Odszkodowanie zamiast przywrócenia do pracy przy upadłości

Postanowieniem Sądu Najwyższego Izby Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z 4.6.2019 r. rozpatrzono sprawę dotyczącą odszkodowania zamiast przywrócenia do pracy przy upadłości. Sąd orzekł, że ogłoszenie upadłości nie zawiesza postępowania sądowego, a odszkodowanie może być zasądzone w przypadku nieuzasadnionego wypowiedzenia umowy o pracę. Stan faktyczny sprawy obejmował rozwiązanie umowy o pracę z pracownikiem Tomaszem C., który domagał się przywrócenia do pracy. Wyrok Sądu I instancji zasądził odszkodowanie, a Sąd II instancji potwierdził decyzję, nakazując wypłatę z bieżących środków upadłego. Skarga kasacyjna syndyka została oddalona przez Wyrok SN z 19.9.2019 r., II PK 153/18.

Tematyka: odszykodowanie, przywrócenie do pracy, upadłość, Sąd Najwyższy, Izba Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, Tomasz C., umowa o pracę, rozwiązanie umowy, skarga kasacyjna, syndyk, masy upadłościowe

Postanowieniem Sądu Najwyższego Izby Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z 4.6.2019 r., II PK 153/18 SN
w sprawie z powództwa T omasz C. przeciwko dawnemu pracodawcy - syndykowi masy upadłościowej (Klub
Tenisowy w upadłości z siedzibą w S.) o odszkodowanie, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi
kasacyjnej strony pozwanej od wyroku Sądu Okręgowego w Gdańsku z 2.3.2018 r., przyjęto skargę kasacyjną
do rozpoznania. Pomimo tego, wyrokiem z 19.9.2019 r., II PK 153/18 SN Izba Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych oddalił skargę kasacyjną. Sąd orzekł, że ogłoszenie upadłości przez przedsiębiorcę w trakcie
procesu sądowego o przywrócenie do pracy nie powoduje zawieszenia postępowania sądowego. Ponadto,
sąd może zasądzić odszkodowanie w związku z nieuzasadnionym czy niezgodnym z prawem
wypowiedzeniem umowy o pracę, w miejsce żądania powoda - tj. przywrócenia do pracy, a syndyk
zobowiązany jest do zaliczenia odszkodowania do kosztów likwidacji masy upadłości i jego zaspokojenia.
Stan faktyczny sprawy
Z Tomaszem C. pracownikiem, zatrudnionym na podstawie umowy o pracę w ramach stosunku pracy
z Klubem Tenisowym w S., została rozwiązana umowa. Tomasz C. uważał, że wypowiedzenie umowy o pracę
jest niezgodne z prawem zatem złożył od niego odwołanie. Tomasz C. skorzystał więc z trybu przewidzianego
w ustawie z 26.6.1974 r., Kodeks pracy (t.j.: Dz.U. z 2019 poz. 1040 ze zm., dalej jako: KP) dotyczącego uprawnień
pracownika w razie nieuzasadnionego lub niezgodnego z prawem wypowiedzenia umowy o pracę przez pracodawcę.
Tomasz C. zwrócił się do sądu z roszczeniem o przywrócenie do pracy, bowiem uważał, że umowa została z nim
wadliwie rozwiązana, a przyczyny wskazane w wypowiedzeniu był niezgodne ze stanem faktycznym i prawnym.
Wyrok Sądu I instancji
