Charakter odpowiedzialności wspólnika spółki jawnej za zobowiązania spółki
Subsydiarna (posiłkowa) odpowiedzialność wspólnika spółki jawnej polega na uzupełnieniu odpowiedzialności spółki. W praktyce oznacza to, że egzekucja przeciwko spółce musi być bezskuteczna, by sięgnąć do majątku wspólnika. Sąd Apelacyjny w Lublinie podkreślił, że odpowiedzialność wspólnika za zobowiązania spółki ma charakter pierwotny, solidarny i subsydiarny, przy czym egzekucja wobec wspólnika może nastąpić dopiero po bezskuteczności egzekucji z majątku spółki.
Tematyka: subsydiarna odpowiedzialność, wspólnik spółki jawnej, egzekucja, sąd apelacyjny, solidarna odpowiedzialność, długi spółki, prawo cywilne, odpowiedzialność subsydiarna
Subsydiarna (posiłkowa) odpowiedzialność wspólnika spółki jawnej polega na uzupełnieniu odpowiedzialności spółki. W praktyce oznacza to, że egzekucja przeciwko spółce musi być bezskuteczna, by sięgnąć do majątku wspólnika. Sąd Apelacyjny w Lublinie podkreślił, że odpowiedzialność wspólnika za zobowiązania spółki ma charakter pierwotny, solidarny i subsydiarny, przy czym egzekucja wobec wspólnika może nastąpić dopiero po bezskuteczności egzekucji z majątku spółki.
Subsydiarna (posiłkowa) odpowiedzialność wspólnika polega na tym, że uzupełnia ona odpowiedzialność spółki i sprowadza się do tego, że gdy egzekucja przeciwko spółce okaże się bezskuteczna, to dopiero wówczas można sięgnąć do majątków wspólnika. Posiłkowy charakter tej odpowiedzialności oznacza zatem, że nie można zaspokoić się z majątku wspólnika, jeżeli nie wykorzystano drogi sięgnięcia do majątku samej spółki i także to zagadnienie aktualizuje się na etapie postępowania egzekucyjnego - orzekł Sąd Apelacyjny w Lublinie. Opis stanu faktycznego Sąd Okręgowy w Zamościu wyrokiem z 20.6.2018 r. oddalił odwołanie A.B. od decyzji Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. przenoszącej odpowiedzialność za zobowiązania P.H.U. (...) A.B.,W.K. Spółka Jawna z siedzibą w B. na wnioskodawcę A.B. solidarnie ze wspólnikiem W.K. w łącznej kwocie 773 953,07 zł. Sąd I instancji uznał, za niesporne, że Spółka nie opłaciła składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne oraz Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych za okres objęty w zaskarżonej decyzji, zaś podjęte przez pozwanego czynności zmierzających do wyegzekwowania przedmiotowych zaległości składkowych nie skutkowały wyegzekwowaniem żadnych kwot na pokrycie należności. Apelację od wyroku wniósł wnioskodawca. Sąd Apelacyjny w Lublinie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych po rozpoznaniu w dniu 10.10.2019 r. w Lublinie sprawy A.B. z udziałem zainteresowanych Przedsiębiorstwa Handlowo-Usługowego (...) A.B., W.K. Spółki jawnej z siedzibą w B. i W.K. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w B. o przeniesienie odpowiedzialności za zobowiązania z tytułu nieopłaconych składek na ubezpieczenie społeczne, zdrowotne, Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych na skutek apelacji A.B. od wyroku Sądu Okręgowego w Zamościu z 20.6.2018 r. (IV U 301/17) oddalił apelację. Z uzasadnienia Sądu Podniesione zarzuty w apelacji nie zasługują na uwzględnienie. Przedmiotem sporu jest określenie zakresu odpowiedzialności ubezpieczonego, jako wspólnika spółki jawnej za zaległości składkowe spółki. Apelant nie zakwestionował dokonanych przez Sąd I instancji ustaleń faktycznych oraz nie podniósł zarzutu naruszenia przepisów prawa procesowego. Dokonując zatem oceny zasadności zarzutów apelacji należy przypomnieć, że zgodnie art. 115 § 1 OrdPU w zw. z art. 31 i 32 SysUbSpołU wspólnik spółki jawnej odpowiada całym swoim majątkiem solidarnie ze spółką i z pozostałymi wspólnikami za zaległości podatkowe spółki i dotyczy zaległości z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne, na