Świadczenie usług w pociągach międzynarodowych
Usługi świadczone przez pracowników serwisu pasażerskiego w międzynarodowych pociągach nie spełniają wymagań dotyczących delegacji pracowników zgodnie z dyrektywą 96/71. Artykuł prezentuje analizę sprawy dotyczącej świadczenia usług w pociągach międzynarodowych oraz interpretację TS w kontekście związku pracy z terytorium państw członkowskich. Istotne jest również stanowisko TS w kwestii swobody przepływu usług w branży transportu.
Tematyka: świadczenie usług, pociągi międzynarodowe, delegowanie pracowników, dyrektywa 96/71, swoboda przepływu usług, związek pracy, TS, interpretacja, konsekwencje
Usługi świadczone przez pracowników serwisu pasażerskiego w międzynarodowych pociągach nie spełniają wymagań dotyczących delegacji pracowników zgodnie z dyrektywą 96/71. Artykuł prezentuje analizę sprawy dotyczącej świadczenia usług w pociągach międzynarodowych oraz interpretację TS w kontekście związku pracy z terytorium państw członkowskich. Istotne jest również stanowisko TS w kwestii swobody przepływu usług w branży transportu.
Usługi świadczone przez pracowników serwisu pasażerskiego nie mają wystarczającego związku z terytorium państw członkowskich, przez które przejeżdżają międzynarodowe pociągi, a tym samym nie można ich uznać za „pracowników delegowanych” w rozumieniu dyrektywy 96/71. Stan faktyczny Spółka austriackich kolei federalnych (dalej jako: ÖBB) udzieliła na okres 2012–2016 zamówienie na świadczenie usług polegających na prowadzeniu wagonów restauracyjnych lub serwisu w wagonach w należących do niej pociągach na rzecz D. GmbH (z siedzibą w Austrii). Przy czym wykonanie tego zamówienia zostało zlecone H.Kft. (z siedzibą na Węgrzech), na podstawie szeregu umów o podwykonawstwo. H. Kft. świadczyła usługi w niektórych pociągach ÖBB, na trasie z Salzburga lub Monachium do Budapesztu będącego stacją początkową lub końcową, z wykorzystaniem pracowników zamieszkałych na Węgrzech, z których większość została udostępniona H. Kft. przez inne węgierskie przedsiębiorstwo, a pozostali byli zatrudnieni bezpośrednio przez H. Kft. Wszyscy pracownicy zatrudnieni do świadczenia tych usług mieli miejsce zamieszkania, zabezpieczenie społeczne i ośrodki życia na Węgrzech, oraz rozpoczynali i kończyli pracę na Węgrzech. W następstwie kontroli na stacji kolejowej w Wiedniu w styczniu 2016 r., M. Dobersberger, członek zarządu H. Kft. został uznany za winnego, jako pracodawca. Ze względu na to, że pracownicy posiadający obywatelstwo węgierskie, zostali oddelegowani przez tę spółkę na terytorium Austrii w celu świadczenia serwisu w wagonach w niektórych pociągach ÖBB, a ta spółka: 1) nie dokonała w Austrii zgłoszenia zatrudnienia delegowanych pracowników do właściwego organu austriackiego w terminie jednego tygodnia przed rozpoczęciem pracy; 2) w miejscu wykonywania pracy na terytorium kraju nie udostępniła dokumentów dotyczących zgłoszenia pracowników do zabezpieczenia społecznego; 3) w powyższym miejscu wykonywania pracy nie udostępniła w języku niemieckim umowy o pracę, dowodów zapłaty wynagrodzenia i dokumentów dotyczących zaszeregowania pracowników. W konsekwencji na M. Dobersbergera nałożono sankcje administracyjne o charakterze karnym za niedopełnienie obowiązków administracyjnych. Pytanie prejudycjalne Czy art. 1 ust. 3 lit. a) dyrektywy 96/71/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 16.12.1996 r. dotyczącej delegowania pracowników w ramach świadczenia usług (Dz.Urz. L z 1997 r. Nr 18, s. 1) należy interpretować w ten sposób, że obejmuje on świadczenie – w ramach umowy zawartej pomiędzy