Ubezpieczenie społeczne artystów obejmuje osoby, które urzędowo zostały uznane za twórcę

Sąd Najwyższy stwierdził, że Zakład Ubezpieczeń Społecznych i sądy powszechne nie mają kompetencji do uznania osoby prowadzącej działalność gospodarczą za twórcę. Ubezpieczenie społeczne artystów obejmuje osoby, które urzędowo zostały uznane za twórcę. Sprawa dotyczyła P.R., który nie złożył wymaganych dokumentów potwierdzających status twórcy, stąd został zobowiązany do płacenia zaległych składek na ubezpieczenia społeczne.

Tematyka: ubezpieczenie społeczne, artysta, twórca, Zakład Ubezpieczeń Społecznych, Sąd Najwyższy

Sąd Najwyższy stwierdził, że Zakład Ubezpieczeń Społecznych i sądy powszechne nie posiadają kompetencji
do uznania osoby prowadzącej działalność gospodarczą i podlegającej obowiązkowym ubezpieczeniom za
twórcę. Twierdzenie przez ubezpieczonego, że jest artystą nie jest wystarczające do skorzystania z regulacji
dotyczących ubezpieczenia społecznego twórców, jeśli nie posiada on decyzji Komisji do Spraw
Zaopatrzenia Emerytalnego Twórców potwierdzającej ten status.
Stan faktyczny
P.R. od 1997 r. prowadził działalność gospodarczą w zakresie prac kamieniarskich tworząc obiekty małej
architektury, takie jak nagrobki, czy pomniki. W 2011 r. nabył prawa do renty okresowej do 2021 r., jednak od 2012 r.
nie odprowadzał składek na obowiązkowe ubezpieczenia od prowadzonej nadal działalności gospodarczej. Pomimo
powiadomienia o wszczęciu postępowania przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych i pouczenia o możliwości
czynnego uczestnictwa P.R. nie złożył żadnych dowodów ani prawidłowych dokumentów ubezpieczeniowych.
W 2016 r. organ wydał decyzję, w której określił wysokość należności z tytułu zaległych składek - niemal 24 tys. zł.
W odwołaniu P.R. dowodził, że jest twórcą w rozumieniu art. art. 8 ust. 6 pkt 7 ustawy z 13.10.1998 r. o systemie
ubezpieczeń społecznych (t.j: Dz. U. z 2019 r. poz. 300 ze zm.; dalej jako: SysUbSpołU), podkreślał, iż jego
działalność miała za każdym razem cechy indywidualne, oryginalne i stanowiła wyraz jego inwencji twórczej. Jako
artysta i rencista zgodnie z art. 9 ust 4c SysUbSpołU nie podlega obowiązkowi zapłaty składek z działalności
gospodarczej.
Z uzasadnień sądów
Sąd I instancji nie uwzględnił odwołania. W uzasadnieniu wyroku wskazano, że uznanie działalności za twórczą
i ustalenie daty jej rozpoczęcia następuje w formie decyzji Komisji do Spraw Zaopatrzenia Emerytalnego Twórców
(dalej jako: Komisja), działającej przy ministrze właściwym do spraw kultury. Odwołujący nie posiada stosownej
decyzji i jako osoba prowadząca działalność gospodarczą, pomimo pobierania renty z tytułu niezdolności do pracy,
nadal podlega obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym.
Sąd II instancji oddalił apelację P.R. W uzasadnieniu wskazano, że uznanie działalności za twórczą lub artystyczną
dla celów ubezpieczeń społecznych następuje w formie decyzji wydanej przez Komisję, która wydaje ją na wniosek
osoby zainteresowanej na podstawie m.in.: dokumentów potwierdzających czas trwania i charakter działalności
twórczej, bądź artystycznej, katalogów z wystaw, recenzji, przyznanych nagród i wyróżnień oraz dyplomu ukończenia
szkoły artystycznej odpowiedniego typu. Twórcy i artyści z tytułu wykonywanej działalności podlegają obowiązkowo
ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym oraz ubezpieczeniu wypadkowemu od dnia rozpoczęcia wykonywania
działalności do dnia zaprzestania wykonywania tej działalności i są obowiązane zgłosić się do ubezpieczeń
społecznych w ciągu 7 dni od dnia otrzymania decyzji Komisji.
Sąd podkreślił, że decyzja Komisji ma charakter deklaratoryjny, gdyż jedynie potwierdza fakt wykonywania przez
daną osobę działalności twórczej i ustala datę rozpoczęcia tej działalności, nie jest natomiast zezwoleniem na
wykonywanie działalności twórczej (artystycznej). Komisja nie ma obowiązku informowania organu rentowego
z urzędu o tej działalności dla celów ubezpieczeń społecznych. Sąd stwierdził, że P.R. nie zgłosił do ubezpieczeń
społecznych swojej działalności, jako działalności twórczej lub artystycznej i nie posiada decyzji Komisji, w rezultacie
jako prowadzący działalność gospodarczą mimo pobierania renty z tytułu niezdolności do pracy podlegał
obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym.
Sąd Najwyższy oddalił skargę kasacyjną P.R. podkreślając, że choć decyzja Komisji ma charakter wyłącznie
deklaratoryjny, to jej wydanie potwierdza w sformalizowany sposób status danej osoby jako twórcy. W razie
odmowy zainteresowanemu przysługuje tryb odwoławczy a następnie skarga do sądu administracyjnego.
Jednak posiadanie takiej decyzji na kluczowe znaczenie przy ocenie spełniania lub nie wymogów dla objęcia
danej osoby ubezpieczeniom społecznym na zasadach określonych dla twórców. Sąd Najwyższy podkreślił,
że ani Zakład Ubezpieczeń Społecznych, ani sądy powszechne nie mogą uznać zainteresowanego za twórcę
dla potrzeb ubezpieczeń społecznych, zaś P.R. nie ubiegał się nigdy o przyznanie takiego statusu przez
Komisję.
Wyrok SN z 1.10.2019 r., I UK 192/18

Sąd Najwyższy oddalił skargę kasacyjną P.R., potwierdzając, że decyzja Komisji jest kluczowa przy ocenie spełniania wymogów dla objęcia osoby ubezpieczeniem społecznym jako twórcy. Brak decyzji Komisji uniemożliwia uznania osoby za twórcę dla celów ubezpieczeń społecznych.