Fundusz Pracy, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych oraz ubezpieczenie zdrowotne. Odpowiedzialność wspólników spółki jawnej za dług spółki powstaje ex lege w stosunku do każdego ze wspólników oddzielnie. Na podstawie art. 22 § 2 KSH, każdy wspólnik odpowiada za zobowiązania spółki bez ograniczenia całym swoim majątkiem solidarnie z pozostałymi wspólnikami oraz ze spółką, decyzja wydana na podstawie art. 115 § 1 OrdPU ma więc wobec wspólników spółki jawnej charakter deklaratywny (wyrok SN z 26.9.2017 r., II UZ 51/17). Ze względu na samodzielną podmiotowość spółki jawnej trzeba stwierdzić, że w pierwszej kolejności to ta spółka odpowiada za długi. W konsekwencji wspólnicy odpowiadają za jej długi dopiero wtedy, gdy powstaje bezskuteczność egzekucji z majątku spółki w czym wyraża się subsydiarność tej odpowiedzialności (art. 31 § 1 KSH). Oczywiste jest, że w ramach odpowiedzialności cywilnej egzekucja wobec wspólnika nie może być prowadzona zanim egzekucja z majątku spółki okaże się bezskuteczna (art. 31 § 1 KSH). Konieczne jest także przypomnienie, jak trafnie wskazał Sąd Okręgowy, brak jest podstawy prawnej dla wywodzenia o jakichkolwiek przesłankach egzoneracyjnych, pozwalających wspólnikowi spółki jawnej uwolnić się od subsydiarnej odpowiedzialności za zobowiązania spółki. Jedynym warunkiem przypisania tej odpowiedzialności jest zatem fakt bycia wspólnikiem spółki jawnej. Skarżący nie może zatem wyłączyć swojej odpowiedzialności, argumentując, że nie zajmował się kwestiami finansowymi spółki w sytuacji, gdy nie ma sporu co do tego, że w czasie upływu terminu płatności z tytułu składek, które wygenerowały wskazaną w decyzji zaległość był wspólnikiem spółki. Zarówno z przepisów KSH, jak i OrdPU wynika, co wskazano powyżej, że odpowiedzialność wspólnika, spółki jawnej za jej zobowiązania ma charakter odpowiedzialności pierwotnej (art. 22 § 2 KSH, art. 115 OrdPU). Natomiast w zakresie podniesionego przez apelanta zarzutu przedawnienia oczywiste jest, że art. 70 OrdPU nie może mieść zastosowania w rozpoznawanej sprawie, bowiem brak ku temu podstawy prawnej. Artykuł 31 SysUbSpołU odsyła do przepisów OrdPU tylko w zakresie enumeratywnie wskazanych artykułów, nie wymieniając art. 70 OrdPU. Zagadnienie przedawnienia należności z tytułu składek zostało w pełni unormowane w SysUbSpołU, co stanowi o całkowitej niezasadności sięgania w tej kwestii do przepisów OrdPU. Sąd Okręgowy szczegółowo przytoczył stan prawny w zakresie przedawnienia należności z tytuł składek, prawidłowo dokonując subsumpcji ustaleń faktycznych przez pryzmat powołanej regulacji prawnej. Mając na względzie, że przedmiotem kognicji objęte są należności z tytułu składek za od września 2011 r. do grudnia 2012 r. na FUS, od października 2011 r. do czerwca 2012 r. na FZ i od października 2011 r. do czerwca 2012 r. na FP i GŚP trzeba uznać, jak wskazał to Sąd I instancji, iż do dnia wydania zaskarżonej decyzji nie nastąpiło przedawnienie należności z tytułu składek bowiem nie upłynął termin 5 letni liczony od 1.1.2012 r., korzystniejszy w świetle art. 27 ust. 2 ustawy z 16.9.2011 r. o redukcji niektórych obowiązków obywateli i przedsiębiorców (Dz.U. Nr 232, poz. 1378 ze zm.). Zatem nie ma konieczności analizy czy nastąpiły zdarzenia uzasadniające zawieszenie terminu przedawnienia wobec wspólnika spółki, co tym samym czyni za zbędne rozważania w zakresie art. 372 KC w zw. z art. 91 OrdPU w zw. z art. 31 SysUbSpołU. Słusznie też Sąd I instancji podkreślił zasadę legalizmu obowiązującą w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych nakazującą sądowi ocenę decyzji według stanu faktycznego i prawnego na dzień jej wydania (in concreto na dzień 21.12.2016 r.). Na datę wydania decyzji nie upłynął termin przedawnienia należności z tytuły składek na wszystkie