przedsiębiorstwem mającym siedzibę w jednym państwie członkowskim a przedsiębiorstwem mającym siedzibę w innym państwie członkowskim, związanym umową z przewoźnikiem kolejowym mającym siedzibę w tym samym państwie – serwisu w wagonach, usług sprzątania lub usług polegających na zapewnianiu pasażerom posiłków i napojów przez pracowników pierwszego przedsiębiorstwa lub przez pracowników oddanych mu do dyspozycji przez przedsiębiorstwo również mające siedzibę w tym pierwszym państwie, w pociągach międzynarodowych, które przejeżdżają przez terytorium drugiego państwa, w przypadku gdy ci pracownicy wykonują znaczącą część pracy związanej z tymi usługami na terytorium pierwszego państwa, gdzie rozpoczynają lub kończą pracę? Stanowisko TS Postanowienia TFUE Trybunał zaznaczył, że swoboda przepływu usług w branży przewozowej nie podlega art. 56 TFUE, który dotyczy swobody świadczenia usług w ogólności, ale podlega przepisowi szczególnemu zawartemu w art. 58 ust. 1 TFUE, zgodnie z którym „swobodę przepływu usług w dziedzinie transportu regulują postanowienia tytułu dotyczącego transportu” (wyrok Yellow Cab Verkehrsbetrieb, C-338/09, pkt 29), czyli art. 90–100 TFUE. Usługi w dziedzinie transportu obejmują nie tylko fizyczną czynność polegającą na przemieszczaniu osób lub towarów z jednego miejsca do drugiego za pomocą środka transportu, lecz także każdą usługę, która nawet jeśli ma tylko pomocniczy charakter względem tej czynności, jest z nią nierozerwalnie związana (wyrok Grupo Itevelesa i in., C-168/14, pkt 46, 47). Trybunał stwierdził, że usługi takie jak serwis w wagonach, usługi sprzątania lub usługi polegające na zapewnianiu pasażerom posiłków i napojów świadczone w pociągach, chociaż mają charakter pomocniczy w stosunku do usługi pasażerskiego transportu kolejowego, nie są z nią nierozerwalnie związane. Taka usługa transportowa może być bowiem świadczona niezależnie od tych usług pomocniczych. W związku z tym takie usługi, które nie są objęte postanowieniami tytułu TFUE dotyczącego transportu, zdaniem TS, należą do zakresu stosowania art. 56–62 TFUE, dotyczących swobody świadczenia usług, z wyjątkiem art. 58 ust. 1 TFUE i tym samym mogą być objęte dyrektywą 96/71, która została przyjęta na podstawie art. 57 ust. 2 i art. 66 TWE, dotyczących usług. Stosowanie dyrektywy 96/71 Z art. 1 ust. 3 lit. a) dyrektywy 96/71 wynika, że ta dyrektywa ma zastosowanie w szczególności do sytuacji, w której przedsiębiorstwo mające siedzibę w państwie członkowskim deleguje pracowników w celu transgranicznego świadczenia usług, w jego imieniu i pod jego kierownictwem, na terytorium innego państwa członkowskiego, na podstawie umowy zawartej między przedsiębiorstwem wysyłającym a odbiorcą usług działającym w tym ostatnim państwie, pod warunkiem istnienia stosunku pracy między tym przedsiębiorstwem, o ile istnieje stosunek pracy pomiędzy tym przedsiębiorstwem a pracownikiem w ciągu okresu delegowania (wyrok z 3.4.2008 r., Rüffert, C- 346/06, pkt 19). Zgodnie z art. 2 ust. 1 tej dyrektywy dla celów niniejszej dyrektywy pojęcie „pracownik delegowany” oznacza pracownika, który przez ograniczony okres wykonuje swoją pracę na terytorium innego państwa członkowskiego, niż państwo, w którym zwyczajowo pracuje. W tym względzie pracownik, zgodnie z dyrektywą 96/71, nie może zostać uznany za delegowanego na terytorium państwa członkowskiego, jeżeli wykonywanie jego pracy nie ma wystarczającego związku z tym terytorium. Trybunał wskazał, że ta wykładnia wynika z systematyki dyrektywy 96/71, a w szczególności z jej art. 3 ust. 2 w związku z motywu 15, który stanowi, że w bardzo