lasach i hipotetyczny pracownik Lasów Państwowych – Jan Kowalski - wskutek utraty zdolności do pracy otrzymał odprawę rentową, a następnie odzyskał zdolność i kontynuował zatrudnienie u tego samego pracodawcy, po czym przepracował kolejne np. 35 lat, należałoby rozważyć czy ze względu na użycie w ustawie z 28.9.1991 r. o lasach łącznika: „lub” („na emeryturę lub rentę inwalidzką”), nie należałoby jednorazowego charakteru tego świadczenia odnosić do możliwości pobrania jednorazowej odprawy emerytalnej jak i jednorazowej odprawy rentowej. Spójnik „lub” oznacza bowiem, zgodnie z zasadami logiki alternatywę nierozłączną, co daje możliwość skorzystania z jednego świadczenia czy też obu. Zresztą mając na uwadze zasadę uprzywilejowania pracownika wyrażoną w Kodeksie pracy (gdyby w zakresie nieuregulowanym ustawą z 28.9.1991 r. o lasach - ją stosować), należy rozważać dopuszczalność ewentualnego uregulowania w swoistych źródłach prawa pracy, np. w regulaminach wynagradzania czy układach zbiorowych prawa pracy, pobrania zarówno odprawy rentowej jak i emerytalnej u tego samego pracodawcy (czy nawet innych, jeśli dany pracodawca również by to przewidywał). Niemniej nie ulega wątpliwości, że jednorazowy charakter odprawy emerytalno-rentowej (przewidzianych zarówno w ustawa z 28.9.1991 r. o lasach jak i Kodeksie pracy) stał się przedmiotem rozbieżności wśród przedstawicieli prawa jak i w orzecznictwie. Dla przykładu w wyrokiem SN z 18.3.2010 r. (II PZP 1/10) stwierdził, że otrzymanie przez pracownika odprawy z tytułu przejścia na rentę z powodu niezdolności do pracy wyklucza nabycie przez tego pracownika prawa do kolejnej odprawy z tytułu przejścia na emeryturę lub prawa do odprawy uzupełniającej, stanowiącej różnicę wysokości odprawy emerytalnej i wysokości otrzymanej odprawy rentowej, podczas gdy innym wyrokiem SN z 6.3.2006 r. (II PK 215/05) uznał, że członek korpusu służby cywilnej nie traci prawa do odprawy emerytalnej na podstawie art. 87 ust. 1 i 2 ustawy z 18.12.1998 r. o służbie cywilnej (t.j.: Dz.U. z 2018 r. poz. 1559 ze zm.) tylko z tego powodu, że otrzymał odprawę rentową w związku z poprzednim zatrudnieniem poza służbą cywilną, czy też wyrokiem SN z 5.6.2007 r. (I PK 58/07) uznał, że pobranie przez pracownika w 1981 r. odprawy rentowej z tytułu okresowego ustania stosunku pracy w związku z nabyciem prawa do renty chorobowej na podstawie art. 29a ustawy z 23.1.1968 r. o powszechnym zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin (Dz.U. z 1968 r. Nr 3 poz. 6 ze zm.), nie wyklucza nabycia prawa do odprawy pieniężnej z tytułu ustania kolejnego stosunku pracy w związku z przejściem na emeryturę, ani na podstawie art. 92 1 § 2 KP, ani - jak w rozpoznawanej sprawie - na podstawie korzystniejszych uregulowań zawartych w załączniku do zakładowego układu zbiorowego pracy. W zależności więc od pragmatyki pracowniczej czy swoistych przepisów prawa pracy kwestia możliwości pobierania odprawy zarówno emerytalnej jak i rentowej może być różnie rozumiana. Co niezwykle istotne, pogląd wyrażony w uchwale składu powiększonego dot. tego, że pracownik leśnictwa miał prawo do drugiej odprawy, zatem miał możliwość pobrania zarówno odprawy rentowej jak i emerytalnej, ma zastosowanie jedynie do osób zatrudnionych w leśnictwie (przy podobnym stanie faktycznym), uchwała SN nie dotyczy więc pracowników z innych branż, co tym samym powoduje, że aktualna pozostaje zasada wskazująca, że pracownik, który otrzymał odprawę, nie może ponownie nabyć do niej prawa, bowiem obowiązują przepisy KP, w szczególności art. 921 § 1 KP, przewidujący iż pracownikowi spełniającemu warunki uprawniające do renty z tytułu niezdolności do pracy lub emerytury, którego stosunek pracy ustał w związku z przejściem na rentę lub emeryturę, przysługuje odprawa pieniężna w wysokości jednomiesięcznego wynagrodzenia, jak i § 2 dotyczący jednorazowego charakteru odprawy, jednak z zastrzeżeniem odmienności orzeczniczych w tym zakresie. Uchwała SN z 29.8.2019 r., III PZP 3/19
Uchwała Sądu Najwyższego z 29.8.2019 r. (III PZP 3/19) stanowi istotne rozstrzygnięcie dotyczące pobierania odpraw emerytalnych przez pracowników Służby Leśnej. Decyzja ta wprowadza klarowność co do interpretacji przepisów dotyczących nabywania prawa do odprawy w związku z przejściem na emeryturę po wcześniejszym pobraniu odprawy rentowej.