Sąd I instancji uznał roszczenie w zakresie bezzasadności złożonego wypowiedzenia, jednak nie przywrócił
powoda do pracy. Sąd zasądził powodowi od strony pozwanej odszkodowanie w związku z bezzasadnym
wypowiedzeniem umowy w wysokości trzykrotności wynagrodzenia, w miejsce przywrócenia do pracy - jako
tzw. roszczenie alternatywne. Sąd kierował się m.in. przepisem art. 45 § 1 KP, zgodnie z którym, w razie ustalenia,
że wypowiedzenie umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony jest nieuzasadnione lub narusza przepisy
o wypowiadaniu umów o pracę, sąd pracy - stosownie do żądania pracownika - orzeka o bezskuteczności
wypowiedzenia, a jeżeli umowa uległa już rozwiązaniu - o przywróceniu pracownika do pracy na poprzednich
warunkach albo o odszkodowaniu, jak i § 2 w myśl, którego Sąd pracy może nie uwzględnić żądania pracownika
uznania wypowiedzenia za bezskuteczne lub przywrócenia do pracy, jeżeli ustali, że uwzględnienie takiego
żądania jest niemożliwe lub niecelowe; w takim przypadku sąd pracy orzeka o odszkodowaniu. Ustalając
wysokość odszkodowania sąd brał z kolei pod uwagę, przepis art. 471 KP, wskazujący, że odszkodowanie, o którym
mowa w art. 45 KP, przysługuje w wysokości wynagrodzenia za okres od 2 tygodni do 3 miesięcy, nie niższej
jednak od wynagrodzenia za okres wypowiedzenia. Sąd zasądził odszkodowanie, ponieważ przywrócenie
Tomasza C. było niemożliwe jak i niecelowe, z powodu ogłoszenia przez pracodawcę – Klub Tenisowy,
upadłości. Klub przeniósł swoją działalność z Sopotu do Siedlec, zatem dalsze zatrudnianie powoda na
zajmowanym stanowisku nie byłoby możliwe.
Na tle innych spraw wskazywano, że likwidacja stanowiska pracy i brak środków na utrzymywanie dotychczasowego
poziomu zatrudnienia mieści się w przesłankach okoliczności przemawiających za niemożliwością lub niecelowością
przywrócenia (wyrok SN z 14.5.1999 r., I PKN 57/99), tym bardziej ogłoszenie upadłości nie dawało więc
w przedmiotowej sprawie możliwości przywrócenia do pracy.
Apelacja i wyrok Sądu II instancji
Pozwany nie zgadzając się z wyrokiem Sądu I instancji, złożył apelację do Sądu Okręgowego w Gdańsku, który
w wyroku z 2.3.2018 r. stwierdził, że nie musi zawieszać postępowania z powództwa Tomasza C. ze względu
na fakt, że pozwany w trakcie procesu sądowego dotyczącego niezgodnego z prawem wypowiedzenia
umowy o pracę, ogłosił upadłość. Sąd II instancji orzekł, że nie ma podstaw do przywrócenia powoda do
pracy, choć wypowiedzenie było wadliwe, odszkodowanie pomimo tego powinno być wypłacone.
W konsekwencji zarówno sąd I jak i II instancji stwierdził, że pozwany powinien zapłacić Tomaszowi C.
odszkodowanie z bieżących środków upadłego, w ramach wierzytelności niesłusznie zwolnionego
pracownika, zatem wierzytelność ta nie musi być wciągania na listę wierzycieli.
Skarga kasacyjna syndyka