fundusze (FUS, FZ, FP i GŚP). Natomiast ewentualny upływ terminu przedawnienia po tej dacie co do należności z tytułu składek, za które odpowiedzialność ponosi wnioskodawca w wysokości ustalonej zaskarżoną w sprawie decyzją, aktualizuje się dopiero na etapie postępowania egzekucyjnego, prowadzanego wobec zobowiązanego wspólnika, jakie może być postępowanie to prowadzone po zakończeniu prawomocnym niniejszego procesu (wyrok SN z 23.4.2010 r., II UK 309/09). Odnosząc się do zarzutu braku wykazania bezskuteczności egzekucji należy wskazać, że subsydiarna (posiłkowa) odpowiedzialność wspólnika polega na tym, że uzupełnia ona odpowiedzialność spółki i sprowadza się do tego, że gdy egzekucja przeciwko spółce okaże się bezskuteczna, to dopiero wówczas można sięgnąć do majątków wspólnika. Posiłkowy charakter tej odpowiedzialności oznacza zatem, że nie można zaspokoić się z majątku wspólnika, jeżeli nie wykorzystano drogi sięgnięcia do majątku samej spółki i także to zagadnienie aktualizuje się na etapie postępowania egzekucyjnego. W tym miejscu zauważyć także zauważyć, że nie nastąpiło przedawnienie wydania spornej decyzji bowiem termin pięcioletni z art. 118 § 1 OrdPU w zw. z art. 31 SysUbSpołU upłynął w dniu 31.12.2016 r., a zatem decyzja przenosząca odpowiedzialność na wnioskodawcę wydana została 10 dni przed upływem tego terminu. W myśl art. 22 § 2 KSH, każdy ze wspólników spółki jawnej odpowiada za zobowiązania spółki bez ograniczenia całym swoim majątkiem solidarnie z pozostałymi wspólnikami oraz ze spółką, z uwzględnieniem art. 31 KSH. Współodpowiedzialność za długi spółki jawnej jest zarazem solidarna i subsydiarna. Solidarna odpowiedzialności wspólników spółki jawnej za jej zobowiązania ma charakter odpowiedzialności osobistej, pełnej i nieograniczonej. Odpowiedzialność nieograniczona charakteryzuje się tym, że w stosunkach zewnętrznych nie można jej ograniczyć i wspólnik odpowiada wraz z pozostałymi wspólnikami za całość długów spółki. Co istotne w świetle brzmienia art. 31 § 2 KSH, subsydiarność tej odpowiedzialności nie stoi na przeszkodzie wytoczeniu przez wierzyciela powództwa zarówno wobec spółki jak i jej wspólników. Subsydiarność wyznacza kolejność zaspokojenia roszczeń, natomiast solidarność występuje wówczas, gdy nie ma różnej kolejności zaspokojenia. W pierwszej kolejności to ta spółka odpowiada za długi, wspólnicy zaś odpowiadają za jej długi dopiero wtedy, gdy powstaje bezskuteczność egzekucji z majątku spółki. Subsydiarność ma zatem pierwszeństwo przed solidarnością. Inaczej mówiąc, zastosowanie zasady subsydiarności wyznacza chwilę, od której odpowiedzialność jest solidarna. Oznacza to, że wierzyciel najpierw może dochodzić zaspokojenia wyłącznie od spółki. W pierwszym etapie, mimo istnienia solidarnej odpowiedzialności wspólników, nie ma możliwości skutecznego dochodzenia od nich świadczenia, chociaż, zgodnie z art. 31 § 2 KSH, przepis § 1 tego artykułu dotyczący odpowiedzialności subsydiarnej nie stanowi przeszkody do wniesienia powództwa przeciwko wspólnikowi, zanim egzekucja z majątku spółki okaże się bezskuteczna. Dodatkowo podkreślić należy, że odpowiedzialność ta ma przede wszystkim gwarancyjny charakter. Służy ona wzmocnieniu sytuacji wierzycieli, którzy w ten sposób uzyskują możliwość dodatkowego zaspokojenia, o ile egzekucja z majątku spółki okaże się bezskuteczna (zob. wyrok SA w Łodzi z 16.5.2018 r., I ACa 1173/17). Wyrok SA w Lublinie z 10.10.2019 r., III AUa 806/18
Wyroki sądowe potwierdzają zasadność subsydiarnej odpowiedzialności wspólnika spółki jawnej za zobowiązania spółki. Bezskuteczność egzekucji z majątku spółki jest warunkiem koniecznym do sięgnięcia do majątku wspólnika. Interpretacja przepisów prawa jednoznacznie wskazuje na solidarną i subsydiarną odpowiedzialność wspólników za długi spółki jawnej.