ograniczonych przypadkach prac wykonywanych na terytorium, do którego wysyłani są pracownicy, przepisy tej dyrektywy dotyczące minimalnych stawek płac i minimalnego okresu corocznego płatnego urlopu nie mają zastosowania. Ponadto, fakultatywne odstępstwa przewidziane w art. 3 ust. 3 i 4 dyrektywy 96/71 zasadzają się na tej samej podstawie. Trybunał wskazał, że pracownicy, tacy jak pracownicy będący przedmiotem postępowania głównego, wykonujący znaczną część swojej pracy w państwie członkowskim, w którym ma siedzibę przedsiębiorstwo, które powierzyło im świadczenie usług w pociągach międzynarodowych, to znaczy wszystkie zadania związane z tą pracą, z wyjątkiem serwisu w wagonach wykonywanego podczas podróży pociągami, i którzy rozpoczynają lub kończą swą służbę w tym państwie, zdaniem TS, nie mają wystarczającego związku z terytorium państwa członkowskiego lub państw członkowskich, przez które przejeżdżają te pociągi, tak aby można było ich uznać za „delegowanych” w rozumieniu dyrektywy 96/71. W ocenie TS nie ma w tym względzie znaczenia okoliczność, że świadczenie przedmiotowych usług jest objęte umową zawartą między tym przedsiębiorstwem a przedsiębiorstwem mającym siedzibę w tym samym państwie członkowskim co przewoźnik kolejowy i które zawarło z tym przewoźnikiem umowę, ani to że przedsiębiorstwo oferujące usługi powierza to świadczenie usług nie swoim własnym pracownikom, lecz pracownikom udostępnionym mu przez przedsiębiorstwo mające siedzibę w tym samym co ono państwie członkowskim. Reasumując Trybunał orzekł, że art. 1 ust. 3 lit. a) dyrektywy 96/71 należy interpretować w ten sposób, że nie obejmuje on świadczenia – w ramach umowy zawartej pomiędzy przedsiębiorstwem mającym siedzibę w jednym państwie członkowskim a przedsiębiorstwem mającym siedzibę w innym państwie członkowskim, związanym umową z przewoźnikiem kolejowym mającym siedzibę w tym samym państwie członkowskim – serwisu w wagonach, usług sprzątania lub usług polegających na zapewnianiu pasażerom posiłków i napojów przez pracowników najemnych pierwszego przedsiębiorstwa lub przez pracowników, oddanych mu do dyspozycji przez przedsiębiorstwo również mające siedzibę w tym pierwszym państwie członkowskim, w pociągach międzynarodowych, które przejeżdżają przez terytorium drugiego państwa członkowskiego, w przypadku gdy ci pracownicy wykonują znaczącą część pracy związanej z tymi usługami na terytorium pierwszego państwa członkowskiego, gdzie rozpoczynają lub kończą służbę. Prezentowany wyrok ma szczególne znacznie również dla polskich przedsiębiorstw. Zgodnie ze stanowiskiem TS pracownik nie może zostać uznany za delegowanego na terytorium państwa członkowskiego, jeżeli wykonywanie jego pracy nie ma "wystarczającego związku" z tym terytorium. Trafnie przyjął Trybunał, że usługi świadczone przez pracowników serwisu pasażerskiego nie mają tego wystarczającego związku z terytorium państw członkowskich, przez które przejeżdżają międzynarodowe pociągi, a tym samym nie można ich uznać za „pracowników delegowanych” w rozumieniu dyrektywy 96/71. Niewątpliwe odmienna interpretacja spowodowałaby nieproporcjonalne ograniczenia w świadczeniu tych usług. Wyrok TS z 19.12.2019 r., Dobersberger, C-16/18
Wyrok TS dotyczący delegowania pracowników w transgranicznym świadczeniu usług w pociągach międzynarodowych ma istotne konsekwencje dla przedsiębiorstw. Interpretacja TS dotycząca związku pracy z terytorium państw członkowskich wpływa na możliwość uznania pracowników za delegowanych. Publikacja stanowi ważny punkt odniesienia dla polskich firm działających w sektorze usług transportowych.