W przedmiotowej sprawie skargę kasacyjną złożył syndyk masy upadłoś ci (pozwany - pracodawca), zarzucając
sądowi II instancji naruszenie przepisów art. 145 ust. 1 i art. 236 ustawy z 28.2.2003 r. Prawo upadłościowe (t.j.:
Dz.U. z 2019 r., poz. 498 ze zm., dalej jako: PrUpad). Zgodnie z art. 145 ust. 1 PrUpad postępowanie sądowe,
administracyjne lub sądowoadministracyjne w sprawie wszczętej przeciwko upadłemu przed dniem ogłoszenia
upadłości o wierzytelność, która podlega zgłoszeniu do masy upadłości, może być podjęte przeciwko
syndykowi tylko w przypadku, gdy w postępowaniu upadłościowym wierzytelność ta po wyczerpaniu trybu
określonego ustawą nie zostanie umieszczona na liście wierzytelności. Syndyk odniósł się również do art. 236
PrUpad dotyczącego uprawnień wierzyciela osobistego upadłego. Sprawa była wątpliwa, bowiem w ocenie syndyka
roszczenie o przywrócenie do pracy nie przekształca się w prawo majątkowe – odszkodowanie, a nie każde
ogłoszenie upadłości powoduje likwidację przedsiębiorstwa. Niemniej jednak syndyk stwierdził, że wypłata
odszkodowania jest dopuszczalna, jednak nie jest oczywiste czy to odszkodowanie syndyk ma wypłacić
z bieżących wpływów, czy roszczenie ma wpisać/ wciągnąć na listę wierzytelności.
Orzeczenie SN z 19.9.2019 r., II PK 153/18
Wyrokiem z 19.9.2019 r., II PK 153/18 SN Izba Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił skargę kasacyjną
syndyka od wyroku sądu II instancji. SN orzekł, że ogłoszenie upadłości przez przedsiębiorcę w trakcie
procesu sądowego o przywrócenie do pracy nie powoduje zawieszenia postępowania. Sąd może zasądzić
odszkodowanie, a syndyk zaspakaja to roszczenie i zalicza do kosztów likwidacji masy upadłości (zatem
odszkodowanie należy wypłacić z bieżących wpływów, a nie wciągać na listę wierzytelności). Sąd
jednocześnie wskazał, że takie roszczenie nie przekształca się w roszczenie pieniężne, jednak sąd zawsze może
skorzystać z trybu wskazanego w przepisie art. 45 § 2 KP, zatem sąd pracy może nie uwzględnić żądania
pracownika uznania wypowiedzenia za bezskuteczne lub przywrócenia do pracy, jeżeli ustali, że uwzględnienie
takiego żądania jest niemożliwe lub niecelowe jednak w takim przypadku sąd pracy orzeka o odszkodowaniu.
Zgłaszane żądanie powinno być badane także pod kątem zgodności z zasadami współżycia społecznego
i społeczno-gospodarczego przeznaczenia prawa. Jeśli są z nimi sprzeczne, wybrane przez pracownika na
podstawie art. 45 § 1 KP roszczenie o przywrócenie do pracy może być uznane za sprzeczne z powyższymi
i w jego miejsce sąd może zasądzić odszkodowanie na podstawie art. 4771 KPC, jako roszczenie
alternatywne, mimo że pracownik nie zgłosił takiego żądania (Wyrok SN z 19.6.2012 r., II PK 268/11). Zgodnie
bowiem z powołanym przepisem, jeśli pracownik dokonał wyboru jednego z przysługujących mu alternatywnie
roszczeń, a zgłoszone roszczenie okaże się nieusprawiedliwione, sąd może z urzędu uwzględnić inne roszczenie
alternatywne.
Syndyk powinien więc wypłacić zasądzone odszkodowanie, a roszczenie Tomasza C. można zaspokoić
z bieżących wpływów po sporządzeniu planu podziału, z masy upadłości, bowiem syndyk może posłużyć się
przepisem art. 230 ust. 2 PrUpad - do innych zobowiązań masy upadłości zalicza się wszystkie niewymienione
w ust. 1 zobowiązania masy upadłości powstałe po ogłoszeniu upadłości, w szczególności należności ze stosunku
pracy przypadające za czas po ogłoszeniu upadłości, zobowiązania z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia masy
upadłości, zobowiązania z zawartych przez upadłego przed ogłoszeniem upadłości umów, których wykonania
zażądał syndyk, inne zobowiązania powstałe z czynności syndyka oraz przypadające za czas po ogłoszeniu
upadłości renty z tytułu odszkodowania za wywołanie choroby, niezdolności do pracy, kalectwa lub śmierci i renty
z tytułu zamiany uprawnień objętych treścią prawa dożywocia na dożywotnią rentę.
Odszkodowanie zasądzone na mocy przepisu art. 45 § 2 KP w istocie zastępuje przywrócenie do pracy z powodu
niezgodnego z prawem rozwiązania umowy o pracę. W sytuacji, gdy w trakcie procesu sądowego dojdzie do
ogłoszenia upadłości przez pracodawcę, zasądzone odszkodowanie powinno być wypłacone przez syndyka
z bieżących środków upadłego, czyli wierzytelność niesłusznie zwolnionego musi być uregulowana, jednak bez
wciągania na listę wierzycieli. Odszkodowanie w tych warunkach jest więc niejako „ekwiwalentem” za utratę
zatrudnienia. Zatem zasadne jest uznanie, że jest to należność określona w przepisie art. 230 ust. 2 PrUpad, bowiem
do innych zobowiązań masy upadłości zalicza się wszystkie zobowiązania masy upadłości, niezaliczone do kosztów
postępowania a powstałe po ogłoszeniu upadłości, w szczególności należności ze stosunku pracy przypadające za
czas po ogłoszeniu upadłości. Takie należności, w myśl przepisu art. 231 PrUpad ponosi upadły, a więc powinny być
one regulowane na bieżąco.

Wyrok SN z 19.9.2019 r., II PK 153/18

Wyrok SN potwierdził, że odszkodowanie zamiast przywrócenia do pracy w przypadku upadłości powinno być wypłacone z bieżących środków upadłego, nie będąc wciągniętym na listę wierzytelności. Zasądzone odszkodowanie stanowi ekwiwalent za utratę zatrudnienia i podlega regulacji zgodnie z przepisami prawa upadłościowego. Sprawa dotyczyła również interpretacji przepisów dotyczących postępowania w przypadku ogłoszenia upadłości podczas procesu sądowego o przywrócenie do pracy.